روزنامه شرق
1399/10/22
اشرف رویاروی مصدق
اشرف رویاروی مصدق 17 دی‌ماه مصادف است با مرگ اشرف پهلوی، خواهر شاه که به گفته اسناد و شاهدان عینی نقش مهمی در دربار محمدرضا شاه پهلوی ایفا می‌کرد؛ نقشی که حتی در کودتای 28 مرداد سال 32 و سقوط دولت دکتر مصدق نیز دیده میشود.از اولین رسانه‌هایی که خبر درگذشت خواهر دوقلوی شاه در ۹۶سالگی در مونت‌کارلوی فرانسه را منتشر کرد، روزنامه نیویورک‌تایمز بود که با مروری بر زندگی اشرف پهلوی، درباره نقش‌آفرینی او در کودتای ۲۸ مرداد نوشت: «در سال ۱۹۵۳، درست همان زمانی که سازمان سیا با بریتانیا همکاری می‌کرد، سرنگونی دولت محمد مصدق، جناح چپ ایران و نخست‌وزیر استعمارستیز هم در حال انجام بود. این اتفاق باعث شد تا از شاهزاده اشرف بخواهند که برادرش که در سال ۱۹۴۱ شاه ایران شده بود را به این کار ترغیب کند. کرمیت روزولت، افسر سازمان سیا که با عملیات آژاکس شناخته میشود، موضع خود درباره این اتفاق و تلاش برای رهبری کودتا علیه دولت مصدق را با اصطلاح عزمی راسخ توصیف می‌کند. استفان کینزر در کتاب همه مردان شاه که در سال ۲۰۰۳ به چاپ رسید و تاریخچه‌ای از انقلاب ایران است، می‌نویسد: «تأثیرگذاری اشرف بر برادرش افسانه‌ای تکرارنشدنی بود. یک بار در جمعی از دیپلمات‌های خارجی از برادرش خواست که به آنها ثابت کند که یک مرد است یا به همه مانند یک موش نشان داده شود».
به نوشته نیویورک‌تایمز، زمانی که مأموران در آپارتمان او یک پالتوی خزدار سمور یا راسو با یک مشت پول نقد پیدا کردند، او با خون‌سردی عکس‌العمل نشان داد و برای یک گفت‌وگوی دو‌نفره مهم و تکان‌دهنده راهی تهران شد. وقتی منتقدان او را به جمع‌آوری ثروت با سوءاستفاده از مردم ایران متهم کردند، او پاسخی تحقیرآمیز و از روی تمسخر تحویلشان داد. در یک سرمقاله تفسیری برای روزنامه تایمز مطلبی با عنوان «من با این تهمت‌ها مبارزه می‌کنم» نوشت و در آن گفت که اموالش را از ارث و کسب‌و‌کار به دست آورده است. او همچنین در سال ۱۹۸۳ به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «پس از مرگ برادرم، اگر آن‌طور که مردم می‌گفتند ما ۶۵ میلیارد دلار داشتیم، ایران را دوباره پس می‌گرفتیم».
تفرشی: اشرف در زدوبندهای مالی دست داشت
مجید تفرشی، مورخ، در گفت‌وگویی درباره اشرف پهلوی می‌گوید: «اشرف پهلوی به‌طور‌کلی آدم بسیار بانفوذی بود و همواره در جریان‌های مختلف این مسئله مطرح بود که اشرف و فرزندانش نفوذ دارند (حتی در دوران صدارت قوام‌السطنه یا مصدق هم این مسئله مطرح بود)، ضمن اینکه بر اساس اسناد انگلیسی او و فرزندانش به‌شدت در زدوبندها و قراردادهای مالی هم دست داشتند. شایعات بسیار مفصلی علیه ایشان وجود داشت و گفته می‌شد که در مسائلی مانند قاچاق مواد مخدر و مافیای بین‌المللی دخالت دارد و نوعی نگاه سیاه‌و‌سفید درباره‌اش وجود داشت».
