روزنامه آفتاب یزد
1400/02/05
رو در رویی زودهنگام بایدن و اردوغان
موضع ترکیه و واکنش اردوغان در باره کشتار ارامنه کاملاً واضح است اما یکی از وعده‌های انتخاباتی «جو بایدن» رئیس جمهوری فعلی ایالات متحده«به رسمیت شناختن نسل کشی ارامنه» بوده است؛ موضوعی که قطعاً به مذاق ترک‌ها خوش نخواهد آمد. ابوالفتح استاد دانشگاه و کارشناس مسائل آمریکا در توئیتی می‌نویسد:« این که آمریکا قصد دارد پس از 100 سال، کشتار ارامنه در امپراتوری عثمانی را«نسل کشی» بنامد به دلیل دلجویی از ارامنه نیست؛ به این دلیل است که ترکیه از کنترل خارج نشود!» اردوغان سال‌ها قبل در واکنش به تصویب «نسل کشی ارامنه» توسط پارلمان آلمان را «باجگیری» قلمداد کرده بود حال باید دید واکنش اردوغان به جو بایدن چگونه خواهد بود؟!آفتاب یزد ـ رضا بردستانی: اگرچه اعلام کشتار ارامنه با عنوان «نسل کشی» از سوی آمریکا برای ترکیه هیچ عواقب قانونی جدیدی را به همراه نخواهد داشت و فقط صرفا تنش دیپلماتیک بین دو طرف را افزایش می‌دهد اما این موضوع برای اردوغان یک «خط قرمز» غیر قابل چشم پوشی است. در همین رابطه، مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه، به قصد آمریکا برای به رسمیت شناختن کشتار ارامنه با عنوان نسل کشی اشاره کرده می‌گوید:«اگر آمریکا خواهان بدتر شدن روابط است، تصمیم با خود آن‌ها است.»
یک سال قبل، زمانی که بایدن هنوز نامزد ریاست جمهوری آمریکا بود، یاد 1.5 میلیون زن، مرد و کودک ارمنی را که در سالهای پایانی امپراتوری عثمانی جان خود را از دست دادند، گرامی داشت و وعده داد از تلاش‌های صورت گرفته برای به رسمیت شناختن این کشتار به عنوان نسل کشی حمایت خواهد کرد. ترکیه قبول کرده است که تعداد زیادی از ارامنه در جریان جنگ جهانی اول توسط نیروهای عثمانی کشته شده‌اند ولی مسئله نسل کشی و کشتار سیستماتیک ارامنه را رد کرده است.دهه‌ها است که به رسمیت شناختن نسل کشی ارامنه در کنگره آمریکا متوقف شده و روسای جمهور آمریکا نیز حاضر به استفاده از این کلمه برای توصیف کشتار ارامنه نشده‌اند.
پیشتر اما منابع آگاه فاش کرده بودند که رئیس جمهور آمریکا قصد دارد به وعده
انتخاباتی خود عمل کرده، رسما کشتار ارامنه توسط امپراتوری عثمانی در جریان جنگ جهانی اول را به عنوان نسل کشی به رسمیت بشناسد. آن طور که ایرنا می‌نویسد: رسانه‌های غربی به نقل از منبع آگاه گزارش دادند که جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا در تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان همتای ترکیه‌ای خود به اطلاع وی رسانده که قصد دارد کشتار ارامنه در سال ۱۹۱۵ توسط امپراطوری عثمانی را به عنوان نسل کشی به رسمیت بشناسد. به گزارش شبکه خبری سی‌ان‌ان، کاخ سفید و ریاست جمهوری ترکیه در بیانیه‌های خود در مورد تماس تلفنی اردوغان و بایدن به این مسئله هیچ اشاره‌ای نکردند. این تماس تلفنی توسط این منبع آگاه تنش آفرین توصیف شد. بلومبرگ برای نخستین بار گزارش داد که بایدن برنامه خود در مورد به رسمیت شناختن کشتار ارامنه با عنوان “نسل کشی” را به اطلاع رئیس جمهوری ترکیه رسانده است. شبکه خبری سی‌ان‌ان پیشتر گزارش داد که رئیس جمهوری آمریکا به زودی آماده این اقدام میشود. بایدن روز جمعه/سوم اردیبهشت برای نخستین بار پس از تصدی مقام ریاست جمهوری آمریکا با اردوغان تماس تلفنی برقرار کرد. عدم ارتباط روسای جمهوری ترکیه و آمریکا اینچنین تفسیر شد که بایدن اهمیتی برای رابطه واشنگتن با آنکارا قائل نیست. در بیانیه رسمی کاخ سفید در خصوص تماس تلفنی دو طرف آمده است که بایدن علاقمند به روابط دو جانبه سازنده همراه با گسترش زمینه‌های همکاری و مدیریت موثر برای اختلافات است.
