روزنامه شرق
1400/01/29
تروريسم هسته‌اي
تروريسم هسته‌اي مهرداد پشنگ‌پور- کارشناس حقوق بین‌الملل حمله به تأسیسات هستهای ایران كه مسبوق به سابقه هم هست، در میانه و هنگام مذاكرات برجامی در وین واقعه‌ای بود كه از حیث بین‌المللی و داخلی آثار و تحلیل‌های بسیاری را ایجاد كرده كه تا زمان این تقریر هنوز ادامه دارد. ابعاد حادثه بنا بر اظهار رسمی مقامات داخلی و مسئول در جمهوری اسلامی هنوز كاملا مشخص و معین نیست؛ اما بنا بر بهره‌برداری سیاسی، برخی افراد كه بعضا منصب و موقعیت‌هایی هم دارند، درباره زیان‌های واردآمده مطالبی را بیان كرده‌اند. تشریح خسارات ناشی از حمله به نطنز از زبان این افراد مصداق بارز در میان گذاشتن نقصان مال با همسایه است كه موجب دو نقصان شده؛ یكی نقصان مایه و دیگری شماتت همسایه! تجاوز اسرائیل بیش از آنكه واجد مبانی و نتایج سیاسی باشد، چنان‌كه میان گروه‌ها و جریان‌های سیاسی داخلی قابل مشاهده است، متضمن آثار حقوقی-بین‌المللی است. نحوه برخورد با این ماجرا در داخل در ذات و ماهیت خود نوعی تقلیل است كه نه‌تنها مغایر بلكه زیان مسلم علیه منافع ملی و مصلحت عمومی است. اینكه نوك تیز این پیكان علیه مسئولان دولتی كه حمایت و تأیید عالی‌ترین مقام رسمی كشور را دارند، عملی بدیع نیست؛ اما موهن و خسارت‌بار است.ماهیت عمل ارتكابی علیه تأسیسات هستهای صلح‌آمیز ایران
فعالیت‌های هستهای ایران با وجود فشارها و تضییقات گوناگون بین‌المللی همواره صلح‌آمیز بوده است. اثبات این قضیه با اتكا به دو موضوع ممكن است؛ اما حتما نه سهل بوده و نه خواهد بود.
نخست قصد جمهوری اسلامی ایران كه مبتنی بر مبانی نهفته در اصول حكمرانی جمهوری اسلامی ایران كه در قانون اساسی نیز مندرج است و فتوای رهبری عینیت یافته است. دوم؛ بازرسی‌های مستمر آژانس كه علیرغم وجود و پیدایش برخی ابهامات پیرامون برنامه هستهای ایران، هرچند سخت، هزینه‌ساز و پیچیده؛ اما سرانجام به اقناع نهاد بین‌المللی ناظر بر فعالیت‌های اتمی كشورهای عضو منجر شده، به‌علاوه اینكه باید اقدامات اختیاری و داوطلبانه جمهوری اسلامی ایران مانند اجرای ارادی پروتكل الحاقی را هم به‌عنوان اماره مسلم و قطعی برای اثبات حسن نیت جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفت؛ بنابراین با رجوع به ماهیت فعالیت‌های علمی و صلح‌آمیز هستهای ایران، می‌توان بهتر ماهیت عمل ارتكابی اسرائیل را مشخص و برجسته كرد. واقعه تجاوز به نطنز كه در یك سال گذشته دارای سابقه هست، با مراجعه به مضیق‌ترین تفسیرها، نقض حاكمیت یك عضو سازمان ملل متحد است؛ اقدامی كه نقض حاكمیت كرده و علیه صلح و امنیت بین‌المللی است. تجاوز رژیم اسرائیل علاوه بر اینكه نقض حاكمیت جمهوری اسلامی ایران هست، مصداق بارز هدایت و انجام عمدی حمله علیه اهداف غیرنظامی است. حمله انجام‌شده بنا بر ماهیت و ذات هدف به‌ویژه آنكه هنوز هیچ حكم و رأی معتبر حقوقی كه اثبات كند فعالیت‌های در حال انجام، فاقد وصف صلح‌آمیز است، بدون آنكه ضرورتی به استدلال حقوقی ویژه‌ای داشته باشد، مغایر قواعد مسلم حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد است؛ در‌عین‌حال كه انجام عمدی هر حمله با اطلاع از اینكه چنین حمله‌ای موجب تلفات جسمانی و جانی به افراد غیرنظامی یا حتی ایراد خسارت به اهداف غیرنظامی یا آسیب گسترده و درازمدت به محیط زیست میشود، ازجمله مصادیق جنایت جنگی است. حمله به یك تأسیسات هستهای كه در حال غنی‌سازی تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است؛ درحالیكه موضوعی آشكار و مبتنی بر قواعد حقوقی است و نیز آثار ناشی از چنین حمله‌ای بر افراد غیرنظامی و محیط زیست مشخص و معلوم است، بدون آنكه نیاز به رجوع به قواعد حقوقی-بین‌المللی باشد، صرفا بر‌اساس اصول اولیه انسانی نقض آشكار قواعد آمره حقوق بین‌الملل است؛ هرچند كه حمله مزبور عمل واحد تحت عناوین متعدد علاوه بر آنچه مدلل شد، یك جنایت جنگی تمام‌عیار بوده؛ به‌ویژه آنكه در نوع خود سابقه‌دار هم هست. این اقدام تهدید مستقیم علیه جان و سلامت افراد غیرنظامی كه پیرامون مركز مورد تجاوز اقامت دارند، است و به‌همین‌دلیل ماهیت عمل با اصول و مبانی حقوق‌بشری و نیز حقوق بشردوستانه بین‌المللی است كه زمان جنگ حاكم است.
