روزنامه شرق
1400/01/29
حفاظت از گذشته
حفاظت از گذشته سیداحمد محیط‌طباطبایی نگهداری و شناخت گذشته، تنها به خاطر ارزشی که ما برای آن قائل می‌شویم نیست؛ یعنی نگهداری از یک اثر باارزش تاریخی برای این نیست که فقط به داشتن آن اثر افتخار کنیم. امروزه به دنبال این هستیم که این اثر و این گذشته به چه دلیلی ساخته شده و مهم‌تر اینکه آن گذشته چه پاسخی برای حال و مشکلات امروزی دارد. اما فراتر از آن، ما گذشته را حفظ می‌کنیم، برای اینکه آینده بهتری داشته باشیم و رسیدن به یک آینده مطمئن و مبتنی بر توسعه به مفهوم کیفی و نه کمی آن، قطعا برمی‌گردد به اینکه گذشته سرمایه اصلی این توسعه را برای ما فراهم می‌کند. بخشی از این گذشته را میراث مادی و ملموس ما تشکیل می‌دهد؛ میراثی که آن را بناها و آثار و محوطه‌های تاریخی می‌نامیم. 18 آوریل مطابق با 29 فروردین، روز حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی نام‌گذاری شده است، به این دلیل که توجه ما را به اهمیت این روز مجددا جلب کنند و بتوان از زوایای مختلف به موضوع پرداخت؛ به‌عبارت‌دیگر بناهای تاریخی یک مفهوم کلی هستند اما از زوایای گوناگون می‌توان آنها را مورد بررسی قرار داد و نقش آنها را در توسعه کلی و پایدار جامعه واکاوی کرد. محوطه و آثار به‌جامانده از گذشته به دلایل مختلفی شکل گرفته‌اند. از پاسخ به زندگی مبتنی بر پیشرفت‌های مادی و فرهنگی که بشر در دوره‌های مختلف پیدا کرده، تا بنایی که معرف پدیده‌ها و ویژگی‌های مبتنی بر باورهای دینی، اعتقادی، سیاسی، اقتصادی و... میشود. قطعا با تغییر و تحولاتی که در ادوار مختلف به وجود آمده، دیگر لزومی برای استمرار کاربرد اولیه بنا وجود ندارد بلکه برای چنین محوطه یا بنایی کاربری‌هایی مبتنی بر نیازهای امروز جامعه در نظر می‌گیریم. یکی از مثال‌های مشهور محوطه بناهای تاریخی تهران، باغ نگارستان است... .مجموعه‌ای در ضلع جنوبی این باغ وجود دارد، مربوط به دوره قاجار که در زمان پهلوی اول و توسط مارکو بناهایی در آنجا ایجاد شد و دانشسرای عالی را شکل داد، به عبارتی یک بنای حکومتی را تبدیل به یک مجموعه آموزشی و تربیتی کرد. امروزه وقتی به این محوطه نزدیک می‌شویم چه برخوردی باید داشته باشیم. از یک طرف قطعا حفاظت از این اثر تاریخی مبتنی بر ویژگی‌هایی که شکل گرفته یک امر بدیهی است اما از طرف دیگر قطعا در مجموعه‌ای که نخستین رئیس دانشگاه تهران دکتر سیاسی در آن مستقر شده است، یا برای اولین‌بار لغت‌نامه دهخدا در آنجا شکل می‌گیرد، شخصیتی چون دکتر صدیقی به‌عنوان رئیس گروه و دانشکده علوم اجتماعی و تعاون دفتر کار خود را در آنجا قرار می‌دهد یا گروه پژوهش‌های علوم اجتماعی در این مکان به فعالیت خود برای اولین‌بار پرداخته‌اند، قطعا دارای چنان شأن و منزلتی است که باید مجددا متناسب با آن به کاربری نوع جدید و رفتاری امروزی توجه کرد. به‌عبارتی یک مکان آموزشی هیچ‌گاه نباید از مفهوم آموزشی خودش دور شود بلکه می‌تواند براساس شرایط امروز و ویژگی‌های معماری‌ای که دارد، نوع خاصی از آموزش را برای آن تعریف کرد. بنابراین در چنین باغی ایجاد یک‌سری از فعالیت‌های فرهنگی، خدماتی مثل کافه و گالری و... که قطعا ارزشمند است، نمی‌تواند پاسخ‌گوی شأن و منزلت مکان تاریخی‌ای باشد که یک گذشته بسیار شاخص و تعریف‌شده برای تاریخ معاصر ایران دارد و باید فعالیتی متناسب با آن تعریف و اجرا کنیم. مثل اینکه مجموعه حوزه ریاست دانشگاه تهران در آنجا قرار بگیرد و فعالیت‌هایی از این دست که بتواند معرف شخصیت قدیم برای کاربری امروزه و به جهت فردایی مطمئن برای چنین بنایی را برای ما شکل دهد. پس وقتی به گذشته هر بنایی نگاه می‌کنیم درواقع باید سعی کنیم آن گذشته را حفظ کنیم و به اینکه چه چیز خوب یا بد است، نپردازیم. فارغ از قضاوت سعی کنیم مجموعه تاریخی را برای امروز و رفع مشکلات آینده مردم حفاظت کنیم. بنابراین حفاظت از یک امر تاریخی باید به دور از مباحث و اعتقادات و باورهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی روز باشد و حفظ آنها صددرصد در درجه‌اول در شکل تاریخی که بتواند در قالب امروزی خودش به زندگی ادامه دهد، مطرح میشود. این گوناگونی آینده که برای یک بنای تاریخی مطرح شده، برداشت متفاوتی است از یک اثر تاریخی که می‌توانیم داشته باشیم ولی باید سعی کنیم این گوناگونی را به شکلی مورد توجه قرار دهیم که اهمیت بنا، ویژگی‌های تاریخی و ارزش‌های آن زیر سؤال نرود و بتواند به حیات خودش ادامه دهد. گاه یک اثر تاریخی در دوره‌ای مورد غضب بخشی از افراد قرار می‌گیرد و گاه بنای دیگری مورد علاقه واقع میشود اما فارغ از این علاقه و بدی، تمامی این آثار برخی از میراث فرهنگی- تاریخی بشر تلقی می‌شوند که حفاظت از آنها، درک و شناخت آنها به جهت معرفی‌شان به نسل امروز و آینده امری لازم است و باید مطابق با آن شأن و منزلت و هویتی که از خانه گرفته تا مجموعه مهم مذهبی یا حکومتی، پاسخ‌گوی شرایط خاص امروز ما باشد تا بتوانیم آینده‌ای بهتر و مطمئن‌تر را برای گذشته خودمان به وجود بیاوریم.
سایر اخبار این روزنامه
حرافی علیه ایران را بس کنید
جنبش چریكی با اشتباهات تاكتیكی روبه‌رو بود
می‌توان برای نوشتن یک متن مشترک شروع به کار کرد
نباید تریبونی داشته باشیم که آرامش را به هم بریزد
از تورم صفر درصدی تا درآمد ۵۰ هزاردلاری
ممکن است کارگزاران علیه فائزه هاشمی بیانیه بدهد
شوخی ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی
از نگرانی مراجع برای وضعیت علمی حوزه تا معلمی طلاب در مدارس
بورس کشور را از مصیبت بزرگ تورم نجات داد
مذاکرات فرسایشی و قدرت
چین‌زدگی و چین‌ستیزی
طرحی بدون چشم‌انداز
مسئولیت‌پذیری در ساختار سیاسی؟!
تروريسم هسته‌اي
حفاظت از گذشته
