روزنامه اعتماد
1399/12/16
فرصت‌سوزي چندباره اروپا
سارا معصومي| تهديدهاي ايران پاسخ داد و بريتانيا، آلمان و فرانسه از تعقيب قطعنامه ضدايراني در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي عقب‌نشيني كردند. در حالي كه گفته شده بود سه كشور اروپايي با همراهي ايالات متحده امريكا روز پنجشنبه يا جمعه قطعنامه‌اي را عليه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران منتشر خواهند كرد. بامداد پنجشنبه بود كه خبرنگاران رسانه‌هاي متفاوت از جمله وال‌استريت ژورنال و الجزيره اعلام كردند سه كشور اروپايي از تعقيب اين قطعنامه منصرف شده‌اند. بلافاصله پس از انتشار اين خبر سه كشور اروپايي، امريكا و البته ايران هر كدام تلاش كردند گوي سبقت را از ديگري در بيان روايت خود از فعاليت‌هاي ديپلماتيك پشت پرده براي توقف اين روند ضدايراني در شوراي حكام بربايند. تروييكاي اروپايي در بيانيه‌اي مفصل از زمان دادن به ديپلماسي و فرصت دادن به تهران براي ارايه توضيحات مورد نياز آژانس بين‌المللي انرژي اتمي سخن گفتند و مقام‌هاي متعدد ايراني از سخنگوهاي وزارت خارجه و سازمان انرژي اتمي تا نماينده ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از به نتيجه نشستن تهديدهاي تهران در 7 روز اخير خبر دادند. مقام‌هاي دولت جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا نيز به اظهارنظرهايي كوتاه بسنده كرده و تنها ادعا كردند كه از تصميم متحدان اروپايي براي عقب‌نشيني از تعقيب قطعنامه در شوراي حكام حمايت مي‌كنند.گروسي تهران را به عدم همكاري پادماني متهم كرد
رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز پنجشنبه براي دومين بار در يك هفته اخير در جمع خبرنگاران حاضر شد تا به پرسش‌هاي آنها درباره پرونده ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پاسخ بدهد. گروسي در ابتداي سخنانش با اشاره به آنكه جلسه فني با ايران در ماه آينده برنامه‌ريزي شده، گفت: «در نتيجه مشاوره‌هاي فشرده‌اي كه با ايران داشتم، ايران سرانجام از ابتكار من استقبال كرد و پذيرفت كه در تلاشي متمركز و نظام‌مند با هدف روشن كردن برخي مسائل مشاركت كند. اين مسائل وجود ذرات و همچنين ترديد در خصوص مواد خاص در ايران را شامل مي‌شود كه پيش‌تر اعلام نشده بود. قصد من تلاش براي دستيابي به يك تفاهم در خصوص اين مسائل تا قبل از نشست بعدي شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است. براي همه مشخص است كه اين مسائل بايد راه‌حلي داشته باشد. همه چيز به هم پيوسته است. اينها قسمت‌هاي مختلف يك كل است.» گروسي در بخش‌هاي ديگري از سخنانش ادعا كرد كه جلسه فني مدنظر او در ارتباط با عدم همكاري پادماني و عدم اعلام مواد و تجهيزات هسته‌اي در ايران است و ارتباطي با توقف اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي از سوي ايران ندارد.
روايت تروييكاي اروپايي:
به ايران فرصت جبران داديم!
