روزنامه خراسان
1399/11/30
داد از بیکاری پژوهشکده ها
سال گذشته تنها 30 عنوان طرح پژوهشی توسط دستگاه های اجرایی و 17 عنوان طرح پژوهشی و فناوری توسط شرکت های دولتی به دانشگاه فردوسی محول شده است. بنا به گفته دکتر بهرامی معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد، این آمار برای شش ماه نخست امسال تنها هفت عنوان برای دستگاه های دولتی و پنج عنوان طرح پژوهشی و فناوری برای شرکت های دولتی بوده است. این در حالی است که به عنوان مثال ،پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد با اتکا به بنیه بالای علمی مشغول همکاری تحقیقاتی در سطح بین المللی با اتحادیه اروپاست، اما از آخرین طرحی که برای سازمان حفاظت از محیط زیست استان به عنوان دستگاه دولتی در سال 83 انجام داده اند که اتفاقا طرح نمونه کشور هم شده بو`د تا هم اکنون که 16 سال می گذرد حتی یک طرح پژوهشی از دستگاه های دولتی دریافت نکرده اند یا پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد با وجود تدوین مهم ترین سند های توسعه استان خراسان رضوی درخواستی از سازمان های دولتی برای تدوین سند گردشگری استان به عنوان مهم ترین استان گردشگری کشور دریافت نکرده است. تصمیم گیری بر پایه پژوهش اگرچه عملی خردمندانه و حتی بدیهی به نظر می‌رسد اما مشکلات و موانعی باعث بی توجهی برخی مدیران به خصوص در حوزه اقدامات اجرایی شده است. برای ردیابی موانع این موضوع و یافتن ره یافتی برای گذر از چالش‌ها سراغ پژوهشکده های مستقر در دانشگاه فردوسی مشهد رفتیم. محوطه خلوت دانشگاه متاثر از شیوع بیماری کرونا، بی شباهت به حال و روز موضوع گزارش ما نیست. جدا بودن مسئولیت و عقوبت یکی از چالش‌های مهم پیش روی تصمیم گیری بر پایه پژوهش جدا بودن مسئولیت و عقوبت است که در گفت وگو با دکتر رضا داوری رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست مطرح شد دکتر داوری عقیده داشت اگر هر مسئولی بابت تصمیم گیری که می کند مورد سوال قرار گیرد خود به خود به سمت پژوهش سوق داده می شود این نظام را باید درباره پژوهشگر هم متصور باشیم به طوری که اگر پژوهشگر به دلایل ناموجه پژوهش خود را به خوبی ارائه نداد عواقب آن را بپذیرد موضوعی که دکتر حسین افخمی حسینی رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی به آن تاکید داشت. او در فرازی از گفت وگویش خاطرنشان کرد اگر کسی تصمیم بدون پژوهش گرفت و اگر پژوهشگری پژوهش سبکی انجام داد باید درباره تبعات آن پاسخ گو باشد مشخصا اگر این روند شکل بگیرد در وهله اول مدیران به تصمیم گیری بر پایه پژوهش اقبال نشان خواهند داد و در گام بعدی پژوهشگران به انجام پژوهش های کاربردی خواهند پرداخت که باعث حل مشکلات جامعه خواهد شد. برای این منظور ما احتیاج به شاخص‌هایی برای نظارت و ارزیابی عملکردها داریم همان بحثی که دکتر داوری بر آن تاکید دارد و راه حل آن را مشخص شدن شاخصه‌ها می‌داند تا بتوان بر اساس آن بر رفتارها نظارت کرد تا مبنای شایسته‌سالاری حاکم شود و کمتر درگیر جناح بندی های گروهی و سیاسی شویم که خود یکی از معضلات در راه پژوهش محوری است. دکتر حسینی رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی با ذکر این نکته که بخش عمده‌ای از گرفتاری ها در جامعه ما این است که تصمیم گیری ما مبتنی بر پژوهش نیست ،خاطرنشان کرد: راه نجات کشور تصمیم بر مبنای پژوهش به معنای دقیق و صحیح آن است. نبود فرهنگ پژوهش دکتر حسینی یکی از موانع این مهم را نبود فرهنگ پژوهش دانست و گفت: فرهنگ پژوهش برای ما ارتقا نیافته است و در کشور ما جایگاه خودش را ندارد .