روزنامه وطن امروز
1399/12/04
بن‌سلمان میان بودن و نبودن
دیکتاتور مجنون سعودی که تا چند ماه پیش در این خیال بود 4 نعل به سوی قبضه کامل قدرت در جزیره‌العرب روان است، حال روزهایی کابوس‌وار را پشت سر می‌گذارد؛ کابوسی که با توجه به تغییر موازنه قوا در خاورمیانه ممکن است به واقعیت بدل شود. محمد بن‌سلمان، ولیعهد همه‌کاره عربستان سعودی هر روز با حرکتی تازه از سوی دوست و دشمن از مرزهای جنوبی گرفته تا ریاض و استان قصیم در مرکز کشور و حتی ابوظبی و واشنگتن مواجه میشود که بنیادهای مترلزل حکومت خودکامه اما وابسته‌اش را متزلزل‌تر می‌کند. به رغم خروج نام جنبش انصارالله یمن از فهرست تروریستی آمریکا به دستور بایدن، نیروهای ارتش و کمیته‌های مردمی یمن برخلاف توصیه‌های واشنگتن در نبرد با اشغالگران پا پس نکشیده و اینک با محاصره مزدوران داعشی و تکفیری متحد ائتلاف سعودی در شهر راهبردی مأرب در شرق صنعا، بار دیگر در حال توسعه میدان نبرد با اشغالگران هستند. مبارزان یمنی در حالی متوجه مرزهای جنوبی عربستان شده‌اند که اوضاع اجتماعی بر اثر بحران اقتصادی و سیاسی در داخل شبه جزیره نیز دوباره متشنج شده که نمود آن ناآرامی‌های استان مهم قصیم در شمال پایتخت است. برای گاو شیرده آمریکا اما سلب حمایت احتمالی دولت جدید واشنگتن بیش از هر خبر دیگری نگران‌کننده است. به گزارش تارنمای «سعودی لیکس» که توسط مخالفان رژیم ریاض اداره میشود، مواضع جو بایدن در رابطه با عربستان باعث غلیان در کاخ سلطنتی الخرامه در ریاض شده است؛ جایی که سلمان بن‌عبدالعزیز، پادشاه نیمه‌هوشیار و عروسک خیمه شب‌بازی ولیعهد و پسرش، در ظاهر با اراده خود و در اصل با بازی‌گردانی شخص بن‌سلمان، برای نجات از حذف شدن از آینده قدرت توسط آمریکایی‌ها به هر دری می‌زند. این تکاپو هفته پیش زمانی آغاز شد که «جن ساکی» سخنگوی کاخ سفید از آمادگی دولت آمریکا برای انتشار گزارش محرمانه قتل روزنامه‌نگار منتقد عربستانی برای مجلسین کنگره خبر داد. حرف‌های ساکی در واقع تاییدی بود بر ادعای بایدن در جریان نخستین سخنرانی‌اش در کاخ سفید به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا که از تنظیم روابط با ریاض سخن گفته بود. ساکی با تاکید بر قانون و کنایه زدن به نام محمد بن‌سلمان گفت:«ما قطعاً از عربستان سعودی انتظار داریم سابقه خود را در زمینه مسائل حقوق بشری ارتقا دهد و این امر شامل آزادی زندانیان سیاسی همچون حامیان حقوق زنان از زندان‌های عربستان میشود». روزنامه واشنگتن‌پست نیز در همین رابطه به نقل از منابع دولت بایدن گزارش داد دموکرات‌ها قصد دارند گزارش اطلاعاتی را که در آن ولیعهد سعودی به عنوان آمر قتل «جمال خاشقجی»، همکار عربستانی این روزنامه در سال ۲۰۱۸ معرفی شده، در همین هفته به صورت عمومی منتشر کنند. واشنگتن‌پست نوشته بود خلاصه یافته‌های جامعه اطلاعاتی آمریکا که توسط دفتر مدیر اطلاعات ملی تهیه شده، در قالب گزارش قتل همکار سابق از محرمانگی خارج شده است. این روزنامه گمانه‌زنی کرده جامعه اطلاعاتی آمریکا با درجه اطمینان متوسط رو به بالا بر این باور است محمد بن‌سلمان دستور قتل خاشقجی را صادر کرده است اما هرگز تاکنون به صورت رسمی چنین اظهارنظری را مطرح نکرده است. به نظر می‌رسد بایدن این پرونده را به عنوان یک اسلحه سیاسی علیه بن‌سلمان که متحد نزدیک رقیب داخلی جمهوری‌خواه او دونالد ترامپ در خاورمیانه محسوب میشود به کار گرفته است. رسانه‌های جریان اصلی عمدتا دموکرات آمریکا نیز با مطرح کردن مکرر درخواست «خدیجه چنگیز» نامزد خاشقجی و دیگر فعالان حقوق بشر برای