اسدالله علم: اشرف به اتهام قاچاق هروئین بازداشت شد
در خاطرات اسدالله علم، وزیر دربار شاه هم می‌توان به نکات مهمی درباره اشرف دست یافت: «ارتشبد فتح‌الله مین‌باشیان، در جلسه‌ای با وزیر دارایی پیشنهاد داده بوده که کمک مالی‌ای که به افسران ارتش می‌شده تا برای مداواهای خاص به خارج بروند، افزایش یابد و در بحث بر سر این قضیه گفته بود: این کار اگر با هزینه‌های فسق‌وفجور والاحضرت اشرف (خواهر شاه) مقایسه شود، مثل قطره‌ای در اقیانوس است».
علم ادامه می‌دهد: «در سال ۱۹۶۰ اشرف پهلوی به اتهام قاچاق هروئین به ارزش دو میلیون دلار در فرودگاه ژنو بازداشت شد. او تا هنگام انقلاب که از ایران گریخت، در داخل نیز بهعنوان فروشنده مواد مخدر شهره بود. اردشیر زاهدی گفته بود هویدا ۳۵۰ هزار دلار برای مخارج شخصی اشرف به او پرداخته است. زاهدی می‌گفت اشرف می‌خواست یکی از معشوقان خود را به جلسات سازمان ملل ببرد. به گفته زاهدی، این معشوق گفته بود برای چنین سفری ٣٠٠ هزار دلار لازم دارد که هیئت دولت، با پرداخت آن موافقت کرد. شوکراس به نقل از پرویز راجی آورده است در هنگام انقلاب، شاه از خواهرش، اشرف خواسته بود که کشور را ترک کند؛ چراکه او به نماد فساد و زیاده‌خواهی‌های خاندان پهلوی مبدل شده بود. دیوارها و کف اتاق‌های کاخ او که اخیرا نوسازی و تزئین شده بودند، کاملا جمع‌آوری و برده شد. قالی‌ها و تابلوها بسته‌بندی شده و به یکی از خانه‌های اشرف (شاید در ژوان له پن، شاید به خانه پسرش شهرام در لندن، شاید به جزیره متعلق به او در سیشلز) منتقل شده بود».
درباره فسادهای مالی اشرف پهلوی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی به سندی اشاره می‌کند که در آن آمده است: «...اخیرا خرم، مدیرعامل شرکت آسفالت راه، به وسیله والاحضرت شاهپور حمیدرضا (از سهام‌داران شرکت مذکور)، با والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی ارتباط پیدا کرد و برای انجام نظریات و پیشرفت کار خود و استفاده از نفوذ معظم‌علیها، یک دستگاه اتومبیل کادیلاک مدل ۵۷ مشکی مجهز به تمام وسایل مدرن (کولر، یخچال، رادیوگرام) و پانصد هزار ریال وجه نقد به والاحضرت شاهدخت هدیه کرد...».
سیا: شاه در مواجهه با خلاف‌های اشرف فقط شانه بالا می‌انداخت
در گزارش سازمان سیا نیز درباره اعمال اشرف آمده است: «اشرف با اعمالی که اگر کاملا غیرقانونی نباشد، اغلب در مرز اعمال خلاف قانون است، در معاملات شرکت می‌کند، کارهایی که اگر دیگران انجام دهند، لااقل 10 سال زندان دارد، ولی وقتی موضوع را به شاه گزارش می‌دهند، شاه فقط به بالا‌انداختن شانه اکتفا می‌کند».
