روزنامه ایران
1399/10/24
آمادگی ایران برای مرمت طاق کسری
زهرا کشوریخبرنگار
طاق کسری از حمله اعراب، سیل دجله و هجوم داعش جان به در برد اما عدم مرمت آن طی سالیان گذشته، سرنوشت مهم‌ترین اثر امپراطوری ساسانی را در تیسفون، پایتخت ایرانشهر در هاله‌ای از ابهام برده است. در تازه‌ترین حادثه، بخش دیگری از طاق کسری فرو ریخت و یکبار دیگر آه از نهاد فعالان میراث فرهنگی ایران برآورد. فروریختن بخشی از طاق کسری یا ایوان مدائن به واکنش باستان شناسان، هنرمندان و فعالان میراث‌فرهنگی منجر شد. آنها در نامه‌ها و بیانیه‌های مختلف خواستار ورود ایران به عراق برای مرمت مهم‌ترین اثر ساسانی ایران در بین‌النهرین(عراق امروزی) شدند. علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در واکنش به این دلنگرانی‌ها از موافقت دولت روحانی برای تأمین اعتبار مرمت این اثر ۱۵۰۰ ساله خبر داد.
طاق کسری یا ایوان مدائن بازمانده‌ای از شهر تیسفون مرکز امپراطوری ساسانی است. ساسانیان ۱۷۰۰ سال پیش جیحون تا فرات را در دست داشتند. تیسفون بیش از ۸۰۰ سال پایتخت اشکانیان و ساسانیان بود.ایوان مدائن هم تماشاگر روزگار شکوه امپراطور ساسانی بود و شاهد سقوط آن به دست اعراب.
به‌گفته حسین امانت، معمار برج آزادی، طاق در معماری ایران بویژه ساسانی‌ها بسیار مهم است. نور را در تابستان از پنجره‌ها می‌گیرد و در زمستان نور را به پنجره‌ها می‌تاباند؛ کاملاً با آب و هوای ایران مطابقت دارد. او طاق پایین برج آزادی را از طاق کسری به امانت می‌گیرد و طاق بالا را از معماری اسلامی. تیسفون در زمان ساسانی‌ها یکی از پر جمعیت‌ترین شهرهای ایران بود. در ۱۹۲۷ میلادی عراق از ایران مستقل و طاق کسری با ۲۰۰ کیلومتر فاصله از مرز ایران جدا میشود. شروع جنگ‌های مختلف در عراق دسترسی باستان‌شناسان را به طاق محدود می‌کند. باستان شناسان نمی‌دانند کدام پادشاه ساسانی طاق را ساخت اما رابطه تنگاتنگ کاخ و خسرو انوشیروان را رد نمی‌کنند. برخی از آنها از جمله تورج دریایی عظمت و شکوه طاق کسری را با فرش‌های چشم نواز و جواهراتی که نصیب اعراب شد متعلق به خسرو دوم می‌دانند.برخی پژوهشگران خارجی هم شاپور ساسانی را سازنده کاخ می‌دانند.
آندره گدار فرانسوی، موزه ایران باستان را با الهام از طاق کسری طراحی کرد. سیل دجله در ۱۹۷۷ نمای شمالی ایوان مدائن را فرو می‌ریزد. مرمت کاخ با شروع جنگ هشت ساله ایران و عراق متوقف میشود. صدام ایوان را در جنگ به تفریحگاه تبدیل می‌کند. جنگ خلیج فارس هم بر تن طاق کسری شکاف می‌اندازد. مرمت کاخ را به کارشناسانی از «چک» می‌دهند که تخصص مرمت بناهای تاریخی را ندارند.
خطر داعش از بیخ گوش طاق کسری گذشت
در زمانی که داعش به عراق حمله و آثار تاریخی این کشور را تخریب کرد، تعدادی از باستان شناسان و مرمتگران ایرانی هم برای کاوش و مرمت اثر اعلام آمادگی کردند اما حضور داعش باعث شد تا آنها برای مرمت احساس امنیت نکنند. البته داعش تا نزدیکی کاخ آمد اما دستش به ایوان مدائن نرسید و خطر از بیخ گوش طاق کسری رد شد. سال ۹۷ هم «کاظم الشمّری» نماینده ائتلاف الوطنیه (ایاد علاوی) در پارلمان عراق ویدئویی از وضعیت طاق انتشار داد و نوشت: «این اثر برجسته تاریخی در جنوب شرقی بغداد پایتخت عراق به‌دلیل بی‌توجهی و عدم مرمت، در معرض تخریب کامل قرار گرفته است.»این نماینده پارلمان عراق از رئیس جمهوری، نخست‌وزیر و وزیر فرهنگ عراق و همچنین سازمان یونسکو خواست برای نجات این اثر بی‌نظیر تاریخی اقدام عاجل به عمل آورند. الشمری در بیانیه‌ای تأکید کرد که در پی ریزش بخشی از طاق کسری، بخش‌های دیگری از آن هم در معرض ریزش قرار دارد و هر لحظه ممکن است ویران شود. انتشار ویدئو واکنش افکار عمومی ایران را در پی داشت. آن سال محمد حسن طالبیان معاون وزارت میراث فرهنگی از اعلام آمادگی سازمان میراث فرهنگی برای همکاری با عراق با هدف حفظ آثار میراثی این کشور از جمله «طاق کسری» خبر می‌دهد. «محمدحسن طالبیان» در گفت‌و‌گو با «ایران»، طاق کسری را یک میراث بشری دانست و گفت: «ایران همواره در بحث آثار تاریخی عراق آمادگی همکاری گسترده را دارد.» این آمادگی البته به مرمتی که بتواند زخم طاق کسری را مرهم نهد، منجر نشد. مقامات عراق هم نبود بودجه، بی‌ثباتی و عدم امنیت را از عوامل متروک ماندن آثار تاریخی و عدم ترمیم آن دانستند.
