رونمایی از عشق جنجالی کامران و غزاله!
پولاد امین، شهروندآنلاین: در روزهای اخیر فضای رسانه‌ای فارسی تحت تأثیر مستند زندگی مرتضی آوینی بوده. یک مستند هفت قسمتی به ادعای سازندگانش «بدون سانسور» که داستان زندگی یکی از نمادهای قرائتی خاص از انقلاب اسلامی ایران را به گونه‌ای متفاوت از قرائت رسمی روایت می‌کند و همین هم باعث شده در دو سه روزی که از آغاز نمایشش می‌گذرد، با انتقادات، حواشی و جنجال‌های زیادی مواجه شده باشد…
آقا مرتضی«آقا مرتضی» مجموعه مستندی محصول سازمان رسانه‌ای اوج است که در خانه مستند انقلاب اسلامی تولید شده و از یکشنبه ۱۵ فروردین از شبکه سه سیما به نمایش درآمده است. این مجموعه مستند که در هفت قسمت به کارگردانی سیدعباس سیدابراهیمی و تهیه‌کنندگی مهدی مطهر ساخته شده، از زمانی که از شبکه سه سیما پخش شده، نقدونظرها، تأیید و تکذیب‌ها و البته حواشی و جنجال‌های زیادی را موجب شده است.
مستند «آقا مرتضی» به گفته کارگردانش سیدعباس سیدابراهیمی ریشه در تلاش‌هایی دارد که از سال ۸۹ برای نوشتن کتاب زندگینامه‌ای درباره سیدمرتضی آوینی انجام شده است: «کتابی که در نهایت در سال ۹۲ تحت عنوان «زندگی زیباست» منتشر شد و بعد از آن بود که تولید مستندی با همین موضوع نیز در دستور کار قرار گرفت. تلاشی که سرانجام در سال ۹۹ بعد از هفت سال نتیجه داد و مجموعه مستند «آقا مرتضی» آماده نمایش شد.»
به گفته سیدعباس سیدابراهیمی «این مجموعه مستند از طریق مصاحبه با افرادی چون ابراهیم حاتمی‌کیا، رسول صدرعاملی، نادر طالب‌زاده، کیومرث پوراحمد، بهروز افخمی، مسعود نقیبی، مسعود فراستی، محمد آوینی، مریم امینی، شهریار زرشناس، محمد رجبی، یوسفعلی میرشکاک، امیرهوشنگ اردلان، قاسم بخشی، رضا برجی، محمدرضا شهیدی‌فر و فریدون جیرانی به جنبه‌های مهم زندگی سیدمرتضی آوینی که بخشی از آن مربوط به قبل انقلاب و بخشی نیز بعد انقلاب و شامل مقاطع مهم فعالیت این شهید در روایت فتح و حوزه هنری سوره است، پرداخته است.»
جنجال‌ها عکس کم دیده شده از شهید سیدمرتضی آوینی«آقا مرتضی» در چند قسمتی که روی آنتن آمده؛ مثل شخصیت خود مرتضی آوینی با مخالفت‌ها و موافقت‌های مطلق صفر و صدی روبه‌رو شده. موافقت و مخالفت کسانی که از چهره «کمتر روتوش شده‌ای» که از مرتضی آوینی به عنوان نماد و نماینده یک جریان خاص ارزشی در سینما و فضای رسانه‌ای ایران ارایه شده است، ناراضی یا راضی هستند و همین نیز آنها را به موضع‌گیری‌های مطلق کشانده است.
البته تمام مخالفت‌ها و موافقت‌های این چند روز اخیر با مستند «آقا مرتضی» ریشه‌های سیاسی نداشته‌اند. عده‌ای با نگاهی صرفا سینمایی «آقا مرتضی» را مستندی قابل تأمل نمی‌دانند، عده‌ای منتقد عدم رعایت کپی‌رایت و حقوق سازندگان دیگر آثار مرتبط با آوینی در این مستند هفت قسمتی هستند، کسانی مانند خانواده آوینی ارایه سیمایی دور از چهره موردنظر خود شهید آوینی و خانواده‌اش را در این مستند زیر سوال برده‌اند و البته کسانی هم معترض عبارت تبلیغاتی «بدون سانسور» در عنوان فرعی «آقا مرتضی» هستند. بگذریم از اینکه شماری نه چندان کم‌تعداد هم ارایه تصویری بدون سانسور از «هر کسی» را در شبکه‌ای که در سال‌های اخیر جزو پیشگامان سانسور و تصمیم‌گیری‌ها و حذف‌های سلیقه‌ای و گروهی بوده، به دلیل اهداف و انگیزه‌های پیدا و پنهان گروهی خاص می‌دانند و از این منظر منتقد مستند «آقا مرتضی» هستند…
یکی از حاشیه‌سازترین عباراتی که در روزهای اخیر بحث‌های زیادی به‌وجود آورده، تأکید سازندگان این مستند بر «بدون سانسور» بودن روایت زندگی شهید آوینی است. تأکیدی که موجب انتشار کامنت‌‌ها، پست‌ها و توییت‌های پرشماری در فضای مجازی شده که می‌گویند «زندگی یک شهید چه سانسوری می‌خواهد داشته باشد» یا: «این ادعا در واقع تأکیدی بر این است که تاکنون روایت‌هایی که درباره آوینی یا دیگر چهره‌های سرشناس منتشر شده، همگی سانسور شده بوده‌اند.»
