روزنامه خراسان
1399/12/13
کشف رود، همچنان بزرگ ترین فاجعه زیست محیطی مشهد
قصه پر غصه کشف رود انگار تمامی ندارد، قصه ای که روایتگر کشت مرگ به مدت بیش از 20 سال در حاشیه شهر مشهد است، چه کسی باور می کند در چند قدمی شهر مشهد بزرگ ترین فاجعه زیست محیطی در حال رخ دادن باشد؟ فاجعه ای که بیش از دو دهه سلامت مردم این شهر را به خطر انداخته است، چه کسی باور می کند روزانه بیش از 300 تانکر، فاضلاب های خانگی، صنعتی و بیمارستانی را روانه کشف رود کنند و کمی آن سوتر موتور تلمبه هایی این فاضلاب ها را به مزارع سبزی، صیفی جات، گندم و جو بکشاند؟ مهر سال گذشته روزنامه خراسان در گزارشی با عنوان «دو دهه کشت مرگ» به ابعاد این فاجعه زیست محیطی پرداخت به نحوی که رزم حسینی وزیر صمت که در آن زمان سکانداری استانداری خراسان رضوی را بر عهده داشت پس از چاپ این گزارش دستگاه های مختلف را دور هم جمع کرد و بر اساس تصمیماتی فرماندهی واحد کشف رود را به شهرداری مشهد سپرد.کمی بعد عملیات اجرایی در 80 کیلومتر از حاشیه کشف رود با انعقاد "توافق نامه سامان دهی کشف‌رود" از سوی شش دستگاه اجرایی در نیمه آبان سال گذشته آغاز شد. حالا پس از گذشت بیش از یک سال دوباره به کشف رود رفتیم تا وضعیت این معضل زیست محیطی را بررسی کنیم. اصل بر این بود فاضلاب جمع شود ولی این کار صورت نگرفته است همواره در این قضیه و برگزاری جلسات کارگروه کشف رود اصل بر این بود که فاضلاب ها هر چه سریع تر از کشف رود جمع آوری شود که در این خصوص احداث تصفیه خانه ها در اولویت قرار گرفت، چرا که معضل اصلی ایجاد چنین فاجعه زیست محیطی نبود تصفیه خانه است، هر چند در این مدت اقدامات خوبی از جمله درختکاری در 160 هکتار از اراضی اطراف حاشیه کشف رود انجام شده اما در خصوص احداث تصفیه خانه ها هر چند اقداماتی شده اما هنوز به سرانجام نرسیده و احداث این تصفیه خانه ها از جمله تصفیه خانه سپتاژ در بازه های زمانی طولانی مدت پیش بینی شده است، این در حالی است که برای جلوگیری از ورود فاضلاب باید ضرب الاجلی تعیین و بودجه لازم برای آن درنظر گرفته می شد، هر چند که مدیریت شهری مدعی است نمی تواند تنهایی کار را پیش ببرد.حالا بیش از یک سال از آن انعقاد تفاهم نامه به فرماندهی واحد شهرداری مشهد می گذرد اما گزارش میدانی ما از فاضلاب های صنعتی در چرمشهر نشان داد که با سرعت خیلی بالا و وحشتناک روانه کشف رود می شود، موتور تلمبه ها نیز بی وقفه فاضلاب را با لوله های چند اینچی روانه زمین های کشاورزی می کند ، به نحوی که بوی تعفن و لجن سراسر منطقه را فرا گرفته است و انگار گوش کسی بدهکار نیست که چنین فاجعه بزرگی در مشهد رقم می خورد. زندگی در شرایط اسفبار از جاده میامی که به سمت کشف رود حرکت کردیم در دو طرف جاده زمین های کشاورزی که بیشتر زیر کشت گندم و جو رفته و سر سبز شده اند به چشم می خورد، لوله های سیاه رنگی هم داخل زمین های کشاورزی به وفور دیده می شد و مشخص بود این لوله ها از مسیر طولانی به سمت مزارع کشیده شده است، در مسیر به روستای قازقان و احمد آباد می رسیم، حکایت تلخ فاضلاب جاری از روستای قازقان و احمد آباد آغاز می شود، اگرچه داخل خودرو بودیم اما بوی بد فاضلاب به شدت داخل خودرو احساس می شد، از خودرو