بر همین مبنا ، وی باور بر پژوهش محوری را مقدم بر ایجاد ساختارهای سخت مانند قانون گذاری برای الزام مدیران در تصمیم بر مبنای تحقیق دانست و در گفت وگو با خراسان رضوی یادآور شد: تجربه من نشان می‌دهد اگر باور و اعتقاد نباشد اگر قانون و دیگر مسائل سخت را قرار دهیم اما باز هم در عرصه عمل نتیجه مطلوب را به دست نمی آوریم. موضوعی که دکتر رفیعی معاون سابق پژوهشی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی هم به آن اشاره کرد و توضیح داد برای پیشرفت پژوهش محوری باید عقبه مالی و اعتقادی قوی وجود داشته باشد که متاسفانه ما در هر دوی آن ها لنگ می زنیم و البته یکی از دلایل تامین مالی نشدن ، نبود اعتقاد به پژوهش است البته تحقق منابع مالی در بحث پژوهش یکی از مشکلات عمده این بخش است. بر اساس قانون بودجه کشور، سالیانه یک درصد از تولید ناخالص ملی باید صرف پژوهش شود ولی این رقم در عمل محقق نمی‌شود. یکی از راه حل هایی که برای حل مشکلات در حوزه تامین مالی وجود دارد خصوصی‌سازی است به طوری که بنا به گفته دکتر رفیعی ما نتوانستیم حوزه عرضه و تقاضا را با هم متصل کنیم اگر حلقه واسط که جزو وظایف ذاتی دستگاه های دولتی است بین بهره برداران اصلی و پژوهشکده‌ها شکل بگیرد قسمت زیادی از مسائل مالی برای پژوهشکده‌ها حل می شود نکته ای که دکتر داوری هم به آن اشاره کرد و ریشه مسائل را در خصوصی نبودن و قهرا رقابتی نبودن بازار به شکلی مطرح کرد و معتقد بود اگر اقتصاد باز و رقابتی تشکیل شود طبیعتا نیاز به پژوهش بیشتر می شود. در این زمینه شاید بعضی قوانین الزام آور بتواند راه گشا باشد. از سال 83 هیچ قرارداد پژوهشی با سازمان های دولتی نداشته ایم دکتر معماریان معاون پژوهشی پژوهشکده علوم گیاهی وضع قوانین برای الزام مدیران به پژوهش قبل از تصمیم‌گیری را مفید خواند و ضمن بیان این نکته که استان خراسان به علت شرایط منطقه‌ای پلی بین چند منطقه از لحاظ تبادلات ژنتیکی گیاهی است ،توضیح داد: ۴۰۰ گونه گیاهی منحصراً در منطقه ما رشد می‌کند و این ها لزوم پژوهش هرچه بیشتر ما در این موارد را بیش از پیش نمایان می کند با وجود این او از نبود قرارداد پژوهشی با سازمان‌های دولتی از سال 83 تاکنون ابراز نارضایتی کرد و یکی از موانع در راه پژوهش را با توجه به اهمیت زیاد استان در زمینه علوم گیاهی انعکاس نیافتن درست اولویت‌های سازمان‌های دولتی دانست. دکتر معماریان آگاهی و اشراف نداشتن در بدنه کارشناسی برخی دستگاه ها درباره اولویت هایشان را موجب اتلاف زیاد هزینه و از دلایل دست نیافتن به اهداف مد نظرشان دانست. اگرچه به گفته وی ،نمی توان برخی کارهای پژوهشی و درست در بدنه بعضی از