بيانيه فرانسه، آلمان و بريتانيا در حقيقت تلاشي براي تبرئه خود و حفظ آبرو پس از جنجال‌آفريني در پرونده پرتنش توافق هسته‌اي ايران با 1+4 بود. بيانيه‌اي كه در آن ادعاي تعهد به برجام مجددا تكرار و البته تهران به نقض تعهداتش متهم شد. در اين بيانيه آمده است: ما همچنان از نقض ادامه‌دار تعهدات هسته‌اي ايران در ماه‌هاي اخير به خصوص گام‌هاي تنش‌آميز برداشته شده از سوي اين كشور از تاريخ نوامبر ۲۰۲۰ نگران هستيم. اعلاميه ايران مبني بر اينكه ديگر اجازه اجراي ترتيبات نظارتي مرتبط با برجام را نخواهد داد و اجراي پروتكل الحاقي را متوقف خواهد كرد جاي نگراني ويژه دارد. اين اقدام اطمينان يافتن از صلح‌آميز ماندن فعاليت‌هاي ايران را براي جامعه بين‌المللي دشوارتر خواهد كرد. ايران رسما اجراي پروتكل الحاقي و تمامي تعهدات شفافيت‌ساز ذيل برجام را متوقف كرده است. اين اقدام دسترسي‌هاي آژانس اتمي را به طرز محسوسي كاهش مي‌دهد و ممكن است توانايي تضمين ماهيت صرفا صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران را از آژانس بين‌المللي انرژي اتمي سلب كند. ما از تفاهم موقت ميان ايران و آژانس اتمي استقبال مي‌كنيم، اما اين تفاهم «ضرورت احياي تمامي دسترسي‌ها توسط ايران را برطرف نمي‌كند. ايران بايد كاملا با آژانس اتمي همكاري كند تا اطمينان حاصل شود كه آژانس قادر است ماموريت گزارش‌دهي خودش را اجرا كند. در چنين شرايطي ما قصد معرفي قطعنامه‌اي در نشست شوراي حكام آژانس عليه ايران را داشتيم و مي‌دانيم كه اعضاي اين شورا از لحاظ نگراني‌هاي بسيار جدي ما از اقدامات ايران، به خصوص تصميم اين كشور در تعليق ترتيبات شفافيت‌ساز ذيل برجام و نظام پادماني با ما هم‌نظرند. با وجود حمايت آشكار از اين قطعنامه در شوراي حكام آژانس اتمي ما فعلا تصميم گرفته‌ايم اين اقدام را متوقف كنيم تا به مدير كل آژانس براي اجراي تلاش‌هاي جديد ايشان با هدف شكستن اين بن‌بست و حل و فصل بدون تاخير اختلافات مذكور -اقداماتي كه مدير كل در هفته جاري آنها را به شورا اعلام كرد- فرصت بدهيم. ما از طرح مدير كل استقبال مي‌كنيم. اميدواريم ايران از اين فرصت براي ورود به گفت‌وگوهاي اساسي با آژانس در خصوص اين مسائل‌استفاده كند. از مدير كل مي‌خواهيم اين شورا را از پيشرفت‌ها در زمينه اقدامات نظارتي و راستي‌آزمايي در تمامي زمينه‌ها در ايران مطلع كند. چنانچه در موضوعات مطرح شده در جلسه روز پنجشنبه شوراي حكام درباره برنامه هسته‌اي ايران «پيشرفت‌هاي كافي» حاصل نشود ما حق فراخوان براي برگزاري نشست فوق‌العاده در اين شورا را براي خود محفوظ مي‌دانيم. هدف اين روند گسترده‌تر ديپلماسي بايد عقب‌نشيني ايران از گام‌هاي خود و احياي كامل دسترسي‌هاي آژانس اتمي باشد. اين تنها راهي است كه جامعه بين‌المللي مي‌تواند از ماهيت صرفا صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران اطمينان حاصل كند. سه كشور اروپايي در حال همكاري‌هاي فشرده براي حمايت از اين تلاش‌ها هستند. ما از ايران مي‌خواهيم بدون پيش‌شرط پيشنهاد هماهنگ‌كننده برجام جهت برگزاري نشست غيررسمي با حضور طرف‌هاي برجام و ايالات متحده امريكا را بپذيرد. راه‌حل ديپلماتيك تنها راه براي برون‌رفت از اين بحران است.