که پیاده شدم درست ورودی روستای قازقان رودخانه ای از لجن سرازیر شده بود و این سوال برای من پیش آمد که ساکنان این روستا چگونه با این وضعیت زندگی می کنند که یکی از اهالی به ما این گونه پاسخ داد که" این جا ما در لجن زندگی می کنیم ، کسی این جا برای ما کاری انجام نمی دهد، سال های زیادی است که مسئولان برای کشف رود به این جا می آیند اما فکر می کنم کاری از دستشان بر نمی آید. " تشکیل حوضچه های بزرگ فاضلاب از جاده میامی که به سمت شهرک صنعتی چرمشهر حرکت می کردیم جاده زیاد شلوغ نبود، اما چند دقیقه یک بار تانکرهای سنگین در مسیر حرکت می کردند، پشت سر یکی از این تانکر ها که حرکت می کردیم به محلی رسیدیم که فاجعه وحشتناک کشف رود در آن جا رقم می خورد، بدون هیچ واهمه ای راننده تانکر دریچه آن را باز و فاضلاب را در کشف رود تخلیه کرد، هنوز کار او تمام نشده بود که چندین تانکر دیگر نیز از راه رسیدند به گونه ای که در چند دقیقه در محل تانکرها ترافیک ایجاد شد!حدود نیم ساعتی که در محل تخلیه تانکرها حضور داشتم، 20 تانکر انواع فاضلاب را در رودخانه تخلیه کردند به نحوی که با سرازیر شدن این فاضلاب ها حوضچه های بزرگی به وجود آمد. تخلیه روزانه 300 تا 400 تانکر فاضلاب! یکی از رانندگان تانکر فاضلاب در گفت وگو با خراسان رضوی اظهار کرد: من هر روز سه بار تانکر فاضلاب خانگی را با ظرفیت حدود 4500 لیتر در همین محل تخلیه می کنم، در کل فکر می کنم روزانه حدود 300 تا 400 تانکر فاضلاب در همین محل تخلیه شوند، اگر تصفیه خانه ها درست می شد شاهد این وضعیت نبودیم. از او می پرسم می دانید با همین فاضلابی که تخلیه می کنید صیفی جات کاشته می شود و خود شما هم از آن ها استفاده می کنید، می گوید: بله برای همین من اصلا به هیچ وجه صیفی جات مشهد را مصرف نمی کنم! تصفیه خانه تعطیل است بعد از روستای قازقان به سمت تصفیه خانه شهرک صنعتی چرمشهر می روم، از سکوت و وضعیت ظاهری این تصفیه خانه مشخص بود که این تصفیه خانه تعطیل است. به گفته نگهبان، این تصفیه خانه از خرداد امسال به دلایل نامشخصی تعطیل شده است.یکی از نمایندگان سمن های محیط زیستی در گفت وگو با خراسان رضوی خاطر نشان می کند: این تصفیه خانه قرار بود در سال 99 تکمیل شود اما متاسفانه هیچ اقدامی در خصوص فاز دوم آن صورت نگرفته است، به رغم تمدید مهلت دادستانی برای تکمیل تصفیه خانه چرمشهر تا انتهای سال 98 متاسفانه در اسفند 98 فقط فاز یک آن افتتاح و تکمیل آن به سال 99 موکول شد اما هیچ اقدامی صورت نگرفته است. شهرداری فراتر از یک مدیریت واحد درخصوص کشف رود عمل می کند مسائل و مشکلات و حال و روز این روزهای کشف رود را با مهدی یعقوبی معاون خدمات شهری شهرداری مشهد در میان می گذارم، از وی پرسیدم طی یک سالی که فرماندهی کشف رود به شهرداری سپرده شده اقداماتی صورت گرفته اما همچنان مشکلات جدی همچون ورود فاضلاب از طریق تانکرها وجود دارد، وی می گوید: اگر شهرداری مسئولیت فرماندهی را پذیرفته این بدین معنا نیست که وظایف دیگر دستگاه ها را پذیرفته باشد، در واقع شهرداری با این مسئولیت وظایف دستگاه ها را مطالبه می کند تا کارها به صورت منسجم شکل بگیرد و بتواند به یک هدف واحد برسد.