>قتل عام ارامنه در سالهای جنگ جهانی اول و بحث مسئولیت تاریخی
در فاصله سالهای ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۸ بین ۶۰۰ تا یک میلیون و پانصد هزار ارمنی در امپراتوری عثمانی به قتل رسیدند. نیروهای عثمانی در چارچوب سیاست
با اصطلاح “حل مسئله ارامنه“ صدها هزار ارمنی را با پای پیاده روانه صحرای سوریه کردند، هزاران ارمنی را از سراسر مناطق عثمانی گرد آورده، اعدام کردند. بسیاری از تاریخ دانان از این راهپیمایی‌های مرگبار و اعدام‌ها به عنوان “نسل‌کشی“ یاد می‌کنند.
ادگار هیلزنرات (Edgar Hilsenrath)، نویسنده‌ی آلمانی رمانی نوشته است بر اساس قتل عام ارامنه. او در مورد انگیزه‌اش برای انتخاب این موضوع چنین می‌گوید: «من داستان نسل‌کشی را برای سکوت تعریف کردم. به سکوت تذکر دادم که چقدر مهم است که بی‌پرده در باره آن صحبت کنیم. گفتم همه باید بدانند، وگرنه چگونه میشود در آینده جلوی نسل‌کشی را گرفت، وقتی همه ادعا کنند که چیزی نمی‌دانسته‌اند و مانع چیزی نشده‌اند، چون نمی‌توانسته‌اند تصور چنین چیزی را بکنند. مدتی طولانی و مفصل سخن گفتم. چیزی برای قوم‌ام نخواستم و خواهان مجازات ستمگران هم نشدم. گفتم که فقط مایلم سکوت را بشکنم.» واقعه هولناکی که نویسنده آلمانی برای شرح آن شکل قصه را انتخاب کرده تا از هولناکی و غیرقابل تصور بودن آن بکاهد، ماجرای کشته شدن ۶۰۰ هزار تا یک و نیم میلیون ارمنی است در فاصله سالهای ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۸ در زمان جنگ جهانی اول.
آن گونه که در تاریخ ذکر شده؛ در طول جنگ جهانی اول دولت عثمانی علیه روسیه می‌جنگید. اما بسیاری از ارامنه در گروه‌های پارتیزانی‌ای عضو بودند که می‌خواستند به نیروهای تزار روسیه کمک کنند. گردان داوطلبان ارمنی که در کنار نیروهای روس می‌جنگیدند، امید داشتند که تزار از خواست ارامنه برای استقلال حمایت کند. دولت عثمانی ارامنه را مسئول شکست نظامی خود در جنگ با روسیه دانست. در آغاز سال ۱۹۱۵ سربازان ارمنی در ارتش عثمانی خلع سلاح شده، به کار در راهسازی گماشته و سپس گروه گروه تیرباران شدند. دولت‌هایی که در ترکیه بر سر کار آمده‌اند، منکر وقوع قتل عام یا نسل‌کشی بود‌ه‌اند. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر وقت در سال ۲۰۰۵، در آستانه شروع جدلی در مجلس نمایندگان ترکیه در باره اتهام قتل عام ارامنه به خبرنگاران گفت: «ملت ما با هیچ یک از فصل‌های تاریخ خود مشکلی ندارد. ما هیچ کار شرم‌آوری نکرده‌ایم که حال بخواهیم تهمتی بزنیم، یا پرده‌پوشی کنیم
یا چیزی را فراموش کنیم.» اردوغان با این گفته روشن ساخت که به نظر او به
هیچ وجه نباید از قتل عام ارامنه سخن گفت. اما بسیارند شواهدی که خلاف این ادعا را
ثابت می‌کنند. در ۲۴ آوریل ۱۹۱۵ علیه نخبگان ارمنی در استانبول تجسس ضربتی صورت گرفت که طی آن هزاران روشنفکر دستگیر و بیرون رانده شدند. یک ماه
پس از آن اخراج دسته جمعی ارامنه از شرق عثمانی شروع شد با این استدلال که ارامنه ممکن است به متجاوزان روس کمک کنند. بخش بزرگی از شواهدی که می‌توانند دال بر برنامه‌ریزی به قصد از بین بردن ارامنه باشند، اسنادی هستند متعلق به دیپلمات‌های امپراتوری آلمان که آن هنگام متحد امپراتوری عثمانی بود. برای مثال در ژوئن ۱۹۱۵ یوهان مورتمان (Johan- Mordtmann)، سرکنسول آلمان در قسطنطنیه، در گزارش خود برای برلین نوشت: «این را دیگر نمی‌توان به عنوان ملاحظات نظامی توجیه کرد؛ بلکه همان گونه که طلعت پاشا (وزیر امور داخله) چند هفته پیش به من گفت، موضوع بیشتر بر سر نابود کردن ارامنه است.»