کارگردان مستند «آقا مرتضی» درباره ارایه «روایتی بدون سانسور» از زندگی سیدمرتضی آوینی به خبرگزاری صبا گفته که «لفظ روایت بدون سانسور را روابط عمومی سازمان اوج روی این مجموعه گذاشته.»
با این حال سیدابراهیمی خود نیز ادعا می‌کند که «سعی کردیم داستان مستندمان را با واقعیت پیوند دهیم و به وجوه شخصیتی شهید آوینی پیش از تحولش بپردازیم.»
مهدی مطهر، تهیه‌کننده «آقا مرتضی» هم در این مورد می‌گوید که «بدون سانسور بودن این مستند یعنی تمام زوایای زندگی این شهید بزرگوار بدون کم و کاستی و با روایتی از نزدیک‌ترین انسان‌ها به او ساخته شده است.»
داستان غزاله غزاله علیزادهاما شاید بتوان مناقشه‌برانگیزترین و حاشیه‌سازترین وجه مستند «آقا مرتضی» را جایی دانست که به عشق و ارتباط پیش از انقلاب مرتضی آوینی (که هنوز مرتضی نشده بود و کامران نام داشت) با غزاله علیزاده نویسنده و شاعر و یکی از نمادهای روشنفکری غیرمذهبی ایران (که رمان خانه ادریسی‌های او هم‌چنان معروف و پرخواننده است) اشاره می‌کند. عشقی پرشور که به نحوی دراماتیک به واسطه تغییرات شهید آوینی به بار نمی‌نشیند و عاقبت به مرگ غزاله در همان سال شهادت مرتضی آوینی ختم می‌شود.
اشاره به این عشق و ارتباط که در سال‌های بعد از انقلاب و پس از شکل‌گیری اسطوره سیدمرتضی آوینی از موارد مگوی زندگی این شهید بوده، در چند روز اخیر یکی از بحث‌برانگیزترین وجوه این مستند بوده است. به خصوص که نام غزاله علیزاده در تمام این سال‌ها در رسانه‌های رسمی کشور نادیده و ناگفته مانده و حالا اشاره به این رابطه پرشور در یکی از شبکه‌های صداوسیما انتقادات، اعتراضات و حدس و گمان‌های زیادی را موجب شده است.
ماجرا از جایی آغاز شد که در اولین قسمت این مستند به رابطه آوینی و غزاله علیزاده اشاره شد که البته نکته چندان تازه‌ای نبود و پیش‌تر شماری از روزنامه‌نگاران قدیمی از جمله مسعود بهنود داستان کامل آن را روایت کرده و رسانه‌هایی مانند روزنامه جوان و مشرق‌نیوز هم به آن پاسخ داده بودند. پخش این داستان از تلویزیون اما جنجالی شد، حتی با اینکه این مستند از روایت کامل داستان خودداری کرده و از قول دوستان شهید آوینی ادعا کرده بود که «در ارتباط سیدمرتضی آوینی و غزاله علیزاده، کشش از سوی غزاله بوده و مرتضی بت خوبی برای الهام او بوده است.»
در حقیقت روایت مستند «آقا مرتضی» از این رابطه این‌گونه است که «غزاله، خانی بود که کامران (نام مرتضی آوینی) از آن گذشت… دختر خاص جذابی که می‌توانست کامران را زمینگیر کند، اما نکرد. داستانی که کامران آن را نیمه‌تمام رها کرد.»
اما حتی همین قدر روایت «بدون سانسور» هم بی‌تبعات نبود و واکنش‌های زیادی به بار آورد. در واقع اینکه مستند در کنار روایت عشق کامران و غزاله می‌گوید که «در آن دوران زندگی آوینی بسیار متفاوت بود، او خودش را کامران معرفی می‌کرد، به اشعار فروغ فرخزاد، احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث علاقه داشت، به ظاهر خود می‌رسید، کراوات می‌زد و به فلسفهٔ غرب علاقه‌مند بود» به مذاق بعضی‌ها خوش نیامد و ناگهان فضای مجازی پر شد از نظرات کاربران تازه‌واردی که عقیده داشتند «روایت چنین داستان‌هایی طرحی است برای خدشه وارد کردن به سیمای قدسی شهید» بی‌توجه به اینکه این مستند از شبکه‌ای پخش شده که خود در این سال‌ها از منادیان اصلی چنین نگرانی‌ها و دلواپسی‌هایی بوده است.