سازمان ها را نادیده گرفت. نگاهی به مطالعات در حد یک تورق ساده آگاهی نداشتن از اولویت‌ها و نبود رابطه خوب بین دانشگاه و سازمان‌ها موضوعاتی بود که مورد تایید دکتر رفیعی هم بود. عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی توضیح داد برخی از مسائل مهم که برای جامعه و سازمان ها پیش می آید نیازمند تفکر و پژوهش است عموما برخی سازمان‌ها با چند جلسه کارشناسی درباره آن تصمیم می‌گیرند و خیلی کم هستند که کارهای مطالعاتی را تورقی بزنند. خراسان رضوی هنوز سند گردشگری ندارد! دکتر رفیعی ضمن گلایه از این که پژوهش و پژوهشگر در ایران ارزشمند نیست، اظهار کرد: اولویت سنجی و نیاز سنجی درون دستگاه ها درباره مشکلات حوزه کاری شان ایراد جدی دارد. وی توضیح داد: اصلی‌ترین برنامه های استان از قبیل سند آمایش استان خراسان رضوی، سند توسعه اشتغال و سرمایه‌گذاری استان، سند توسعه صنعت، معدن و تجارت استان و سند توسعه اقتصادی و اشتغال زایی مناطق روستایی استان در این پژوهشکده نوشته شده اما با توجه به این که استان خراسان رضوی اولین استان گردشگری در کشور است و سالیانه بیش از ۲۰ تا ۳۰ میلیون زائر به استان سفر می کند و با توجه به این که ۵۰ درصد امکانات اقامتی کشور در شهر مشهد است، اما استان هنوز سند گردشگری ندارد درحالی که بیشتر استان ها این سند را دارند و لزوم وجود چنین سندی بدیهی است به همین دلیل هم اکنون ما درباره آینده آژانس های گردشگری استان و هتل‌ها برنامه‌ای نداریم. این در حالی است که پژوهشکده گردشگری به آن ها برای تدوین سند گردشگری درخواست داده و حتی پیشنهاد شده که قسمتی از هزینه ها هم به دوش پژوهشکده باشد اما هنوز اتفاق نیفتاده است. چیزی شبیه این اظهارات را دکتر معماریان اظهار کرد و توضیح داد: دو سال پیش تفاهم نامه هایی بین پژوهشکده علوم گیاهی و اداره کل منابع طبیعی استان و اداره کل حفاظت محیط زیست استان برقرار شد و در گام اول ما از آن ها خواستیم که معضلات اجرایی را به ما بدهند و بارها این درخواست را تکرار کردیم در حالی که موقع عقد قرارداد کار رسانه‌ای هم می شود اما در عمل متاسفانه اتفاقی نمی‌افتد. دانشگاه از حل مشکلات جامعه دور مانده است دکتر معماریان در ادامه گفت وگو بخش مهمی از مشکلات پیش‌روی پژوهش محوری بودن را متوجه خود دانشگاه دانست چرا که دانشگاه ها بیشتر به سمت تولید مقالات علمی و مسائل بنیادی رفته و از بحث حل مشکلات صنعت و جامعه غافل مانده‌اند البته هیچ کس نمی‌تواند منکر پژوهش‌های بنیادی و حرکت علمی در مرزهای دانش شود اما گاهی اولویت ها متفاوت است. برجسته شدن رتبه بندی دانشگاه ها و نوع امتیاز دهی به مقالات غیرکاربردی بیش از پیش به انجام پژوهش‌های غیرکاربردی دامن می‌زند که با راهکارهایی گاه ساده می شود آن را اصلاح کرد. رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی معتقد بود یکی از نهاد هایی که در آن فقر تصمیم گیری بر مبنای پژوهش هست خود دانشگاه ها هستند. دکتر رفیعی در این خصوص مطرح کرد: ما در حوزه کاربردی خیلی ضعیف هستیم حوزه که عملاً باید پاسخ گوی نیاز جامعه باشد.