نقش اشرف در کودتای 28 مرداد
اما جدای از فساد مالی اشرف، او نقش مهمی در کودتای سال 32 و سرنگونی دولت دکتر مصدق ایفا کرد. اشرف که در خلال سال‌های 1325 تا 1330 یکی از مهره‌های پرنفوذ دربار به حساب می‌آمد و در نصب و عزل بسیاری از رجال نقش داشت، پس از نخست‌وزیری مصدق در مقابل او قرار گرفت و همراه مادرش تاج‌الملوک جناح درباری مخالف دولت مصدق را تشکیل داد. او در انتخابات دوره شانزدهم تعدادی از وکلای مورد اعتماد خود را چون سرتیپ پیراسته، عزیز زنگنه و منوچهر تیمورتاش به مجلس فرستاد و در مقابل جبهه ملی قرار گرفت و در کار مجلس و دولت اختلال کرد. او تمام تلاش خود را در سقوط دولت دکتر مصدق و نخست‌وزیری قوام‌السلطنه انجام داد و رابط بین شاه و قوام شد تا اختلافات گذشته را کاهش دهد. اما بروز وقایع 30 تیر 1331 نقشه‌های او را نقش بر آب کرد و پیدا‌شدن مدارک و اسناد ارتباط اشرف و ملکه پهلوی با اخلالگران و قوام‌السلطنه، مصدق را وادار به اعتراض کرد. به‌این‌ترتیب دکتر مصدق در دور دوم نخست‌وزیری خود اشرف پهلوی و تاج‌الملوک پهلوی را تبعید کرد اما اشرف از فعالیت بر ضد حکومت ملی دست برنداشت و در فرانسه نیز همچنان به مخالفت با دکتر مصدق پای می‌فشرد؛ به‌طوری‌که توجه دولت انگلیس را که خواستار انجام عملیاتی نظامی بر ضد حکومت مصدق بود، جلب کرد. اشرف ضمن تماس با مجامع بین‌المللی به‌خصوص دوستان و یاران آمریکایی خود سعی می‌کرد وضعیت ایران را بحرانی جلوه دهد و چنین وانمود کند که دولت شوروی و حزب توده در حال قدرت‌گرفتن در منطقه هستند. بالاخره در تابستان 1332 دو نفر از جاسوسان آمریکایی ناگهان با اشرف تماس گرفتند و در کازینوی دوویل با او ملاقات کردند. در این ملاقات از اشرف خواسته شد نقش میانجی‌گری بین آمریکاییان و محمدرضاشاه را بر عهده بگیرد و برای حمایت سلطنت برادرش گام بردارد. به‌این‌ترتیب اشرف دست به کار شد. او در سوم مرداد 1332 بدون اجازه به تهران آمد و بلافاصله به ملاقات برادرش رفت. ملاقات آن دو به شکل پنهانی و خصوصی انجام شد. دولت مصدق به محض آگاهی از ورود اشرف به تهران خواستار خروج او شد و اشرف صبح روز بعد تهران را ترک کرد. در این مدت اشرف با همه یاران و دوستان خود تماس گرفت و از آنان خواست تا در مبارزه علیه حکومت مصدق متحد شوند. دربار در جواب فرماندار نظامی تهران اعلام کرد که اشرف برای جمع‌آوری پول به‌منظور تهیه مخارج بیمارستان پسرش به تهران آمده است؛ بنابراین 24 ساعت به او اجازه اقامت داده شده است. اشرف در ملاقات خود پاکتی به محمدرضاشاه داد و او را از نقشه کودتا آگاه کرد. عصر همان روز محمدرضا با یکی از جاسوسان آمریکایی به‌طور مخفیانه در سعدآباد ملاقات کرد و دو فرمان مهر‌شده بدون نوشته یکی برای عزل مصدق و دیگری انتصاب زاهدی به او داد و خود راهی کلاردشت شد و از آنجا به بغداد رفت. 9 روز پس از آنکه اشرف پهلوی تهران را ترک کرد، عملیات آژاکس انجام شد و در مدت کوتاهی دولت مصدق سرنگون شد. محمدرضاشاه به سلطنت بازگردانده شد. پس از کودتای 28 مرداد دوران استبداد محمدرضاشاهی شروع شد و اشرف پهلوی نیز بهعنوان یکی از مهره‌های مهم در تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌ها نقش داشت.
اشرف پهلوی سرانجام در ۱۷دی ۱۳۹۴ در منطقه مونت‌کارلو واقع در شاهزاده‌نشین موناکو به دلیل کهولت سن و به مرگ طبیعی درگذشت.
سایر اخبار این روزنامه
حکم برای آقای معاون
هاشمی منتقد هاشمی
مرزهای داغ
اموال و دارایی‌‌های نامشروع شناسایی و پس گرفته می‌شوند
تکلیف بهارستانی‌ها برای شورای نگهبان
استقلال به ۱۰۴۷ رسید پرسپولیس به ۴۲!
اشرف رویاروی مصدق
طرح مارشال ۲ روی میز
اصولگرایان جای اصلاح‌طلبانِ دهه ۶۰ را گرفته‌اند
قادریت قانون
عدالت اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌ها
توییتر و اخراج ترامپ
انتخابات آمریکا و حواشی آن
