روزنامه آرمان ملی
1399/11/20
بایدن به افق‌هایی فراتر از برجام فکر می‌کند
بايدن در حالي بررسي اين موضوع است که قبل از انتخابات رياست‌جمهوري در ايران به برجام بازگردد يا پس از انتخابات. بازگشت بايدن به برجام قبل از انتخابات رياست‌جمهوري در ايران چه تفاوت‌هايي با پس از آن دارد؟با توجه به اينکه گزارش‌هاي صحيح يا اشتباهي درباره فعاليت‌هاي غني‌سازي ايران داده شده دولت بايدن به دنبال آن است که در دولت حسن روحاني زمينه مذاکرات با ايران را فراهم کند. بايدن در سخنراني اخير خود عنوان کرده عصر ديپلماسي نوين در حال آغاز شدن است و در آينده هر غيرممکني را ممکن خواهيم کرد. به نظر مي‌رسد اين سخنان به صورت تلويحي به وضعيت ايران و آمريکا و مساله برجام بستگي دارد. بايدن به دنبال اين است که موضوع ايران را هرچه زودتر به‌سامان برساند. اگر تاکنون نيز به نتيجه نرسيده به دليل آن است که متحدان اروپايي و کنگره آمريکا به يک نقطه مشترک درباره ايران نرسيده‌اند. از سوي ديگر بايدن به دنبال آن است که التهابات منطقه خليج‌فارس نيز کاهش پيدا کند. اين در حالي است که بايدن در رابطه با منطقه خاورميانه يک ديپلماسي پنهان را با کشورهاي اين منطقه برقرار کرده است. به نظر مي‌رسد براي بايدن مهم نيست پس از دولت حسن روحاني چه دولتي در ايران روي کار مي‌آيد. آن چيزي که براي بايدن داراي اهميت است اين است که سد مذاکره بين ايران و آمريکا شکسته شده و موضوع ايران وارد فضاي نويني از سياست خارجي آمريکا شود. به همين دليل نيز دولت بايدن به دنبال آن است که با دادن برخي امتيازات ايران را به پاي ميز مذاکره بکشاند تا مشکلات فعلي حل شود. به همين دليل نيز زياد به دولت بعدي اهميت نمي‌دهد که چه کسي، با چه رويکردي در ايران روي کار مي‌آيد. نکته مهم اين است که مسئولان جمهوري اسلامي بايد به اين مسأله توجه کنند که وضعيت امروز منطقه و جهان با دوران اوباما تفاوت پيدا کرده است. در نتيجه اين احتمال وجود دارد که برجامي که در آينده درباره آن صحبت خواهد شد، همراه با برخي تغييرات باشد. اين موضوع به صورت مستقيم به رويکرد ايران در منطقه و جهان بستگي دارد. به نظر مي‌رسد دولت بايدن تا حدود زيادي خود را مقيد به مسائل مرتبط با حقوق بشر مي‌داند. به همين دليل نيز ممکن است سطح مطالبات خود را از ايران در اين زمينه افزايش بدهد. به همين دليل آمريکايي‌ها به دنبال اين هستند که در ماه‌هاي باقي مانده از دولت حسن روحاني زمينه‌هاي توافقات احتمالي را با ايران فراهم کند.
به نــظر شما بايــدن تا انتخابات رياست‌جمهوري ايران صبر خواهد کرد و پس از آن به برجام باز‌خواهد گشت؟
به نظر مي‌رسد بايدن قبل از انتخابات رياست‌جمهوري در ايران به برجام باز‌خواهد گشت. واقعيت اين است که تصميم نهايي درباره مذاکره با آمريکا در ايران با رهبري است و ايشان بايد مشخص کنند آيا قرار است با آمريکا مذاکره‌اي صورت بگيرد يا خير. بايدن نيز به خوبي به اين نکته آگاهي دارد. به همين دليل براي بايدن اين نکته داراي اهميت نيست که چه دولتي در ايران سر کار باشد. از سوي ديگر بايدن تلاش مي‌کند زمان را از دست ندهد. لذا اين احتمال وجود دارد در ماه‌هاي باقي مانده تا انتخابات رياست‌جمهوري در ايران اتفاقات مختلفي رخ بدهد که معادلات سياسي را تغيير بدهد. در اين رابطه اين احتمال وجود دارد در ماه‌هاي باقي مانده ايران دست به اقدامات گسترده‌تري در حوزه هسته‌اي بزند. به همين دليل بايدن تلاش مي‌کند براي اينکه اقدامات ايران در اين زمينه گسترده‌تر نشود در ماه‌هاي باقي مانده دولت حسن روحاني، به يک نقطه مشترک با ايران دست پيدا کند.