یعقوبی می افزاید: پیگیر اعتبارات دولتی هستیم که هر چه سریع تر به دستگاه ها در خصوص کشف رود اختصاص یابد. وی به احداث تصفیه خانه سپتاژ اشاره می کند و می گوید: خروجی این تصفیه خانه 30 لیتر بر ثانیه است و فاز اول آن در خرداد که شیمیایی است به بهره برداری خواهد رسید، فاز دوم نیز که بیولوژیکی است سه تا چهار ماه بعد به بهره برداری خواهد رسید، اگر فاز اول این تصفیه خانه به بهره برداری برسد دیگر شاهد ورود فاضلاب به کشف رود نخواهیم بود، ضمن این که احداث این تصفیه خانه سریع تر از بازه زمانی در نظر گرفته شده در حال اجراست، اگر وارد بوروکراسی ها می شدیم قطعا سه تا چهار سال زمان می برد که این تصفیه خانه احداث شود.یعقوبی ادامه می دهد: در کنار احداث تصفیه خانه درختکاری نیز انجام می دهیم و 20 برابر اعتبارات دولتی در این حوزه عمل می کنیم.معاون خدمات شهری شهرداری مشهد تاکید می کند: متولی فاضلاب شرکت آب و فاضلاب است، شهرداری اجازه ندارد فاضلاب کشف رود را برداشت و تصفیه خانه احداث کند، هر کاری خواستیم انجام بدهیم باید با مجوز باشد. چه خبر از الگوی جدید مالی؟ اما سال گذشته محمدرضا کلایی شهردار مشهد به عنوان فرمانده عملیات نجات کشف رود در حاشیه مراسمی به خبرنگار خراسان گفته بود، در مسیر سامان دهی کشف رود، متکی به بودجه های دولتی نیستیم و الگویی جدید برای تامین مالی آن طراحی کرده ایم. این که الگوی جدیدی که شهردار برای تامین منابع سامان دهی کشف رود از آن یاد کرده بود، دقیقا چه بوده و اکنون به کجا رسیده و چه میزان منابع ریالی از آن طریق تامین شده است، سوالی بود که با دبیر کارگروه کشف رود مطرح کردیم، سلطان احمدی در پاسخ به این سوال می گوید: هم اکنون شهرداری مشهد بیش از 74 میلیارد تومان برای ساخت تصفیه خانه سپتاژ قرارداد امضا کرده ، 145 میلیارد نیز برای سامان دهی و مهندسی رودخانه در نظر گرفته است.وی با اشاره به این که از زمانی که شهرداری فرماندهی کشف رود را تحویل گرفته دغدغه اش ساخت تصفیه خانه سپتاژ بوده است ،می افزاید: تاکنون ما برای سامان دهی کشف رود از منابع مالی شهرداری استفاده کردیم، دولت فقط سال گذشته 15 میلیارد تومان از اعتبارات دولتی برای تصفیه خانه سپتاژ اختصاص داده است. سلطان احمدی ادامه می دهد: امسال 153 میلیارد تومان برای سامان دهی کشف رود و ساخت تصفیه خانه سپتاژ اعتبار اختصاص یافت، همچنین 160 میلیارد نیز برای ساخت تصفیه خانه طبرسی در نظر گرفته شده ، برای سال 1400 نیز 850 میلیارد اعتبار پیش بینی شده ، ممکن است بخشی از این میزان اعتبار را خود شهرداری تامین کند و بخشی دیگر از طریق سرمایه گذار تامین شود، در دو حالت منابع از طریق شهرداری تامین می شود چرا که سرمایه گذار بعدا این منابع را از شهرداری خواهد گرفت.وی تصریح می کند: فاضلابی که در کشف رود رها می شود برای مردم مشکل ایجاد کرده است، سرمنشأ مشکل اصلی کشف رود همین فاضلاب است و باید حل شود، 16 کیلومتر در گذشته سامان دهی شده و هم اکنون نیز 30 کیلومتر در دست اجرا داریم که از پل شاهنامه آغاز و تا آزاد راه شمالی در شرق مشهد اجرا می شود. جای دیگری وجود ندارد که فاضلاب ها تخلیه شود مدیر پروژه سامان دهی کشف رود شهرداری مشهد در پاسخ به سوال دیگری که چرا با وجود این اقدامات، فاضلاب تانکرها همچنان