روايت ايران: اروپا تنها ماند
در حالي كه رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در سخنانش تلاش كرد وزن بيشتر انتقادها را به عدم همكاري‌هاي پادماني ايران بدهد تا تفاهم سه ماهه او با تهران در حوزه نظارت‌هاي فراپادماني دست نخورده باقي بماند و سه كشور اروپايي نيز اقدام مخرب خود را تحت لواي ديپلماسي پوشش دادند، كاظم غريب‌آبادي، نماينده دايم ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در سخناني به تلاش‌هايي اشاره كرد كه در پشت پرده از سوي تهران براي متوقف شدن صدور قطعنامه در شوراي حكام صورت گرفت. غريب‌آبادي در اين باره گفت: با آغاز تلاش سه كشور اروپايي با حمايت امريكا جهت ارايه قطعنامه‌اي عليه ايران در شوراي حكام، اقدامات مختلفي در دستور كار قرار گرفت از جمله رايزني‌هاي گسترده با اعضاي شوراي حكام در وين و پايتخت‌ها، ارسال نامه وزير امور خارجه به همتايان خود در كشورهاي عضو شوراي حكام، تشريح مواضع ايران براي اعضاي شورا و آژانس در قالب يك متن توجيهي، فعال كردن ظرفيت دبيرخانه آژانس و مديركل براي تلاش در جهت حفظ همكاري‌ها و تعاملات، هماهنگي ويژه با روسيه و چين و اعلام مخالفت قطعي آنها با قطعنامه و ارسال پيام‌هاي اصولي از سوي رييس‌جمهور، وزير امور خارجه، رييس سازمان انرژي اتمي و معاون سياسي وزير امور خارجه. در تمام رايزني‌ها، پيام‌ها و مكاتبات، به صراحت گفته شد كه تصويب قطعنامه را اقدامي مخرب بر سر راه روابط و همكاري‌هاي ايران و آژانس مي‌بينيم كه از جمله، موجب توقف تفاهم مشترك اخير ايران و آژانس نيز خواهد شد. دلايل توقف پيگيري قطعنامه اين است: اول، عدم تمايل اعضاي شوراي حكام به قطعنامه و مغاير دانستن آن با شرايط و فرصت‌هاي موجود؛ دوم، نگراني سه كشور از چگونگي واكنش ايران به تصويب قطعنامه؛ سوم، عدم توجيه فني قطعنامه با وجود اظهار مديركل در خصوص تداوم كار با ايران و ضرورت حمايت از اين مسير؛ چهارم، نگراني از تحمل بار انتقاد شديد تخريب فضاي همكاري و فرصت‌هاي موجود بر اثر قطعنامه. بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي نيز در توضيحاتي در اين باره گفت: ما همواره گفته‌ايم كه ايران فشار و تهديد را نمي‌پذيرد آن هم در شرايطي كه بيشترين همكاري‌ها را تاكنون با آژانس داشته‌ايم. اقدامات كاهش تعهدات ايران و مصوبه و قانون اقدام راهبردي براي لغو تحريم‌ها و صيانت از منافع ملت ايران در حقيقت تبعات نقض آشكار تعهدات طرف‌هاي مقابل در برجام بوده كه البته هنوز در چارچوب برجام صورت مي‌گيرد. امريكا و كشورهاي اروپايي بايد قبل از هرگونه صحبت در خصوص تعهدات و عملكرد ايران پاسخگوي نقض آشكار تعهدات خود و عدم تلاش جدي اروپا در لغو تحريم‌ها باشند. معلوم است كه در شرايطي كه تعهدات خود را به جا نياورده‌اند، توسل به شيوه‌هاي فشار مانند قطعنامه هيچ نتيجه‌اي جز ويران كردن باقيمانده برجام نخواهد داشت. توصيه ما به اين كشورها عمل به تعهدات‌شان است. ما همواره گفته‌ايم اگر طرف مقابل تمامي تعهدات خود را انجام دهد ما نيز به تعهدات خود باز خواهيم گشت. همكاري‌هاي ما با آژانس در چارچوب تفاهم اخير با تمركز بر موضوعات پادماني ادامه خواهد يافت در اين خصوص به رايزني‌هاي خود با آژانس ادامه خواهيم داد.
روسيه: عقل سليم غالب شد
وزارت خارجه ايران مي‌گويد كه روسيه و چين در عقب نشاندن سه كشور اروپايي در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نقش قابل توجهي داشتند. «ميخاييل اوليانوف» نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي، مستقر در «وين» كه پيش از اين نيز تصويب قطعنامه عليه ايران در شرايط فعلي را مخرب دانسته بود، در توييترش در اين باره نوشت: انگليس، آلمان و فرانسه رسما در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اعلام كردند پيش‌نويس قطعنامه خود درباره ايران را به راي نمي‌گذراند. عقل سليم غالب شد. اين قطعنامه مي‌توانست به تشديد از كنترل خارج شده تبديل شود. اكنون فضا براي ديپلماسي وجود دارد. سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه نيز در گفت‌وگو با نشريه «راشِن مايند» به لزوم توسل به ديپلماسي در پرونده ايران پرداخته و گفت: پيام امريكا به ايران مبني بر جديت واشنگتن براي بازگشت به برجام، لازمه حل بن‌بست توافق هسته‌اي ايران است. هنوز روزنه فرصت براي نجات توافق هسته‌اي بسته نشده است. يك پيش‌شرط آن اين است كه الزامات ذيل توافقات جامع ۲۰۱۵ توسط همه طرف‌هايي كه آن را ايجاد و امضا كردند، به صورت كامل و دايمي اجرا شود. ما از نزديك مشغول همكاري با تمام مشاركت‌كنندگان در برجام هستيم تا به اين هدف دست يابيم. ما به صورت خاص، تماس مداومي با شركاي اروپايي خود براي رسيدن به راهكارهاي ممكن جهت غلبه بر اين وضعيت داريم». وزير خارجه روسيه با بيان اينكه همه چيز در احياي برجام به روسيه يا كشورهاي اروپايي وابسته نيست، اظهار داشت: «مساله اصلي، موضع دولت [جو] بايدن درباره توافق هسته‌اي است. به‌زعم ما، خارج كردن وضعيت حول ايران و برنامه هسته‌اي‌اش از بن‌بست، با گام‌هايي از سوي واشنگتن خواهد بود كه اين پيام را به ايران بدهد كه امريكا واقعا در بازگشت به برجام جدي است. اميدوارم كه در آينده نزديك، اين وضعيت بهتر شود و فرآيند اجراي برجام به چارچوب اصلي توافق شده بازگردد.»
