روزنامه شرق
1399/12/04
انتشار ۲ سند تاریخی از میرزای شیرازی
درخواست مداخله از آمریکا برای استقلال عراق انتشار 2 سند تاریخی از میرزای شیرازی سیدکمال حاج سیدجوادی می‌دانیم سرزمین عراق در بحبوحه جنگ جهانی اول بخشی از امپراتوری عثمانی بود که متحد دولت آلمان نیز محسوب می‌شد. انگلستان برای جلوگیری از پیشرفت آلمان و متحدانش در سال 1914م، بصره را اشغال کرد. علمای نجف در آن روزگار فتوای جهاد صادر کردند و جنگ‌های چریکی پراکنده‌ای با کمک مردم عراق انجام شد تا اینکه دولت آلمان شکست خورد و انگلستان و فرانسه در قرارداد 1918م با یکدیگر بخش‌هایی از دولت عثمانی را تحت سلطه خود درآوردند و به این ترتیب در این سال عراق به صورت کامل به اشغال انگلستان درآمد. مرجع تقلید آن روزگار، آیت‌الله محمدکاظم یزدی بود که در سال 1297ش/ 1919م وفات یافت و آیت‌الله میرزا محمدتقی شیرازی، معروف به میرزای دوم، جانشین وی شد. محمدتقی شیرازی با صدور فتوای معروف به «فتوای جهادیه»، به صورت مستقیم علیه انگلیسی‌ها اعلان جهاد داد. در این فتوا آمده بود مطالبه حقوق بر عراقیان واجب است و آنان می‌توانند درخواست‌های خود را با رعایت آرامش و امنیت مطالبه کنند و اگر انگلیسی‌ها خودداری کردند، جایز است به قوه دفاعی متوسل شوند. به این ترتیب، گروهی از علما برای مبارزه مستقیم با قوای بریتانیا، همراه با عشایر و مردم عراق اقدام به جنگ‌های پراکنده‌ای کردند که به انقلاب 1920م مردم عراق معروف شده است. این اقدامات بعضا با شکست و دستگیری عراقی‌ها و کشته‌شدن سربازان انگلیسی مواجه شد.عراقی‌ها امکانات نظامی اندکی داشتند؛ در اوایل فقط یک توپ در اختیارشان بود و بدیهی بود که اگر پیروزی‌های موقتی هم به دست می‌آوردند، نمی‌توانستند قوای اشغالگر را شکست دهند. از سوی دیگر، انگلیسی‌ها به روش همیشگی خود با تطمیع برخی از عشایر، تصمیم به برگزاری یک همه‌پرسی نمایشی داشتند که نتیجه آن قرار بود به نفع بریتانیا تمام شود. میرزای دوم و یارانش متوجه این نیرنگ شدند و میرزا تصمیم گرفت با رئیس‌جمهور و سفیر آمریکا و نیز سازمان ملل متحد مکاتبه کند تا شاید بتواند بر این مشکل فائق آید. در اینجا متن نامه نخست میرزای شیرازی به سفیر آمریکا آورده میشود.
لازم به ذکر است که این نامه همراه با اسناد مربوط به انقلاب 1920م عراق، در موزه‌ای در نجف اشرف، در محل ساختمان موزه خان‌الشیلان، به نمایش گذاشته شده است. این موزه در سال 1977م افتتاح شد و اسناد مربوط به انقلاب و نقش علما و از‌جمله دو سند مکاتبه مرجع تقلید آن عصر در این موزه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد که راقم این سطور، این اسناد را از آن موزه عکس‌برداری کرده است. در بخش‌های دیگر آن، مردم‌شناسی و فولکلور مردم نجف شامل لباس‌ها، تزئینات و اسحله‌ها به نمایش درآمده است.
نامه میرزای شیرازی به سفیر آمریکا
تاریخ پنجم شهر جمادی‌الاولی 1337[هجری قمری]، طهران
خدمت جناب جلالت‌مآب اجّل سفیر محترم دول متحده آمریکا دامت رأفته
بعد از اکرامات فائقه و احترامات لایقه، لازم شد که مختصری نگارش نماید. در این دوره زمان که دولت معظمه آمریکا دامت معدلته، نظر به احقاق حقوق بشر قائم به تحریر شعوب شده است، بتوسط آن جناب که امین و نماینده آن دولت معظمه دامت معدلته می‌باشد. به جهت اتمام و اتقان حقوق اسلامیه راجع به تشکیل دولت عربی مراجعه به دولت معظمه دامت معدلته بشود.