پویش هنرمندان و درخواست از دولت
فرو ریختن بخشی دیگر از طاق بستان در سال ۹۹ واکنش گروه‌های مختلف را در پی دارد. جمعی از هنرمندان، شهرسازان، معماران، جامعه‌شناسان، کارشناسان مرمت و باستان‌شناسان برجسته کشور نیز با صدور بیانیه‌ای خطاب به دولت‌های ایران و عراق بر لزوم حفاظت و مرمت میراث تاریخی ارزشمند طاق کسری تأکید کردند. هنرمندانی چون همایون شجریان، رضا کیانیان، تهمورث پورناظری، سعید ملکان، سهراب پورناظری و امیر جدیدی، طاق کسری را تنها اثر باقی‌مانده از شهر باستانی تیسفون و نماد پیوستگی میان فرهنگ و تمدن امروز دو ملت ایران و عراق دانستند که در معرض آسیب فوری قرار دارد. هدیه تهرانی، سحر دولتشاهی، حبیب رضایی، عبدالرضا کاهانی، فاطمه معتمد‌آریا، کیکاووس امینی، محمد‌سعید ایزدی و سید‌محمد بهشتی در این بیانیه، خواستار صیانت از بزرگ‌ترین طاق آجری جهان و میراث فرهنگی هر دو کشور ایران و عراق شدند. در واکنش به این درخواست‌ها علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از موافقت سازمان برنامه و بودجه برای مرمت طاق کسری میراث مشهور بر جای مانده از دوران ساسانیان می‌دهد. او به ایرنا می‌گوید:«به دلیل اهمیت تاریخی این آثار باستانی با آقای نوبخت در دولت صحبت‌هایی انجام و موافقت ایشان برای پرداخت هزینه مرمت اعلام و قرار شد، پس از برآوردهای مالی، سازمان برنامه و بودجه اعتباراتی برای احیا و مرمت این اثر تاریخی در نظر بگیرد و در اختیار وزارت میراث فرهنگی قرار دهد.»
به‌گفته مونسان: «کارشناسان میراث فرهنگی ایران به محض تحقق اعتبارات با هماهنگی همتایان عراقی به محوطه طاق کسری اعزام می شوند و عملیات مرمت و احیا را آغاز می‌کنند.» برآورد مالی اولیه وزارت میراث فرهنگی نشان می‌دهد که برای مرمت طاق کسری به اعتباری ۶۰۰ هزار دلاری نیاز است. افکارعمومی امیدوار است این بار میراث فرهنگی به وعده خود برای مرمت ایوان مدائن وفا کند. همان‌طور که علی هژبری باستان شناس به «ایران» گفته، طاق کسری بیش از آن‌که به لحاظ باستان شناسی اهمیت داشته باشد از نگاه فلسفه «ایران شهری» در منطقه مهم است. هژبری اعتقاد دارد که ساسانی‌ها فلسفه ایرانشهری را به وجود آوردند و همین مسأله باید مهم‌ترین دلیل برای رسیدگی به وضعیت «طاق کسری» باشد.
سایر اخبار این روزنامه
# من - ماسک - می‌زنم
پاسخ به اتهامات بودجه‌ای
اهمال کاری مدیران سرخ فشار کانال های هواداری به آبی ها
اول رفع تحریم‌ها بعد بازگشت امریکا به برجام
خاموشی در زمستان آلودگی در آسمان
گفت‌وگوی سران درباره معیشت و سلامت
وضعیت قرمز امنیتی در امریکا
خوشبختی زیر سقف کووید 19
سقفی برای زنان تنها و بی سرپناه
آمادگی ایران برای مرمت طاق کسری
سلام ایران
صدای واحد برای رفع تحریم‌ها
با آهستگی و پیوستگی کرونا
اجرای قانون راه حل اجماع در حل مشکلات