ادعاي امريكا:
ايران پيشنهاد گروسي را پذيرفت
تحول جديد در پرونده ايران در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تا حدودي فضاي مطلوب براي سخن گفتن دوباره از ديپلماسي را فراهم كرد. بر همين اساس خبرنگاران در نشست خبري «ند پرايس»، سخنگوي وزارت خارجه امريكا كه شامگاه پنجشنبه برگزار شد از او درباره نحوه بازگشت ايران و امريكا به برجام نيز سوال كردند. ند پرايس در ابتداي اين نشست تاكيد كرد كه عقب‌نشيني كشورهاي اروپايي از صدور قطعنامه ضد ايراني در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با «حمايت كامل» واشنگتن صورت گرفته است. پرايس گفت: «مدير كل آژانس، گروسي، طرحي را براي پرداختن ايران به مسائل پاسخ داده نشده در خصوص برنامه هسته‌اي خود ارايه كرد. سه كشور اروپايي با حمايت كامل ايالات متحده امريكا به اين تصميم رسيدند كه بهترين روش براي حمايت از ابتكار مدير كل، پيش نبردن پيش‌نويس قطعنامه در نشست شوراي حكام است. ما از نتيجه نشست شوراي حكام درباره ايران و طرح ارايه شده توسط مدير كل آژانس اتمي خرسنديم. ما مي‌دانيم كه مدير كل آژانس برنامه‌اي واقع‌بينانه پيشنهاد كرده كه ايران آن را پذيرفته است.»
به گزارش خبرگزاري فارس، سخنگوي دستگاه ديپلماسي امريكا در ادامه در پاسخ به سوالي در خصوص موضع واشنگتن در خصوص پاره‌اي گزارش‌ها مبني بر اينكه ممكن است ظرف هفته‌هاي آينده گفت‌وگويي ميان ايران و امريكا در بروكسل انجام شود، گفت: «چيزي كه همواره در اين خصوص گفته‌ايم، اين است كه ما نه خوش‌بين هستيم و نه بدبين. ما در خصوص ديپلماسي‌مان، هوشيار هستيم و مي‌دانيم كه با شريكان‌مان يعني سه كشور اروپايي در اين خصوص تعامل داريم. ما يك طرح راهبردي موسوم به «پايبندي در برابر پايبندي» پيشنهاد كرده‌ايم: اگر ايران به پايبندي كامل به برجام برگردد، ايالات متحده آماده انجام اقدام مشابه خواهد بود.» ند پرايس در پاسخ به سوالي ديگر مبني بر اينكه آيا ايالات متحده آماده است با گام‌هاي همزمان با ايران به برجام برگردد و اينكه ايران منتظر است ببيند امريكا پذيراي چنين طرحي است يا خير، گفت: «ايران نبايد منتظر چيزي باشد، چون ما به صراحت گفته‌ايم كاري كه آماده‌ايم انجام دهيم ورود به گفت‌وگوهاي سازنده است. اين پيشنهادي است كه روي ميز بوده است. مي‌دانم كه پيشنهادها و طرح‌هاي مختلفي از طرف پايتخت‌هاي مختلف مطرح شده‌اند. پيشنهادي كه ما مطرح كرده‌ايم و سه كشور اروپايي هم آن را پذيرفته‌اند شركت در مذاكرات اصولي، هوشيارانه و سازنده در چارچوب 1+5 با ايراني‌هاست. در آنجا مي‌توانيم مسائل مختلفي را كه مطرح هستند مورد بحث قرار دهيم.»