وضعیت جمهوری اسلامی ایران
حضور هیئت مذاكره‌كننده در وین، نشانه صریح و بی‌شك و شبهه‌ای است كه جمهوری اسلامی ایران با وجود تحمل تمام بداخلاقی‌ها، خلف وعده‌ها و نیز اقدامات خسارت‌بار نه‌تنها تلاش کرده كه با حسن نیت، تعهدات بین‌المللی خود را انجام دهد؛ بلكه در‌صدد این بوده و هست كه از تنش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای پیرامون و ناشی از فعالیت‌های هستهای خود بكاهد. برای همین منظور در برجام باقی ماند و حتی با وجود كاهش تعهدات برجامی خود از سیطره قواعد حقوق بین‌الملل فرار نكرد كه نمونه بارز و عینی آن توافق اخیر سازمان انرژی هستهای ایران با دبیركل سازمان بین‌المللی انرژی اتمی است. وضعیت بیان‌شده به‌روشنی ماهیت اقدامات هستهای ایران را مشخص می‌كند. رجوع به ماحصل فعالیت‌های هستهای ایران كه كاملا علمی و عملی برای رفع نیازهای ضروری كشور بوده، نیز این حقیقت را بیش از قبل عریان می‌كند كه نه نطنز بلکه مجموعه آنچه از سوی جمهوری اسلامی ایران در راستای فعالیت‌های هستهای صورت می‌گیرد و نیز در حال انجام است، صلح‌آمیز است. ایران در شرایط كنونی با توجه به اظهارات مقام‌های اسرائیلی ازجمله بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر، مبنی بر پذیرش مسئولیت ارتكاب این حمله، كشور زیان‌دیده ناشی از فعل زیان‌بار یك تابع حقوق بین‌الملل هست كه به دلیل وجود رابطه سببیت بین عمل زیان‌بار و فعل ارتكابی بنا بر اظهارات رسمی عاملان، می‌تواند و باید در مقام مدعی نسبت به طرح مسئولیت بین‌المللی اسرائیل نزد مراجع بین‌المللی اقدام کند. جمهوری اسلامی ایران با دراختیارداشتن سنگ بنای مستحكمی مانند توافق مهم غیر‌معاهده‌ای برجام، بیشتر از قبل از موقعیت ویژه و بهتری برخوردار است. برجام یك توافق بین‌المللی است كه به واسطه تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد به‌عنوان تنها ركن تصمیم‌گیری كه واجد صلاحیت جهانی است و نیز به دلیل ماهیت توافق ازجمله توافق‌هایی است كه بلا‌واسطه به مسئله صلح و امنیت بین‌المللی ارتباط دارد و به‌این‌ترتیب رعایت آثار ناشی از قواعد برجام برای تمام اعضای سازمان ملل متحد الزام‌آور است. با وجود این الزام نخست‌وزیر اسرائیل در اظهاراتی صراحتا رژیم متبوع و تحت مدیریت خودش را ملزم به این توافق ندانست كه این اظهار بی‌درنگ به معنای مسلم‌دانستن نقض تعهدات بین‌المللی است و مادامی كه این نقض به ارتكاب عمل جنایت جنگی بروز و ظهور عینی پیدا می‌كند، منجر به برتری وضعیت حقوقی جمهوری اسلامی ایران میشود. این برتری حقوقی حائز آثار عملی هم است؛ ازجمله اینكه ایران می‌تواند حق دفاع مشروع را برای خود به رسمیت بشناسد، تقویت بنیه دفاعی خود را بیش از قبل توجیه و مستدل كند، از ادعای تهدید ایران برای منطقه و بین‌الملل را درحالیكه كشور مشغول مذاكرات صلح است و در‌عین‌حال مورد تجاوز قرار گرفته، مشروعیت‌زدایی كند. در نتیجه ایران حداقل از حیث حقوقی در وضعیت موجود برتری دارد و برتری سیاسی، مشروط به همسو‌بودن جریان‌های داخلی، هم می‌تواند تقویت شود و هم موجب نفوذ و تأثیر‌گذاری مؤثر روال حقوقی در حال اجرا باشد.