پس از سقوط امپراتوری عثمانی در سال ۱۹۱۹ صدراعظم وقت فرید پاشا به طور رسمی از “جنایت“ علیه ارامنه سخن گفت. کمال آتاتورک، بنیانگذار جمهوری ترکیه، در سال ۱۹۲۰ از قتل عام ارامنه به عنوان “عمل شرم‌آور گذشته“ یاد کرد. اما پس از آن دیگر دولت‌های ترکیه هیچ‌گاه از قتل عام و نسل‌کشی حرف نزدند. در سال ۱۹۵۱ کنوانسیون سازمان ملل متحد در باره مجازات نسل‌کشی قدرت اجرایی یافت. در این کنوانسیون نسل‌کشی به عنوان اعمالی تعریف شده است که به قصد نابودی بخشی یا تمامی یک گروه ملی، قومی یا مذهبی انجام گیرد. اکثریت تاریخدانان با استناد به این تعریف و منابع تاریخی می‌گویند که نسل‌کشی در مورد ارامنه صورت گرفته است. برای ارمنستان که امروز کشوری است مستقل بسیار مهم است که تلاش کند تا پیشامدهای سالهای ۱۹۱۵ و ۱۹۱۶ به عنوان نسل‌کشی به رسمیت شناخته شود. آلمان در دوره وقوع قتل عام ارامنه دخالتی در قضیه نکرد و در عمل شریک جرم عثمانی شد. هنگامی که پس از جنگ دادگاهی برای محاکمه متهمان اصلی قتل عام تشکیل شد، سه تن از وزیران آن دوره امپراتوری عثمانی به آلمان پناه بردند و از مجازات اعدام نجات پیدا کردند. آلمان در سال ۲۰۰۵ اعلام کرد که قبول دارد که قتل عام ارامنه صورت گرفته است. نمایندگان مجلس آلمان در بیانیه‌ای بخاطر موضع امپراتوری آلمان در جنگ جهانی اول و اینکه آلمان در آن موقع اقدامی نکرده بود تا جلوی آن قتل عام را بگیرد از ارامنه پوزش طلبیدند.
>بحث در باره قتل عام ارامنه در ترکیه امروز
موارد بسیاری شناخته شده از این که کسی در ترکیه از قتل عام ارامنه سخن گفته و با پیگرد و مجازات روبرو شده است. مشهورترین مورد آن اورهان پاموک، نویسنده ترک و برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۰۶ است که در مصاحبه‌ای با روزنامه‌ای سوییسی از قتل عام یک میلیون ارمنی و قتل ۳۰ هزار کرد سخن گفت و بدین سبب متهم به اهانت به "ترکیت" شد. البته اصلاح‌طلبان ترکیه این رخداد تاریخی را انکار نکرده‌اند و حتی در کنفرانسی بین‌المللی در ترکیه آن را به موضوع بحث تبدیل کردند. اما دولت ترکیه هنگامی که مجلس ملی فرانسه در سال ۲۰۰۱ قطعنامه‌ای تصویب کرد که طبق آن انکار قتل عام مجازات‌پذیر است، واکنش ترکیه تحریم اقتصادی بود. همچنین زمانی که کمیته سیاست خارجی مجلس نمایندگان امریکا در سال ۲۰۰۷ در قطعنامه‌ای به همین ترتیب از قتل عام ارامنه سخن گفت، ترکیه سفیر خود را از واشنگتن فراخواند. جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور اسبق امریکا، و رئیس جمهور پیش از وی مانع آن بودند که کلمه "نسل‌کشی" در زبان رسمی دیپلماتیک امریکا استفاده شود؛ ارتباط با ترکیه که ازاعضای پیمان آتلانتیک شمالی ناتو است، برای امریکا بسیار مهم است. باراک اوباما، رئیس جمهور پیشین آمریکا، که در کارزار انتخاباتی‌اش از "نسل‌کشی" استفاده می‌کرد پس از رسیدن به ریاست جمهوری از بر زبان آوردن این واژه پرهیز کرد. او در سخنرانی‌ای در سال ۲۰۰۸ گفت: «در بحبوحه‌ی اعمال خشونتی رعب‌‌انگیز که برای همه رنج‌آور بود، یک میلیون و نیم ارمنی کشته شدند. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در آوریل ۲۰۱۷ کشتار ارامنه توسط دولت عثمانی را "خشن‌ترین جنایت قرن بیستم" نامید. سخنان ترامپ درباره کشتار ارامنه در جریان جنگ جهانی اول توسط دولت عثمانی به مناسبت سالروز بزرگداشت قربانیان جنایات تاریخی عنوان شد. ترامپ در سخنان خود گفت که نباید جنایات هولناک را فراموش کرد، چون تنها یادآوری این جنایات است که می‌تواند راه را بر تکرار آن‌ها ببندد. اما او نیز از به کار بردن واژه "نسل‌کشی" پرهیز کرد.