انتقادها البته منحصر به این عده نبود. بعضی نیز با تأکید بر اینکه داستان این عشق به شکلی نبوده که مستند «آقا مرتضی» روایت کرده و برعکس، عشقی کامل و دوطرفه در کار بوده، بر این باورند که «این مستند با پیش کشیدن کشش غزاله به مرتضی آوینی، دستاورد بزرگی برای جریان نزدیک به آوینی است که نشان می‌دهد زنی زیبا که بسیاری از روشنفکران، دل در گروی عشقش داشتند، زلیخاگون، آویزان یوسف این جریان بوده، اما او از این آزمون شهوت، زاهدانه بیرون آمده است. دستاوردی بیناگفتمانی در صف‌بندی‌های مرسوم ایدئولوژیک. مبارک‌ها باشد»!
اعتراضات خانوادگیدر دو روز اخیر شاهد کسانی نیز بوده‌ایم که به انتشار اطلاعات خصوصی زندگی شهید آوینی بدون رضایت او و خانواده‌اش اعتراض دارند.
حسین معززی‌نیا، منتقد سینمایی و داماد شهید آوینی یکی از این افراد است که به گزارش ایرنا با نگارش نامه‌ای به رئیس سازمان صداوسیما، نسبت به ساخت و پخش مستند «آقا مرتضی» اعتراض کرده و گفته که به خاطر استفاده غیرمجاز این مستند از راش‌های (تصاویر خام) فیلم خودش پیگیری قضائی خواهد کرد».
معززی‌نیا ضمن این ادعا که «این مستند از راش‌های مجموعه ۳۰ قسمتی روایت راوی و البته راش‌های فیلم کیومرث پوراحمد استفاده کرده» از پیگیری قضائی برای حل اختلاف پیش‌آمده خبر داده است.
مریم امینی، همسر شهید آوینی نیز یکی دیگر از معترضین مستند «آقا مرتضی» است که در نامه‌ای از مدیران صداوسیما خواسته پخش این مستند را متوقف کنند.
به گزارش خبرآنلاین، مریم امینی تجربه تماشای بخشی از این مستند را «یکی از هولناک‌ترین تجربیات زندگی‌اش» نامیده و آن را «کاریکاتوری از دوران جوانی شهید آوینی» و «مملو از روایت‌های جعلی و مبتذل مخصوص رسانه‌های زرد» عنوان کرده «که شاید برای دختر دبیرستانی‌های چند دهه پیش جذاب باشد.»
همسر شهید آوینی با اشاره به «استفاده بدون اطلاع از تصاویر و کلام‌های همسر و دیگر اعضای خانواده آوینی که به برنامه‌ها و فیلم‌های دیگری تعلق دارند» سازندگان مستند «آقا مرتضی» را به «نقض حریم خصوصی حتی در بهشت زهرا» متهم کرده و «نمایش بی‌سانسور زندگی شهید آوینی» را از دید سازندگان مستند به «ساختن یک کاریکاتور بی‌وجود عاشق‌پیشه سیگاری مثلا روشنفکر که هزاران هزار نمونه‌اش در همه جا پیدا می‌شود» تعبیر کرده است.
مریم امینی در ادامه ضمن این پرسش که «کجای دنیا، زندگی خصوصی یک شخصیت مشهور را می‌شود بدون اطلاع و نظارت خانواده‌اش ساخت؟» علاوه بر روایت داستان تماسش با علی فروغی، مدیر شبکه سه برای توقف پخش این مستند (که چنان برخورد کرد که انگار من سانسورچی‌ام و ایشان مدافع آزادی عقیده!) حرف آخر را چنین می‌زند: «وقتی سازمان اوج، تهیه‌کننده فیلمفارسی شهید آوینی باشد، مرزهای بی‌اخلاقی، بی‌قانونی، پرده‌دری و ابتذال می‌تواند جابه‌جا شود. در کشوری زندگی می‌کنیم که مرجع تأیید آن‌چه درباره زندگی خصوصی سیدمرتضی آوینی نمایش می‌دهند، من نیستم که همسرش بوده‌ام، بلکه برنامه‌ساز سازمان اوج است که اجازه دارد قرائت جعلی خودش را به نمایش بگذارد و بگوید آوینی همین بوده که ما مقابل چشم‌تان قرار داده‌ایم.»