در کشف رود تخلیه می شود در حالی که قرار بود سرمنشأ آلودگی کشف رود در طول یک سال از بین برود، می گوید: جای دیگری وجود ندارد که فاضلاب ها تخلیه شود و چاره دیگری نیست، روزانه به صورت میانگین 300 تانکر فاضلاب در کشف رود تخلیه می شود. عبدا... سلطان احمدی ساخت تصفیه خانه طبرسی شمالی را یکی دیگر از راهکارها برای سامان دهی کشف رود می داند و می گوید: تاکنون منتظر تعیین تکلیف ساخت آن از سوی آب منطقه ای و آب و فاضلاب هستیم، اگر مشکلاتشان حل شود شهرداری می تواند برای ساخت آن ورود کند، تاکنون به ما مجوز این کار داده نشده است اما ما آمادگی برای ساخت این تصفیه خانه را داریم، ضمن این که یکی از سرمنشأ های آلودگی کشف رود همین تصفیه خانه است که وجود خارجی ندارد. آب منطقه ای مباحثی را مطرح می کند که برای ما سخت است وی تاکید می کند: ما می خواستیم تصفیه خانه طبرسی شمالی را بسازیم، دوستان آب منطقه ای اعلام می کنند که آب از هزار مسجد هم بیاورید، ما فرمانده کشف رود هستیم ، آب هزار مسجد چه ارتباطی به ما دارد، ما می خواهیم مشکل شهر حل شود، وظیفه شهرداری ساخت تصفیه خانه نیست ، حال که می خواهیم این کار را انجام دهیم مباحثی را مطرح می کنند که برای ما کار سختی است.سلطان احمدی با بیان این که تصفیه خانه پرکند آباد یکی دیگر از سرمنشأ های آلودگی کشف رود است، می افزاید: این تصفیه را آب و فاضلاب سال های سال است که به پیمانکاری واگذار کرده اما این پیمانکار نیز کاری انجام نداده ، شهرداری هم اعلام آمادگی کرده است ساخت این تصفیه خانه را بر عهده بگیرد، منتظر خبر دوستان هستیم. هزار هکتار زمین رایگان در اختیار شهرداری گذاشته شده است اما علایی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در پاسخ به اظهارات مدیر سامان دهی پروژه کشف رود مبنی بر این که گفته وظیفه شهرداری ساخت تصفیه خانه نیست ، می گوید: ساخت تصفیه خانه وظیفه شهرداری نیست ، اما شهردار آقای کلایی در جلسات استانداری سه بار تعهد داده است که تصفیه خانه را احداث کند، رایگان هم نمی سازد، ما حداقل هزار هکتار زمین رایگان در اختیار آن ها گذاشتیم که فضای سبز احداث کنند.وی می افزاید: شهرداری و آب منطقه ای در خصوص کشف رود تعهداتی دارند، تعهد ما این بود که هزار هکتار در اختیار شهرداری قرار دهیم که این کار را انجام دادیم، در خصوص این که ما مجوز ندادیم که شهرداری تصفیه خانه طبرسی را احداث کند دلیل ما این است که ما نمی خواهیم شهر را به گونه ای مدیریت کنیم که فردا چهار هزار هکتار فضای سبز احداث شود اما آب شرب وجود نداشته باشد. اگر معضل چرمشهر حل نشود در نقطه صفر ماجرای کشف رود هستیم اما از فرزاد بهشتی توندری، جانشین معاون دادستان خراسان رضوی در امور اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم و حفظ حقوق عامه پرسیدیم که با توجه به تفاهم نامه چند جانبه درباره کشف رود، چه دستگاه هایی به وظایف خود در این باره عمل کرده و چه بخش هایی عمل نکرده اند؟ وی با بیان این که در این خصوص استانداری باید پاسخ گو باشد ،اظهار کرد: تاکنون هیچ فرد یا نهادی به عنوان متخلف از اجرای تفاهم نامه به دادستانی اعلام نشده است اما بنا به رصد حوزه دادستانی و در راستای نظارت عالیه، مشاهدات میدانی ما نشان می دهد ساخت تصفیه خانه سپتاژ شروع شده است و پرقدرت هم این کار انجام می شود و حتما در اواخر بهار سال آینده با بهره برداری مشکلات سپتاژ به صورت صد درصدی حل خواهد شد.