انتشار گزارش مزبور، به کاخ سفید کمک می‌کنند تا سایه تهدید را بالای سر حاکمان ریاض نگه دارند. این تهدید عاملی است تا بایدن سیاست‌های دولت ترامپ در خاورمیانه را به آن شکلی که جایگاه و منافع دموکرات‌ها همانند دوران اوباما دوباره در محوریت قرار گیرد، تغییر دهد. بن‌سلمان حالا خطر را در یک قدمی خود احساس می‌کند. به گزارش سعودی لیکس از یک منبع ناشناس در کاخ پادشاهی ریاض، دیکتاتور جوان از یک سو دستور فعال‌سازی همه کانال‌های ممکن برای ارتباط‌گیری با کاخ سفید و منصرف کردن بایدن از تصمیمات فعلی‌اش را صادر کرده و از سوی دیگر ناامیدانه خود را برای تحریم‌های شخصی که ممکن است از جانب واشنگتن علیه او صادر شود، آماده کرده است. به نظر می‌رسد بایدن با لغو توافق‌های فروش تسلیحات به رژیم سعودی به بهانه تلاش برای پایان دادن به جنگ یمن با یک تیر ۲ نشان زده است. او نه‌تنها می‌خواهد حق حساب تمدید قراردادهای تسلیحاتی در آینده نزدیک به جیب دموکرات‌ها برود و نه تیم ترامپ، بلکه بهانه لازم را نیز برای دخالت مستقیم‌تر پنتاگون در عربستان به اسم حمایت از رژیم سعودی فراهم کرده و به همین دلیل در هفته‌های اخیر فرمانده سنتکام که به هر سوی جزیره‌العرب سرک می‌کشد، عملا جای بن‌سلمان را به عنوان فرمانده کل قوای سعودی گرفته است. به نوشته واشنگتن‌پست، بایدن عامدانه روابط خود را با دربار و شخص سلمان تقویت کرده تا جایگاه پسر و ولیعهد او را در داخل و خارج عربستان به چالش بکشد. این رویکردی مغایر با سیاست‌های پیشین کاخ سفید و کاملا خلاف مسیری است که دونالد ترامپ با یکی از بزرگ‌ترین متحدان خود در منطقه خاورمیانه در پیش گرفته بود. آخرین امید بن‌سلمان فعال‌سازی کانال مستقیم با دفتر بایدن بود اما سفیر سعودی در واشنگتن، در انجام این کار ناموفق ماند و ولیعهد نگون‌بخت تا این لحظه تنها توانسته با رئیس جدید پنتاگون ارتباط تلفنی برقرار کند که ظاهرا ژنرال «لوید آستین» هیچ قولی به او برای رساندن پیام‌هایش به رئیس‌جمهور نداده است. حال ولیعهد سعودی به عنوان آخرین راه می‌خواهد فرمان بخشودگی سلطنتی برای آزادی مخالفان و فعالان سعودی را در بهار آتی صادر کند اما تحلیلگر روزنامه عربی فرامنطقه‌ای رأی‌الیوم معتقد است بن‌سلمان دیگر یک مهره سوخته برای آمریکا در خاورمیانه است. به قول «آوریل هاینز» رئیس جدید سازمان اطلاعات و امنیت ملی آمریکا، کافی است گزارش قتل خاشقجی منتشر شود تا بن‌سلمان عملا به عنوان یک قاتل توسط سیستم سیاسی و رسانه‌های غرب به حاشیه رانده شود. بر اساس تحلیل رأی‌الیوم، حتی اگر بن‌سلمان مخالفان و فعالان بازداشتی را هم آزاد کند، این به معنای دست بازتر واشنگتن برای تغییرات سیاسی در ساختار قدرت سعودی‌ها همراه با تقویت گزینه‌های جانشینی بن‌سلمان از میان شاهزادگان ارشد سعودی مانند «محمد بن‌نایف» ولیعهد سابق خواهد بود که روابطی سنتی با دموکرات‌ها دارد. به همین دلیل ممکن است بایدن فعلا در انتشار گزارش مزبور ملاحظه‌کاری کند. *** توئیت مجتهد از معجزات نظامی عبدا الحوثی و مردانش «مجتهد» فعال توئیتری معروف به افشاگر اسرار خاندان سعودی، در جدید‌ترین پست خود که واکنشی است به تحولات جدید یمن، نیروهای انقلابی این کشور را ستود و شمار تلفات ائتلاف سعودی در نبرد مأرب را فراتر از حد تصور خواند. او تسلط بر مأرب را برای ارتش و کمیته‌های مردمی یمن امری قطعی دانست و نوشت: «معجزات نظامی توسط آقای عبدالملک الحوثی و مردانش حاصل میشود. ائتلاف و مزدوران آن در وضعیت شرم و ناامیدی به سر می‌برند و تعداد کشته‌شدگان آنها از حد تصور فراتر رفته است».