چرا برجام آينده با برجامي که در زمان اوباما بين ايران و آمريکا منعقد شد متفاوت است؟ اين تفاوت‌ها مسير حرکت ايران و آمريکا را به چه سمتي مي‌برد؟
در زمان اوباما يعني در سال 2015 وضعيت منطقه خاورميانه تا اين اندازه ملتهب و پيچيده نبود. اين در حالي است که با تحرکات اخير اسرائيل وضعيت منطقه تا حدود زيادي نسبت به گذشته تغيير پيدا کرده است. در چنين شرايطي کشورهايي مانند عربستان سعودي و امارات متحده عربي هم ضربه‌هايي از ايران خورده‌اند و هم اينکه سطح انتظارات آنها نسبت به گذشته افزايش پيدا کرده است. در چنين شرايطي آمريکا به دنبال آن است که جايگاه متعارف خود را در منطقه خاورميانه پيدا کند. به همين دليل نيز از اين وضعيت زياد رضايت ندارند که اسرائيل قصد داشته باشد رهبري کشورهاي حاشيه خليج‌فارس را برعهده بگيرد. به هر حال آمريکايي‌ها در منطقه خاورميانه سرمايه‌گذاري‌هاي سخاوتمندانه‌اي انجام داده‌اند و به همين دليل از اينکه هژموني اسرائيل در منطقه افزايش پيدا کند زياد خوشحال نيستند. به همين دليل نيز بايدن تاکنون با نتانياهو و ملک سلمان تماس تلفني برقرار نکرده است. بنده معتقدم اين وضعيت تاحدود زيادي به سود ايران است. بي‌توجهي يا کم‌توجهي آمريکا به منطقه خاورميانه به سود ايران خواهد بود. به همين دليل نيز ايران بايد از اين موقعيت استفاده کند. اين در حالي است که آمريکا نيز نمي‌خواهد زمان را از دست بدهد و منتظر باشد تا ببيند رئيس‌جمهور بعدي ايران چه کسي است و قرار است با چه رويکردي در مقابل آمريکا قرار بگيرد. به همين دليل نيز در ماه‌هاي باقي مانده دولت روحاني، ايران و آمريکا به نقاط مشترکي خواهند رسيد. علائم آن نيز مشخص است. تفاوت مذاکرات جديد ايران و آمريکا اين‌گونه خواهد بود که آمريکا ديگر به مسائل هسته‌اي ايران بسنده نخواهد کرد و احتمالا خيال دارد به رويکرد ايران در منطقه نيز ورود کند. بايدن در سخنراني اخير خود به موضوع يمن اشاره کرده که نشان مي‌دهد موضوع يمن داراي اهميت زيادي است. به نظر مي‌رسد با فشار عربستان سعودي بايدن به دنبال حل مسائل مرتبط با يمن است. اگر مسائل يمن حل شود عربستان مي‌تواند زمينه‌هاي سرمايه‌گذاري بيشتر آمريکا را در منطقه فراهم کند که اين رويکرد در نهايت به سود آمريکا خواهد بود. به همين دليل مذاکرات جديد بين ايران و آمريکا تنها درباره موضوع هسته‌اي نخواهد بود، بلکه موضوعات ديگري را نيز در‌برخواهد گرفت.
مقامات آمريکايي عنوان مي‌کنند ايران بايد تعهدات برجامي خود را انجام بدهد تا آمريکا به برجام بازگردد. اين در حالي است که مسئولان جمهوري اسلامي نيز چنين ديدگاهي دارند و عنوان مي‌کنند تا زماني که آمريکا به برجام باز‌نگردد ايران چنين اقدامي انجام نخواهد داد. ارزيابي شما از اين وضعيت چيست؟ به نظر شما کدام کشور بايد زودتر به برجام بازگردد؟
به تازگي بايدن عنوان کرده کمک‌هايي را که ايران از بانک جهاني براي مقابله با ويروس کرونا تقاضا کرده به ايران پرداخت کنند. اين مسأله نشان مي‌دهد نوعي ملايمت و ملاطفت در سياست خارجي دولت بايدن نسبت به ايران مشاهده مي‌شود. آقاي روحاني عنوان کرده در ابتدا بايد تحريم‌هاي بانکي و نفتي برداشته شوند. اين در حالي است که به نظر مي‌رسد برداشته شدن اين تحريم‌ها اندکي زود باشد. اين در حالي است که تصميمي که مجلس درباره تحريم‌ها گرفته نيز تاحدودي عجولانه بوده است. به همين دليل ميزان غني‌سازي اورانيومي که مجلس شوراي اسلامي به دنبال آن است در آينده محقق نخواهد شد. آمريکا به دنبال فرصتي است که هرچه سريع‌تر به برجام بازگردد. اينکه ايران متقاضي اين نکته است که نيازي به مذاکره نيست و آمريکا بايد به برجام بازگردد تا ايران نيز چنين رويکردي را در دستور کار خود قرار بدهد. به نظر مي‌رسد تحقق اين وضعيت به راحتي نخواهد بود. بايدن علاقه دارد هرچه زودتر مذاکرات خود را با ايران آغاز و برخي مشکلات بين دو طرف را مرتفع کند. نمي‌توان شرايطي را متصور بود که ايران در نقطه صفر قرار داشته باشد. ايران مطالبه‌گر است و انتظار دارد اول آمريکا مطالباتش را انجام بدهد. با توجه به فشارهاي اقتصادي که در شرايط کنوني مردم ايران تحمل مي‌کنند اين‌گونه تندروي‌ها قابل‌تحمل نيست. به همين دليل ايران بايد تلاش کند از همين امتيازات محدودي که در اختيارش قرار مي‌گيرد، استفاده کند و خود را آماده کند. اين در حالي است که مذاکرات جديد از نظر محتوايي با برجام دوران اوباما تفاوت‌هايي خواهد داشت. به همين دليل بايد خود را آماده کند.