تلاش براي تظاهر به امتياز گرفتن از تهران
در اظهارات رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و در بيانيه تروييكاي اروپايي به علاوه سخنان سخنگوي وزارت خارجه امريكا اين‌گونه ادعا شد كه دليل عقب‌نشيني سه كشور اروپايي از تصويب قطعنامه ضدايراني، موافقت تهران با نشستي فني با كارشناسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در اواسط فروردين ماه بوده است. نشستي كه بهروز كمالوندي، معاون و سخنگوي سازمان انرژي اتمي مي‌گويد: نشستي بسيار معمولي و روتين است و هنوز هم زمان خاصي براي برگزاري آن تعيين نشده است. كمالوندي در اين باره گفت: ايران از اين پيشنهاد آژانس در راستاي حل و فصل برخي موضوعات استقبال كرده است. همواره تعاملات فني بين ايران و آژانس، برقرار بوده و دو طرف به‌طور مستمر در حال كار و تعامل با يكديگر هستند و در طول دو سال گذشته نيز چندين نشست فني در اين خصوص برگزار كرده‌اند. وي با اشاره به نشست پيش‌رو نيز در تداوم همين مسير و در چارچوب موضوعات پادماني اعلام كرد كه نشست مزبور در سطح معاون مديركل برگزار خواهد شد. تاريخ دقيق اين نشست پس از هماهنگي با آژانس تعيين خواهد شد.
تخريب مسير ديپلماسي
توسط تروييكاي اروپايي
«ده روز جنجال‌آفريني و تخريب مسير ديپلماسي» تنها دستاورد تلاش سه كشور اروپايي با حمايت امريكا براي تصويب قطعنامه عليه ايران بود. هنوز جوهر تفاهم سه‌ماهه رافائل گروسي با سازمان انرژي اتمي ايران خشك نشده بود كه بريتانيا، فرانسه و آلمان تصور كردند مي‌توانند از آب گل‌آلود ماهي بگيرند. توقف اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي توسط ايران به علاوه گزارش فني مديركل آژانس كه در آن ايران به عدم پاسخگويي به پاره‌اي از سوال‌هاي اين نهاد فني متهم شده بود، اروپايي‌ها را به اين توهم مبتلا كرد كه مي‌توانند با صدور قطعنامه يا حداقل تهديد به صدور، از ايران امتياز بگيرند. اقدامي كه به گل به خودي تبديل شد و در نهايت اين سه كشور اروپايي بودند كه بدون هيچ دستاوردي اعلام كردند فعلا دست به صدور قطعنامه نخواهند زد. البته فضاسازي رسانه‌هاي غربي به گونه‌اي تنظيم شد كه در اكثر تيترهاي منتشر شده ادعا شد كه تهران به تفاهم جديدي با آژانس دست يافت و اين اقدام منجر به گذشت سه كشور اروپايي از تصويب قطعنامه شد!
دويچه وله: اروپا خراب كرد
دويچه وله با طرح اين ادعا نوشت كه تفاهم ميان ايران و آژانس مانع از آن شد كه جرقه تنش جديد در برجام اين‌بار از صحن شوراي حكام زده شود. برخي كارشناسان مي‌گويند كه اروپا اكنون هم يك فرصت و هم يك وظيفه براي پشت ميز مذاكره نشاندن تهران و واشنگتن دارد. در حالي كه تصور مي‌شود فعلا فضايي به ديپلماسي داده شده اما برخي كارشناسان بر اين باور هستند كه اقدام سه كشور اروپايي كه از حمايت واشنگتن هم برخوردار شد و قرار بود به صدور قطعنامه‌اي منتهي شود در حالي ايران را متهم به نقض تعهدات برجامي مي‌كرد كه در هيچ جا به خروج امريكا از توافق هسته‌اي و تبعات آن اشاره نشده بود. اين كشورها در حالي تصميم به صدور اين قطعنامه گرفتند كه همزمان از فضاي گفت‌وگو با ايران سخن مي‌گفتند. به نظر مي‌رسد كه امريكا هم دنبال مذاكره است و هم سخت‌گيري بر تهران. دويچه وله به نقل از يك كارشناس مسائل ايران و اروپا مي‌نويسد: تلاش‌هاي سه كشور اروپايي و امريكا براي تصويب قطعنامه عليه