>اس ـ 400 و چند مسئله دیگر...
ترکیه و آمریکا به صورت خیلی جدی به دلیل خرید سامانه ی موشکی «اس ـ 400» از روسیه دچار برخی تنش‌ها و اختلافات شدند اما آنکارا کوتاه نیامد و حتی بعدِ روی کارآمدن بایدن نیز پیگیر تکمیل کردن پروسه ی خرید این سامانه ی موشکی است.
دولت ترکیه دوست و همپیمان آمریکا و از اعضای ناتو است و به طور طبیعی داشتن سلاح روسی نه به مذاق آمریکایی‌ها و نه به مذاق اعضای ناتو خوش نخواهد آمد اما ترکیه در دیگر مسائل آمریکایی‌ها را تنها نگذاشته از جمله در جبهه ی سوریه، در کمک به کاهش تنش بین اعراب و اسرائیل و در مسئله ی افغانستان.
توئیت قابل تامل ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا که اعلام این کشتار به عنوان
نسل کشی را صرفاً برای مهار ترکیه می‌داند بسیاری از ابهامات را روشن خواهد ساخت در هر صورت اردوغان به عنوان یک سیاستمدار که بازی موقعیت را به خوبی بلد است اگرچه حاشیه‌هایی را برای بایدن و ایالات متحده ی آمریکا به وجود خواهد آورد اما از همین مسئله نیز به نحوی از انحا و به نفع خود و حزب سیاسی خود
بهره خواهد گرفت. موضع‌گیری ها، اعلام نظرات و آن چه از بعدِ 24 آوریل رخ خواهد داد
می‌تواند پاسخی به تمامی پرسش‌های ذهنی باشد.
سایر اخبار این روزنامه
حمله «گاز انبری» دولت و مجلس به روزنامه‌ها
آقای رئیس جمهور! از قیمت ماهی و میگو خبر دارید؟
هزینه دورزدن تحریم‌ها بیش از 400 میلیارد دلار ادعایی!
از شیخ حسین انصاری راد رسیدیم به احسان ارکانی
فروردین تورم‌زده
دربرابر رقبا سرافرازیم در برابر مردم شرمنده
تعمیق همگرایی منطقه‌ای میان ایران و روسیه
کرونا و بی‌اعتنایی به مرگ
افسردگی ناشی از کرونا
توضیحات روابط عمومی مجلس درباره یک قانون
اشتراکات دریاچه « ارومیه» و «یوتا»
رو در رویی زودهنگام بایدن و اردوغان
نیاز جامعه به ترمیم
امیدی تازه از دل پیشین-مند
منافع ملی زیرپای سیاست بازان
فروش نتیجه دلخواه تست کرونا
درباره سکوت این روزهای آذری جهرمی کاندیدای مکمل ۱۴۰۰ یا ذخیره ۱۴۰۸؟
آش شله‌قلمکار بودجه ۱۴۰۰
سلبریتی در جامعه ایرانی
این ترانه‌ها شنیدنی نیست!
سفره افطاری در شرایط کرونا
وظایف مشاوران املاک
تاملی بر مجازات شهرگردانی