بايدن از کساني در کابينه خود استفــاده کرده که هر کدام در گذشته سابــقه ارتبــاط و مذاکره با ايران را داشته‌اند. آيا اين ترکيب کابينه به معناي آن است که بايدن در آينده به افق‌هايي فراتر از برجام با ايران فکر مي‌کند؟
قطعأ بايدن به چنين افق‌هايي فکر مي کند. در سخنراني اخير بايدن، اشاره‌اي به نام ايران و برجام نشد اما اظهاراتي مطرح شد که نشان مي‌دهد بايدن به افق‌هاي جديدتري در عرصه سياست خارجي فکر مي‌کند. از يک سو هنوز کابينه بايدن به صورت کامل مشخص نشده و از سوي ديگر بايدن با متحدان اروپايي خود و همچنين کنگره آمريکا به يک نقطه مشترک درباره ايران دست پيدا نکرده است. به نظر مي‌رسد بايدن و کابينه وي يک استراتژي جامع و کامل را در مقابل کشورهاي خاورميانه در پيش گرفته‌اند. اين در حالي است که هنوز شکل و روش‌هاي اين استراتژي مشخص نشده است. بايدن براي اينکه حسن‌نيت خود را نسبت به ايران نشان بدهد اجازه داده است بانک جهاني کمک‌هاي مالي به ايران را براي مقابله با کرونا پرداخت کند. اين در حالي است که ترامپ مانع انتقال اين پول به ايران شده بود. اين تغيير مهمي است که در رويکرد آمريکا نسبت به ايران به وجود آمده است. به همين دليل مسئولان بايد سطح انتظارات خود را کاهش بدهند و آن را در روندي منطقي‌تر قرار بدهند تا اين امکان فراهم شود و به نتيجه برسند. واقعيت اين است که آمريکا نمي‌تواند نقش ايران را در معادلات منطقه خاورميانه ناديده بگيرد و از سوي ديگر نيز ايران نمي‌تواند نقش آمريکا را در معادلات جهاني و منطقه‌اي ناديده بگيرد. اين واقعيتي است که هر دو کشور احتمالا به آن اذعان دارند. مسئولان جمهوري اسلامي بايد اين نکته را در نظر داشته باشند که در دهه‌هاي گذشته به دليل خصومت‌هاي ايران و آمريکا و پيامدهاي ناشي از آن وضعيت اقتصادي ايران دچار چالش‌هاي عميقي شده است. بايد از تجربه‌هاي گذشته و از فرصت‌هاي پيش‌رو براي بهبود وضعيت اقتصادي استفاده کرد.
سایر اخبار این روزنامه
كليد وحدت اصولگرايان دست سران قوا؟
حرف‌های ناگفته بسیاری دارم
اثرات منفی تاخیر در تصویب بودجه
قانون باید برای همه باشد
همه منتظر مشخص شدن تکلیف لوایح FATF
حذف تحريم‌ها شرط بازگشت ايران به برجام
آغاز واکسیناسیون رایگان از ICU
بایدن به افق‌هایی فراتر از برجام فکر می‌کند
چالش‌ها و فرصت‌های برجامی
بیانات رهبری و نقشه راه برجام
کار مُلک است آن که تدبیر و تأمل بایدش
خطر بن‌بست برجامی!
سلبریتی‌های همیشه طلبکار