ايران يك اشتباه فاحش در ديپلماسي است كه صداقت اين كشورها در سخن گفتن از ديپلماسي و به وجود آمدن فرصت براي گفت‌وگو با ايران را زير سوال برد. اين حركت كوته‌بينانه و اشتباه بود و اصلا هم جاي تعجب نداشت كه ايران تهديد كرد در صورت تصويب قطعنامه به تمام همكاري‌ها با آژانس پايان خواهد داد. اگر قرار است كه رابطه فراآتلانتيكي ميان امريكا و اروپا باعث شود كه چالش‌هاي موجود در رابطه با ايران به آرامي و با توسل به ديپلماسي حل و فصل شوند پس هر دو طرف بايد گام‌هاي خود را شمرده و با حساب و كتاب بردارند. هيچ اتفاقي در خلأ رخ نمي‌دهد و همه بايد متوجه باشند كه اگر از معذورات سياست داخلي در امريكا صحبت مي‌كنيم همين وضعيت براي ايران هم مصداق دارد. دويچه وله در ادامه مي‌نويسد كه مساله گفت‌وگوهاي فني ميان ايران و آژانس درباره چند موضوع محدود با مساله گفت‌وگوهاي سازنده ميان ايران و امريكا متفاوت است. اماندا پال از كارشناسان ارشد مركز سياستگذاري اروپا مي‌گويد كه عقب‌نشيني سه كشور اروپايي از تصويب قطعنامه نشان داد كه در نهايت عقل سليم در وين حاكم شد. اقدام سه كشور اروپايي بسيار غيرسازنده بود. فعلا زماني نيست كه طرف مقابل ايران دست به كارهايي بزند كه با واكنش تند تهران و عقب‌نشيني از گفت‌وگو روبه‌رو شود. از سوي ديگر به نظر من اقدام سه كشور اروپايي عملا زير سوال بردن نقش ميانجي و واسطه‌اي بود كه اروپا مي‌توانست از طريق جوزپ بورل ميان ايران و امريكا ايفا كند. اروپا مي‌تواند و بايد نقش بسيار فعال‌تر و مثبت‌تري را براي خارج كردن برجام از بن‌بست بازي كند، چراكه با وجود ديدگاه‌هاي مثبتي كه براي بازگشت به برجام از سوي تيم جو بايدن تاكنون مطرح شده اما اعتماد تهران به واشنگتن صفر است و ساده‌لوحانه است اگر فكر كنيم كه ايران يك گام هرچند كوچك براي بازگشت همه به برجام بدون برداشته شدن گامي از سوي امريكا برخواهد داشت. اين امريكا است كه بايد گام نخست را بردارد و تنها راه براي رسيدن به آن پيشبرد ديپلماسي فعال ميان ايران و امريكا از طريق اتحاديه اروپا خواهد بود.
آيا ايران به نشست با امريكا رضايت خواهد داد؟
«اكسيوس» در اين باره مي‌نويسد: در پشت پرده رايزني‌هاي 1+3 از صبح چهارشنبه آغاز شد. سوژه بحث نيز اين بود كه بايد با قطعنامه چه كرد؟ ايراني‌ها تهديد كردند كه در صورت تصويب قطعنامه پاسخ قاطع خواهند داد و به نظر هم مي‌رسيد كه در اين تهديد كاملا جدي هستند. برخي ديپلمات‌هاي اروپايي مي‌گفتند كه امريكا موافق عقب‌نشيني از صدور قطعنامه است. موضعي كه نشان مي‌داد دولت بايدن مايل است پنجره ديپلماسي با تهران را ولو تا نيمه باز نگه دارد. در نتيجه اين عقب‌نشيني فعلا مهم‌ترين سوال اين است كه آيا ايران پيشنهاد جوزپ بورل براي نشست غيررسمي با 1+4 و حضور امريكا به عنوان مهمان را خواهد پذيرفت؟ به گزارش «اعتماد»، جوزپ بورل اوايل اسفندماه پيشنهاد برگزاري جلسه ميان ايران و 1+4 با حضور امريكا را به طرفين داد. پيشنهادي كه تا پيش از طرح تصميم 1+3 براي صدور قطعنامه عليه ايران در شوراي حكام و حمله جمعه گذشته امريكا به سوريه در تهران در حال بررسي بود اما نهايتا ايران روز يكشنبه گذشته اعلام كرد كه فضا را براي برگزاري چنين نشستي مناسب نمي‌داند. تهران مي‌گويد بازگشت به برجام به مذاكره نياز ندارد اما طرف امريكايي تاكيد دارد كه حاضر به برداشتن گام نخست نيست.