بهشتی توندری در خصوص تصفیه خانه چرمشهر نیز می گوید: فاز اول این تصفیه خانه به بهره برداری رسید متاسفانه برای فاز دوم آن هیچ اقدامی صورت نگرفت، تذکرات متعددی را به مدیر عامل شهرک های صنعتی دادیم، مدیر عامل شرکت شهرک های صنعتی استان باید خودش را وظیفه مند بداند ، برنامه زمان بندی خودش را باید اعلام کند، چرا که اگر معضل چرمشهر حل نشود در نقطه صفر ماجرای کشف رود هستیم.وی تصریح می کند: اگر کار به همین شکل ادامه یابد حتما محیط زیست باید این نداشتن تعهد به وظایف را به عنوان تهدیدی برای بهداشت عمومی یا عناوین مجرمانه موضوع قانون حفاظت از خاک مصوب سال 98 گزارش کند و دادستانی نیز بدون اغماض به تخلفات رسیدگی خواهد کرد و حکم لازم در این خصوص نیز صادر خواهد شد، با توجه به این که تفاهم نامه منتشر شده است حتما مطالبه رسانه ای نیز باید انجام شود تا هر چه زودتر مسائل کشف رود سرو سامان یابد.بهشتی توندری با بیان این که دادستانی در خصوص چرمشهر مطالبات جدی دارد، می افزاید : در خصوص ارتقای تصفیه خانه شهر صنعتی توس نیز که متاسفانه برخی از واحد های صنعتی فاضلاب خود را وارد تصفیه خانه پرکند آباد می کنند، به همین جهت پرکند آباد را یک تصفیه خانه آلوده نشان می دهد باید شرکت شهرک های صنعتی استان فعالانه عمل کند که تاکنون حرکت عملی مشاهده نشده است؛ همچنین هیچ یک از تعهدات دستگاه ها در خصوص ایجاد تصفیه خانه، اقدام اجرایی و عملیاتی نکرده اند و همچنان با حجم گسترده ای از فاضلاب جاری در کشف رود مواجه هستیم موضوعی که می تواند در صورت ساخت تصفیه خانه آورده بزرگی را برای شهر داشته باشد.وی تصریح می کند: این در حالی است که ذی نفعان وابسته غیر مستقیم به شرکت های مزبور هم اکنون با فروش فاضلاب به کشاورزان سودهای نجومی دارند و این موضوع کشف رود را از احیای واقعی دور می کند بنابراین مطالبه جدی از شرکت آب و فاضلاب مشهد و شرکت آب منطقه‌ای استان عمل به تعهداتشان وفق تفاهم‌نامه است.میر جعفریان معاون هماهنگی و عمرانی استانداری نیز در گفت وگو با خراسان رضوی در پاسخ به این سوال که این معاونت باید دستگاه های متولی را که طبق تفاهم نامه به وظایف خودشان عمل نکردند به دستگاه قضایی معرفی کند،خاطر نشان می کند: این موضوع را بررسی خواهیم کرد، ضمن این که موضوع آلودگی در کشف رود موضوع زیست محیطی است و اگر نهادهای مربوط به وظایف خودشان عمل می کردند شاهد چنین اتفاقی در کشف رود نبودیم .
سایر اخبار این روزنامه
جدل بر سر حقوق 2.5 میلیون کارمند
پای درس ایرج طهماسب و حمید جبلی در دانشگاه «کلاه قرمزی»!
امسال با پارسال قابل مقایسه نیست
چرا همه ما باید «ساسی مانکن» را ریپورت کنیم؟
باورم نمی‌شود که آهن‌ربا شدم!
بافت پیرامونی حرم رضوی و راه باقی مانده
معیشت بازنشستگی؛ این جا و آن جا
کشف رود، همچنان بزرگ ترین فاجعه زیست محیطی مشهد
بیست و هشتمین شماره آبنبات ویژه بچه های مشهد
سیگنال مثبت برای تصویب FATF در مجمع؟
پشت پرده ترسناک سند زنی تالاب ها
شبکه «کور» متلاشی شد
مرغ در راه استان