پوشیده و مخفی نخواهد بود هر ملتی که محاط به قوای عسکریه باشد، خود را آزاد در کلام و مستقل در رأی نخواهد دانست. با آنکه اشاعه آزادی در رأی میشود مع‌ذالک به این‌گونه حرف‌ها مطمئن نمی‌شوند، لهذا کثیری از اهالی خائف از اظهار ما فی الضمیر می‌باشند و ظهورات خارجه هم مبنی بر خوف بوده و به این سبب اهالی عراق متوسل به آن دولت معظمه دامت رأفته می‌باشند که اقدام در انجام این امر مهم و احقاق حقوقشان را بنمایند.
محمدتقی الشیرازی.
نامه فوق به زبان فارسی است. پس از گذشت چند روز میرزای شیرازی در دوازدهم جمادی‌الاول همان سال برای رساندن پیام خود به سفیر آمریکا اکتفا نکرده و نامه‌ای به رئیس‌جمهور آمریکا می‌نویسد.
میرزای شیرازی در آن روزگار بیمار بود و جانشین وی شیخ‌الشریعه اصفهانی به‌عنوان مرجع تقلید مطرح بوده است. میرزای شیرازی به همراه جانشین خود، شیخ‌الشریعه، نامه‌ای به زبان عربی به رئیس‌جمهور آمریکا می‌نویسند که حائز اهمیت بسیاری است. در اینجا بخش‌هایی از این سند دوم آورده میشود.
نامه میرازی شیرازی و شیخ‌الشریعه اصفهانی به رئیس‌جمهور آمریکا:
حضرت رئیس‌جمهور ولایات متحده آمریکا
... از آنجایی که جناب‌عالی آغازگر برنامه رفاه و صلح برای ملت‌های مظلوم هستی پناهگاهی هم در رفع موانع آن خواهید بود. مردم عراق خواستار تشکیل دولت عربی مستقل با مجلس ملی و حاکمیت پادشاه مسلمان که مقید به مجلس وطنی گردد می‌باشند. او در پایان از رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواهد که در جهت رفع موانع و تحقق این اهداف، کوشا باشد که نامش در تاریخ آزادی عراق و تمدن امروزی آن جاودان خواهد بود.
نامه میرزای شیرازی به جامعه ملل
پس از آن، در 27 ذی‌القعده 1338، میرزای شیرازی نامه‌ای به جامعه ملل که اینک به نام سازمان ملل متحد شناخته میشود، می‌نویسد. خلاصه این نامه به این شرح است:
بعد از اینکه مرجعیت روحانی از طرف امت اسلام به من محول گردید، من از طرف این امت به مقام رفیع جامعه ملل به خاطر آنچه انگلیس با قساوت‌ها و ریختن خون بی‌گناهان انجام می‌دهد، شکایت می‌کنم... . چون جامعه ملل یاری‌دهنده ضعفاست، شما را از نقش انگلیس آگاه ساختیم و به جامعه ملل که نماینده عدالت است متوسل می‌شویم... . این نامه در 1920م به سازمان ملل فرستاده شد. پس از مدتی کوتاه، در همان سال (در آگوست 1920م) میرزای دوم درگذشت و شیخ‌الشریعه جانشین وی شد. با اقدامات آنها و بنا بر نظر پژوهشگران، انقلاب 1920 عراق در پی مذاکرات آنها با نمایندگان کشورهای مختلف و با همکاری آمریکا سرانجام در 1921م قرارداد صلح امضا شد و استقلال عراق به رسمیت شناخته شد و ملک‌فیصل که مورد تأیید انگلیسی‌ها هم بود، پادشاه عراق شد و مردم با او بیعت کردند و به این ترتیب، سال 2021م صدمین سال استقلال کشور عراق است.*
* درباره انقلاب 1920م ده‌ها کتاب و مقاله به زبان عربی، فارسی و انگلیسی موجود است؛ مانند کتاب الثوره العراقیه الکبری، عبدالرزاق الحسنی، لبنان؛ و دیگری الحقایق الناصعه، دکتر علی الوردی، جلد 5، لبنان؛ نگاهی به تاریخ انقلاب اسلامی 1920 عراق، صادقی‌تهرانی. در اکثر این منابع، دو نامه میرزای شیرازی به آمریکا وجود ندارد و این اسناد فقط در همان موزه موجود است.
سایر اخبار این روزنامه
اولتیماتوم به کاخ‌سفید یا پاستور؟
اگر جمهوریت نظام خدشه‌دار شود نه اصولگرا خواهد ماند و نه اصلاح‌طلب
ازجاکندگی نظام شهرسازی ایران
ضرب‌الاجل مجلس اولتیماتوم برای جهان نیست
دعوای پدرخوانده‌ها
برای قضاوت درباره سیاست برجامی بایدن زود است
پول، سیاست، صندلی
سیلی می‌زنم پس هستم!
ایستادگی علیه کودتاچیان
زلزله سی‌سخت و پهنه گسله کازرون
فردای کودتای سوم اسفند
انتشار ۲ سند تاریخی از میرزای شیرازی