حراج دوباره اعتبار از دست رفته
به گزارش «اعتماد»، اقدام سه كشور اروپايي در طرح قطعنامه عليه تهران قماري بود كه در نهايت با باخت تروييكا به پايان رسيد. در حالي كه اقدام‌هاي سه كشور اروپايي در چهار سال اخير در تبعيت از تحريم‌هاي امريكا عليه ايران بر ميزان بي‌اعتمادي تهران به تروييكا افزود، اين اقدام اخير نيز منجر به بدبيني فزاينده در تهران شد. پس از حضور جو بايدن در كاخ سفيد و ادعاي تيم او براي بازگشت به برجام، محمدجواد ظريف، وزير خارجه پيشنهاد استفاده از ظرفيت جوزپ بورل به عنوان هماهنگ‌كننده در كميسيون مشترك برجام را داد. پيشنهادي كه در نهايت به دعوت بورل از ايران و امريكا براي شركت در نشست غيررسمي با 1+4 منتهي شد. اقدام جديد سه كشور اروپايي در تلاش براي تصويب قطعنامه عليه ايران در حقيقت زنجيره ديگري از دومينوي ضدبرجامي بود كه بريتانيا، فرانسه و آلمان در دو ماه اخير پيگيري كردند. سه كشور اروپايي حاضر در برجام كه ادعا مي‌كنند توافق هسته‌اي با ايران نخستين دستاورد ديپلماتيك آنها در نتيجه توسل به چندجانبه‌گرايي بوده و اجراي آن را تامين‌كننده امنيت اروپا مي‌دانند به جاي آنكه از فرصت به وجود آمده براي احياي برجام استفاده كنند بيشترين تلاش‌ها را براي تخريب آن به كار بستند. از طرح لزوم حضور كشورهاي ديگري چون عربستان در دور جديد مذاكرات با ايران تا لزوم توسعه دامنه توافق هسته‌اي به ساير اختلاف‌ها با تهران و در نهايت هم تلاش براي كارت زرد دادن به ايران آن هم در روزهايي كه تهران در سايه يك ابتكار فني، به ديپلماسي براي چندمين بار در چهار سال گذشته فرصت داد. سه كشور اروپايي كه در چهار سال گذشته در برابر اعتراض‌هاي ايران به عدم بهره‌مندي از فوايد اقتصادي لغو تحريم‌ها در سايه برجام همواره ادعا مي‌كردند كه مقصر اصلي امريكاي ترامپ است و حتي از عهده راه‌اندازي كانال مالي مستقيم با ايران به نام اينستكس هم برنيامدند و بدتر از آن حتي براي كمك به حل مشكلات دارويي و تجهيزات پزشكي در ايران از كانال مالي سوييس هم براي انتقال كمك‌هاي به اصطلاح بشردوستانه استفاده نكردند در دو ماه گذشته كوچك‌ترين فشاري بر دولت بايدن براي لغو تحريم يا حداقل صدور مجوز جهت نقل و انتقال اموال مسدود شده ايران وارد نكردند. سه كشور اروپايي كه در صدور قطعنامه حقوق بشري عليه ايران همواره پيشتاز هستند در حالي خود به توليد و خريد واكسن و واكسيناسيون شهروندان‌شان روي آورده‌اند كه جان 80 ميليون ايراني براي تروييكاي اروپايي به‌رغم شعارهاي سياسي آنقدر اهميت نداشت كه به جاي رايزني با واشنگتن براي صدور قطعنامه عليه ايران از مجراي شوراي حكام، چراغ سبز واشنگتن را براي وفاي ديرهنگام به تعهدات برجامي حداقل در حوزه غذا، دارو يا تجهيزات پزشكي دريافت كنند. سه كشور اروپايي ادعا مي‌كنند كه با عقب‌نشيني از صدور قطعنامه ضدايراني عليه ايران به ديپلماسي فرصت دادند اما در واقعيت فرصتي كه تروييكا از دست دادند استفاده از پيشنهاد تهران براي ميانجيگري ميان ايران و امريكا براي بازگشت همه به برجام بود. نتيجه سياست‌هاي سه كشور اروپايي در دو دهه اخير در قبال ايران اين بوده كه امروز در افكار عمومي اين پرسش پررنگ‌تر از پيش شده كه چرا ايران و امريكا عطاي حضور بي‌خاصيت اروپا در مذاكرات را به لقاي آن نبخشند و مستقيما رايزني‌هاي دوجانبه را پيش نبرند؟
انتقاد غريب‌آبادي از رويه نادرست آژانس بين‌المللي انرژي اتمي:
طرح بزرگ‌نمايي غير ضروري هيچ ثمري جز مشكل‌آفريني ندارد
با توجه به بررسي دو گزارش مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در حوزه برجام و پادمان در شوراي حكام، «كاظم غريب‌آبادي»، سفير و نماينده دايم جمهوري اسلامي ايران نزد سازمان‌هاي بين‌المللي در وين، مواضع ايران را در اين خصوص تشريح كرد كه مهم‌ترين نكات مطروحه در زير آمده است. غريب‌آبادي در اين خصوص عنوان كرد: در نتيجه همكاري ايران، تمامي فعاليت‌هاي مربوط به نظارت و راستي‌آزمايي آژانس بدون مانع، حتي در اوج همه‌گيري كرونا، به‌طور مستمر انجام شده‌اند. در همين رابطه، گزارش مديركل خود گوياي حقيقت است. به منظور رسيدگي به موضوعات ادعايي ذكر شده در گزارش مديركل، ايران حسن نيت و شفافيت خود را از طريق تعامل فعالانه با آژانس نشان داده است. علاوه بر مكاتبات و پاسخ‌هاي متعدد كه توسط ايران در اين زمينه ارايه شده است، طي ۶ ماه گذشته نيز چندين بازديد سطح بالا توسط مقامات آژانس با هدف تبادل نظرات فني انجام شده است. وي با بيان اينكه در مورد مكان‌هاي مورد نظر، ايران حسن نيت خود را از طريق اعطاي دسترسي‌هاي درخواستي به آن مكان‌ها نشان داد، اظهار داشت: در مورد اولين مكان، چندين بازديد و تعامل و مكاتبه انجام شده و شفاف‌سازي‌ها و توضيحات ضروري توسط ايران ارايه شد. از طرف ما، كارشناسان فني ديدگاه‌ها و ارزيابي متفاوتي نسبت به ارزيابي‌هاي آژانس دارند. وي با ذكر اين نكته كه ايران، آمادگي خود را براي تعامل با آژانس به منظور ادامه مباحث فني اعلام كرده است، تصريح كرد: با توجه به اين شرايط، تعيين هرگونه ضرب‌الاجل غيرواقعي براي هر نوع تعامل، به نفع هيچ يك از طرفين نيست. غريب‌آبادي همچنين در مورد اورانيوم طبيعي در قالب ديسك فلزي يادآور شد كه بازرسان آژانس دو بار در طول نيمه دوم سال ۲۰۲۰ فعاليت راستي‌آزمايي ميداني را در مكان مورد نظر انجام دادند. اين علاوه بر «راستي‌آزمايي موجودي فيزيكي» سالانه است كه معمولا در نيمه اول سال انجام مي‌شود. با اين حال، درخواست جديد آژانس در دست بررسي است. وي همچنين گفت: در مورد دو مكان ديگر، آژانس فقط حدود دو ماه است كه نتايج تجزيه و تحليل و سوالات مرتبط را به ايران ارايه كرده است. اين تحليل‌ها در حال حاضر تحت ارزيابي و بررسي توسط ما با هدف ارايه پاسخ‌هاي لازم به آژانس است. نماينده دايم ايران در آژانس تصريح كرد: مطرح كردن نگراني‌هاي ساختگي و بزرگ‌نمايي غير ضروري و نامتناسب چند موضوع ادعايي كه با فعاليت‌هاي جاري هسته‌اي نيز ارتباطي ندارند و از هيچ فوريتي نيز برخوردار نيستند، به ويژه در حالي كه ايران هنوز با آژانس با هدف حل و فصل آنها در حال تعامل است، هيچ ثمري جز ايجاد مشكلات جديد ندارد. از اين گذشته، نبايد فراموش كرد كه اين ايران بود با حسن نيت و شفافيت، دسترسي آژانس به مكان‌ها را فراهم كرد. غريب‌آبادي به سفر اخير رافائل گروسي مديركل آژانس به تهران اشاره كرد و گفت: در سفر اخير مديركل آژانس به تهران در ۲۱ فوريه ۲۰۲۱، مقامات جمهوري اسلامي همچنين بر اهميت پرهيز از ايجاد هرگونه مشكل غيرضروري و تعقيب رويكرد سياسي در مورد اين موضوعات كه مي‌تواند به روحيه همكاري موجود آسيب برساند، تاكيد كردند. با توجه به حسن نيت و شفافيت نشان داده شده توسط ايران، به ويژه از طريق ارايه دسترسي، مقامات ايراني همچنين بر لزوم حل و فصل اين مسائل در سريع‌ترين زمان ممكن تاكيد مجدد كردند.
