روز جهانی زمین را چگونه پاس داریم؟

محمد درویش
رئیس کمیته محیط‌ زیست کرسی سلامت اجتماعی یونسکو
در پنجاه‌ و یکمین سالروز مهم‌ترین و دیرینه‌ترین مناسبت محیط‌ زیستی جهان که در تقویم سازمان ملل هم گنجانده شده، شاید هرگز آینده تاب‌آوری جهانی چنین تیره و تار نبوده است! در حقیقت تا ۲۲ آوریل ۲۰۲۱، برابر با دوم اردیبهشت، بیش از شصت کشور جهان از جمله کویت، عربستان، قطر، امارات متحده عربی، امریکا، کانادا، چین، روسیه و بریتانیا از مرز تخطی جهان موسوم به Overshoot گذشته‌اند.
 این یعنی تولید یک ساله خود را در کمتر از چهارماه به پایان برده و اینک باید از ذخایر مصرف کنند. وضعیت ایران هم البته خیلی بهتر از آن کشورها نیست و تا دو ماه دیگر، کفگیرِ سرزمینی وطن هم به تهِ دیگ می‌خورد. در حقیقت اگر از چند کشور محدود چون بوتان، هند و سریلانکا بگذریم؛ در اغلب نقاط جهان آشکارا رفتار و مصرف انسان‌ها تناسبی با توان بوم‌شناختی سرزمین‌شان ندارد به نحوی که هم‌اینک جهانیان نیاز به زمینی دارند که دست‌کم دو برابر کره کنونی بزرگ‌تر باشد و این یک فاجعه باورنکردنی است! چرا که با چنین روندی شاید پرونده حیات برای ۷۵درصد ساکنان زمین تا پایان قرن ۲۱ بسته شود. یادمان باشد، روز جهانی زمین، حاصل بیداری مردمی بود که بیش از نیم‌قرن پیش علیه تبعیض و خشونت در جهان و جنایت‌هایی که در جنگ ویتنام رخ داد، به خیابان‌ها ریختند و قرار بود اجازه تکرار چنین نابخردی‌هایی ندهیم. اما پاندمی کووید۱۹ آشکارا نشان داد که نه‌تنها ما پیش نرفته‌ایم که فرو رفته‌ایم.


و این پاشنه آشیل سیاره‌ای خوشرنگ در کهکشان راه شیری است که تا این لحظه کماکان یگانه جایگاه حیات به شمار می‌رود و باید قدرش را بیشتر بدانیم.
بیاییم با خود عهد بربندیم که برای پاسداری از این یگانه سیاره مشترک به هفت اقدام و عمل زیر پایبند بمانیم:
۱- پیوسته با مطالعه به دانش خویش بیافزاییم و کتاب‌های خوبی را که می‌خوانیم به دوستان‌مان معرفی کنیم. باورم این است: در جامعه‌ای که مردمانش داناتر باشند، کمتر بر سر ملاحظات محیط زیستی حاضر به معامله هستند و کمتر شاهد ظهور مدیرانی خواهیم بود که رسیدن جریان رودخانه‌ها تا دریا و دریاچه‌ها و تالاب‌ها را نوعی هدررفت به‌شمار آورند!
۲- تا جایی که بتوانیم به جای فشار بر پدال گاز، اهل رکاب بوده یا مسیرهایی را پیاده طی کنیم یا دست‌کم راننده خودروی تک‌سرنشین نشویم و بدین‌ترتیب دین خود را در کاهش مصرف اکسیژن، بهبود ترافیک، سلامتی شهروندان و پاکی آسمان شهرمان ادا کنیم؛
۳- مصرف پروتئین حیوانی را در رژیم غذایی خود کاهش می‌دهیم تا در مصرف آب و انتشار گازهای گلخانه‌ای، شهروندی مؤثر محسوب شویم؛
۴- به‌ جای کیسه‌های پلاستیکی با خود همواره یک کیسه پارچه‌ای حمل می‌کنیم تا زمین را بیش از این با بقایای پلاستیک‌های تجزیه‌ناپذیر نیازاریم.
۵ - از آسانسور برای تردد در ساختمان‌هایی که کمتر از سه طبقه دارند، استفاده نخواهیم کرد.
۶ – به‌سمت کاهش سرانه تولید زباله خود حرکت کنیم و پیمان ببندیم که از منزل‌مان زباله‌ تر و شیرابه بیرون نرفته و زباله‌های خشک خود را تفکیک کرده و به یگان‌های ذیربط تحویل دهیم.
۷- در کمک به کنشگران محیط‌ زیستی دریغ نورزیم و در نهضت ترمیم رویشگاه‌های جنگلی وطن عهد بربندیم که سالی ۱۰ نهال جدید بر جنگل‌های ایران اضافه کنیم با نظر متخصصین و در محل و زمان مناسب البته.