نتایج تجاوز اسرائیل به نطنز
نتیجه مستقیم و بلافصل این اقدام امكان مسئولیت بین‌المللی برای عامل است؛ نتیجه‌ای كه كاملا مبتنی بر قواعد حقوقی و منطبق بر مفاد مقدمه و اصول منشور ملل متحد است. عملی زیان‌بار علیه صلح و امنیت بین‌المللی كه دخالت شورای امنیت سازمان ملل متحد را ایجاب می‌کند. حمله به تأسیسات هستهای از دو جهت مغایر صلح و امنیت بین‌المللی است؛ نخست نقض اصل حاكمیت و عدم مداخله از طریق ارتكاب عمل مجرمانه. دوم؛ تهدید روند در حال انجام و جریان مسیر صلح كه از طریق مذاكرات مقرون به نتیجه مناسب مد‌نظر مقررات منشور ملل متحد است. رویه‌ای كه كاملا با روح منشور ملل متحد هماهنگی و سازگاری دارد. در نتیجه اسرائیل، هم ایجابی یعنی توسل به زور و حمله و هم سلبی، ممانعت از دستیابی به صلح، مرتكب اعمالی شده كه مانع تأمین صلح و استقرار امنیت بین‌المللی شده است. اسرائیل به نظر می‌رسد بی‌آنكه عواقب و آثار مترتب بر عمل خود را به قدر كافی مورد ملاحظه و سنجش قرار دهد، مرتكب خبطی شده كه حتی مقامات ایالات متحده نیز نه‌تنها از تأیید آن امتناع كرده‌اند؛ بلكه هر‌گونه اطلاع قبلی از این اقدام را هم منكر شده‌اند و تا این لحظه یعنی انزوای اسرائیل در حمله به تأسیسات هستهای ایران كه در عمل به دلیل آنكه اطراف مذاكره با ایران را در انفعال قرار می‌دهد، در عمل موجب دیگری برای برتری ایران از حیث سیاسی میشود. اسرائیل بی‌آنكه خود خواسته باشد، وارد معركه‌ای شده كه بعید به نظر می‌رسد جز برخی كشورهای منطقه كه از سر دشمنی با جمهوری اسلامی احتمالا با رژیم غاصب هم‌نوایی كنند، همراه دیگری داشته باشد؛ وضعیتی كه موضع این اسرائیل را تضعیف می‌كند و این ضعف ملازمه مستقیم با تقویت موضع جمهوری اسلامی ایران دارد. عمل تروریستی اسرائیل با اتكا به اظهار عدم التزام این رژیم به تعهد بین‌المللی كه به واسطه قطع‌نامه شورای امنیت سازمان ملل متحد موجب و موجد یك رژیم حقوقی-بین‌المللی عینی كه تضمین‌كننده صلح و امنیت بین‌المللی هست، این امكان را در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار داده تا از آن به‌عنوان دلیل اثبات ادعای خود در مراجع حقوقی بین‌المللی استفاده كند. وضعیتی كه بی‌تردید ظرفیت تأمین و تضمین منافع ایران را دارد.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
حرافی علیه ایران را بس کنید
جنبش چریكی با اشتباهات تاكتیكی روبه‌رو بود
می‌توان برای نوشتن یک متن مشترک شروع به کار کرد
نباید تریبونی داشته باشیم که آرامش را به هم بریزد
از تورم صفر درصدی تا درآمد ۵۰ هزاردلاری
ممکن است کارگزاران علیه فائزه هاشمی بیانیه بدهد
شوخی ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی
از نگرانی مراجع برای وضعیت علمی حوزه تا معلمی طلاب در مدارس
بورس کشور را از مصیبت بزرگ تورم نجات داد
مذاکرات فرسایشی و قدرت
چین‌زدگی و چین‌ستیزی
طرحی بدون چشم‌انداز
مسئولیت‌پذیری در ساختار سیاسی؟!
تروريسم هسته‌اي
حفاظت از گذشته
