روزنامه ایران
1399/10/25
شأن «حق‌طلبی» در سیره فاطمی
سید محمدعلی ایازیقرآنپژوه و استاد دانشگاه
1 حضرت فاطمه زهرا(س) شخصیت ذوابعادی دارند؛ کمال ایمان، اخلاق وارسته، آگاهی، درک و شناخت والای ایشان در حوزه مسائل شخصی، خانواده و جامعه هر کدام در جایگاه خود حائز اهمیت است. از ویژگی‌های ممتاز حضرت فاطمه زهرا(س) جنبه «حق‌طلبی» شخصیت ایشان است که در قرآن و احادیث هم بسیار بر آن تأکید شده است. همه ما جدای از جنبه‌های دینی، باید در جایگاه یک انسان همواره مدافع حق و عدالت باشیم؛ اما باید بدانیم طرفداری از حق، هزینه‌‌ها و تبعاتی هم دارد. در آیات و روایات ما به این موضوع پرداخته شده و راه و روشی هم برایش عرضه شده است: ان الَّذِینَ قالُوا رَبُّنَا‌الله ثُمَّ اسْتَقامُوا فَلا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُونَ؛ «آنان که گفتند: آفریننده ما خداست و بر این سخن پایدار و ثابت ماندند، بر آنان هیچ ترس و بیمی و حزن و اندوهی نخواهد بود»؛ یعنی کسانی که خود را در مسیر حق و خداوند قرار می‌دهند و دچار مشکل می‌شوند؛ اما مقاومت و ایستادگی می‌کنند و از حق دفاع می‌کنند، نگران نباشند و نترسند؛ این ایستادگی در نهایت به سود آنان و به پیروزی‌شان منجر میشود.
2 اما بُعد دیگری از شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س)، پس از رحلت حضرت رسول اکرم(ص) آشکار شد. وقتی‌که مدینه وضعیت بحرانی داشت و صف‌آرایی‌هایی انجام شده بود، حضرت فاطمه زهرا(س) که دست‌پرورده پیامبر اکرم(ص) و سیره ایشان در بیت وحی و مأنوس با قرآن کریم و خلق‌وخوی مولای متقیان، علی(ع) و آگاه به شرایط سیاسی و اجتماعی زمانه خود بودند، از این رهگذر که اعتقاد داشتند مردم را باید آگاه کرد، به در خانه صحابه می‌رفتند و شرایط و جایگاه حضرت علی(ع) را برای آنان تبیین می‌کردند.
این رفتار اجتماعی حضرت فاطمه زهرا(س)، تنها حق‌طلبی و عدالت‌جویی نیست؛ بلکه گواه بر شخصیت فعال و تأثیرگذار اجتماعی ایشان فارغ از جنسیت است. این اقدام حضرت فاطمه زهرا(س)، نوعی «حمیت» است که جنبه شخصی و عاطفی ندارد. در واقع حضرت فاطمه زهرا(س) تا زمانی که بیمار شوند و بیماری به رحلت ایشان بینجامد، فاضلانه به دفاع از حق پرداختند.
3 الگوگیری از سیره فاطمی و قلمرو تأسی به حضرت فاطمه زهرا(س) بسیار گسترده است؛ از ارزش‌های اخلاقی، اجتماعی ایشان گرفته تا شیوه زندگانی‌شان. اما یکی از نکات درخور تأمل سیره حضرت فاطمه زهرا(س) «ظرفیت‌های حیات اجتماعی» ایشان از جمله حضور در جامعه، هنر ارتباط برقرار کردن با مردم و مهارت سخن گفتن آن حضرت است. در خطبه مشهور حضرت فاطمه زهرا(س) خصوصیات علمی ایشان و اشرافشان به سنت پیامبر(ص) و معارف قرآن کاملاً آشکار است چنان که می‌توان ایشان را به «احیاگر سنت نبوی» ملقب کرد. اگر به نحوه خطبه گفتن ایشان توجه کنیم درمی‌یابیم که در این خطبه، منطق و استدلال بسیار بالایی به کار رفته است و نحوه ورود و خروج ایشان به بحث بسیار خردمندانه است.بسیاری از ما مهارت سخن گفتن نداریم. در واقع اگر دانش‌مان را به سخن گفتن اضافه کنیم، می‌توانیم بسیار بهتر از حق خود و دیگران دفاع کنیم و تأثیرگذار باشیم. سخن گفتن با «چگونه سخن گفتن» و «چه زمان سخن گفتن» و با «چه لحنی سخن گفتن» متفاوت است. امروزه به این مهارت «مهارت کلامی» می‌گویند که حضرت فاطمه زهرا(س) هم مانند حضرت زینب(س) این ویژگی را در حد کمال دارا بودند. اینها همه آن مؤلفه‌هایی است که ما باید از منش بزرگانمان برای جامعه امروز و برای نسل جدید، روزآمد و کاربردی کنیم.
4 اینکه ما تنها به حجاب، عفاف و شیوه زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) بپردازیم و از اخلاق و فضایل انسانی این بانوی ارجمند غافل بمانیم، در واقع مثله کردن شخصیت والای ایشان و عنایت نداشتن به ابعاد مهم شخصیتی ایشان است. اینکه جنسیت این بزرگوار مؤنث است، دلیل نمی‌شود که تنها الگوی زنان جامعه باشند. ما همان‌طور که حضرت علی(ع) را در جایگاه الگو و اسوه برای انسانیت داریم، حضرت فاطمه زهرا(س) را هم الگویی برای انسانیت داریم؛ همانگونه که امام حسین(ع) را داریم، حضرت زینب(س) را هم داریم؛ پس می‌بایست از قید جنسیت رها شویم تا بتوانیم به ژرفای شخصیت ایشان پی ببریم؛ چرا که در ارزش‌ها و کمالات، فرقی بین زن و مرد نیست. آموزه‌های زندگی فاطمه زهرا(س) برای جامعه امروز ما بس بسیار است؛ دفاع از حق، جلوه‌‌های حیاء، معیارهای ایمان، تکلیف دینی، رفتار اجتماعی و منش اخلاقی ایشان از جمله نقاط عطف سیره فاطمی است که قلمرو تأسی از ایشان را برای نسل امروز گسترده می‌کند.
سایر اخبار این روزنامه
ایام سالگرد شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) را تسلیت می گوییم
پخش مراسم عزاداری ایام فاطمیه از شبکه های تلویزیونی
سیره تربیتی بانوی برکت
برخورد با برق دزدی بیت کوین‌ها
ترامپ زدایی
در لایحه بودجه نباید قانونگذاری انجام شود
تحریم‌ها باید یکجا برداشته شود
از پیشنهادات اصلاحی برای اجرای بودجه استقبال می‌کنیم
سهم 17 درصدی صنایع و پالایشگاه ها در تولید ذرات معلق
بازار دوباره سبز خواهد شد
باستان شناسان اولین گور آجری جهان را در چگاسفلی یافتند
شأن «حق‌طلبی» در سیره فاطمی
فاطمه(س) نماد ایستادگی در برابر یک انحراف
مشکل ما در مقابله با کرونا فرهنگی است