وی ضمن انتقاد از موضع برخی مدیران مشهد که معتقدند به اندازه کافی مطالعه کرده‌ایم این گزاره را یک خطای فاحش دانست و افزود: این که همه تحقیقات مان کاربردی باشد یک اشتباه محض است اما رویکرد پژوهش باید به گونه‌ای باشد که به پژوهش های کاربردی منجر شود. معاون سابق پژوهش در پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی برقراری ارتباط هرچه بیشتر دانشگاه با جامعه را ضروری دانست و رسالت اصلی جهاد دانشگاهی را پژوهش‌های کاربردی بر مبنای دانش موجود در دانشگاه دانست و ادامه داد: باید با حفظ موقعیت پژوهش‌های بنیادی حلقه جدیدی از پژوهش‌های کاربردی شکل دهیم. عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی یکی دیگر از چالش های پژوهش محوری را به اشتراک نگذاشتن منابع و امکانات بین پژوهشکده‌ها و دانشگاه ها ی مختلف ذکر و در ادامه بیان کرد: اگر این اتفاق بیفتد مشکل کمبود امکانات در دانشگاه های کوچک تا حدود زیادی حل خواهد شد. ابزار پژوهش منابع علمی و زیرساخت های پژوهشی هستند که به اشتراک‌گذاری آن ها می‌تواند کمک خوبی به ارتقای پژوهش‌ها کند. تمرکز گرایی؛ مانعی در برابر پژوهش دکتر حمیدرضا بیدخوری معاون سابق پژوهش جهاد دانشگاهی و سرپرست وقت پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی در گفت وگو با خراسان رضوی اظهار کرد: در مطالعاتی که در جهاد انجام شده است تمرکزگرایی مشکل اصلی استان شناسایی شد در این باره دکتر رضا داوری هم تمرکز گرایی را یکی از موانع بزرگ در برابر پژوهش محوری دانست و پایین آمدن سطح تصمیم‌گیری تا جای ممکن را یک اصل مهم تلقی کرد. دکتر بیدخوری معاون پزشکی سازمان جهاد دانشگاهی توجه به اسناد بالادستی را یکی از راه‌های گذر از موانع پژوهش محوری دانست و افزود: اعتماد کردن و اسناد بالادستی برای مدیران کار دشواری است چون اسناد بالادستی متعددی داریم و بعضاً اقتضائات خاص در کشور و استان به وجود می آید و مدیر وظیفه اش این است که به آن ها واکنش درست نشان دهد در واقع هنر مدیریت ایجاد توازن بین اسناد بالادستی و اقتضائات روز است زیرا بعضاً پژوهش مبتنی بر نیاز فرد است و مدیر اجرایی باید به نیاز امروز واکنش درست نشان دهد. به طور کلی می توان نبود تصمیم گیری بر پایه پژوهش را در سه بخش دانشگاه ها، دستگاه های استانی و فضای دولتی ناشی از تصمیمات در سطح ملی تقسیم بندی کرد که با رفع موانع که مطرح شد می توان گام های بزرگی در درمان ریشه ای مشکلات برداشت.در این میان نقش رسانه های متعهد در مطالبه از نهادهای متولی در این خصوص می تواند ضامن نهادینه شدن پژوهش محوری در سطح جامعه و استان باشد.
سایر اخبار این روزنامه
ملی ماندن هیرکانی در انتظار تصمیم دیوان عالی
مامور امنیتی «دادِستان» در آرزوی نقش دکتر شریعتی !
بقا به شرط حراج؟!
گِشتاپو ماکرون علیه مسلمانان
مدیرکل آژانس، شنبه در تهران
ابعاد جدید جنایت در گلخانه !
بن سلمان به آخر خط رسیده است ؟
حرف فایده ندارد،فقط عمل
مانورعملیات آزادسازی کشتی ربوده شده از چنگ دزدان دریایی
شکوفایی امید در «شب آرزوها»
شروع کسب و کار دیگر مجوز نمی خواهد
«مهشید» خودش را فدای مردم کرد
داد از بیکاری پژوهشکده ها
