روزنامه آرمان ملی
1400/02/12
وضعيت١٠١ شهر قرمز است؛ براي «بي آبي» نه «كرونا»
آرمان ملی- وحید استرون: ایران در آستانه بحران آبی قرار دارد و با خشک شدن تالاب‌های کشور و کاهش سطح ذخایر آب‌های زیر زمینی، سطح زمین هر روز پایین‌تر می‌رود و فرونشست در برخی از مناطق ایران، با رکورددار دومین میزان فرونشست زمین در دنیا (مکزیک) فاصله بسیار زیادی دارد، به‌نحوی که کارشناسان از میزان فرونشست سالانه ۳۶ سانتیمتر فرونشست در تهران و دشت ورامین حیرت کرده‌اند. همچنین بر اساس اعلام مجامع بین‌المللی فرونشست سالانه ۴ میلیمتر از زمین «نشانه بحران» است درحالی که به طور نمونه حدفاصل بین دشت فسا و جهرم در استان فارس فرونشست زمین تا ۵۴ سانتیمتر یعنی حدود ۱۴۰ برابر حد بحران جهانی آن است. استان اصفهان با ۳۱ شهر واقع بر پهنه‌های با خطر بالای فرونشست زمین در ردیف اول از لحاظ تعداد سکونت‌گاه‌های شهری است. استان‌های تهران با ۳۰ شهر، کرمان با ۲۵ شهر و خراسان رضوی با ۲۴ شهر در رتبه‌های بعدی قرار دارند،در این میان یکی از راه حل‌های دولت برای افزایش بارندگی در سطح کشور، استفاده از تکنولوژی «بارور‌سازی ابرها» است. لازم به ذکر است که روزنامه «آرمان ملي» در زمستان ١٣٩٧ در چندين گزارش تحليلي و مستند به موضوع بحران خشكسالي و ضرورت «باروري ابرها» پرداخت كه منجر به تشكيل كارگروه ويژه در اين زمينه ازسوی رئيس جمهور و اجرای آن توسط سازمان معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور شد.
اما موضوع بحران آبی در ایران فقط در ذخایر آبی خلاصه نمی‌شود و در سال 96 سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد: «۸۰ درصد تالاب‌های کشور خشک‌شده و تالاب‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک شرایط بحرانی دارند.» هم‌اکنون نیز بر اساس داده‌های سازمان فضایی کشورمان، برخی از از تالاب ها از جمله هامون در سیستان و بلوچستان و بختگان و ارژن در استان فارس در حال خشک شدن کامل هستند. هفته گذشته مجله نیچر (یکی از معتبرترین مجلات علمی جهان) گزارشی ترسناک از وضعیت ذخایر آب‌های زیر زمینی ایران به قلم سه محقق ایران منتشر کرده است، که نشان از روزهای سخت برای کشوری دارد که در منطقه‌ای خشک قاره آسیا قرار گرفته و قنات‌های آن که قرن‌ها این سرزمین خشک را سبز نگاه داشته بودند، با سد سازی بی‌رویه نابود شدند. سمانه اشرفی، علی ناظمی و امیرآقاکوچک در این نشریه معتبر انگلیسی با استفاده از داده‌های متوسط ماهانه سطح آب زیرزمینی موجود در دسترس عموم در ۴۷۸ زیر حوضه و ۳۰ حوضه در ایران، محققان میزان از دست رفتن آب‌های زیرزمینی در سطح کشور ایران را از نظر کمی بررسی کرده‌اند. طی این مطالعه عناصر طبیعی و انسانی تاثیرگذار بر پـویــایــی ذخیره آب‌های زیرزمینی طــی دوره ۲۰۰۲-۲۰۱۵ در نظر گرفته و بررسی شده است.
دریاچه‌ای که هر روز آب می‌رود
براساس این داده‌ها، تخمین زده شده که کل میزان آب‌های زیرزمینی از دست رفته در ایران طی این دوره زمانی با در نظر گرفتن نرخ تغییرات در مقیاس‌های حوضه و زیر حوضه ۷۴ کیلومتر مکعب باشد. بر اساس میانگین سطح آب زیرزمینی تخمین زده شده در مقیاس حوضه، طی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ حدود ۷۴ کیلومتر مکعب آب‌های زیرزمینی ایران تحلیل و از دست رفته است. این مقدار ۱.۶ برابر حجم آب دریاچه ارومیه در پُر آب‌ترین حالت (۴۶ کیلومتر مکعب در سال ۱۹۹۶) که بزرگترین دریاچه در خاورمیانه و ششمین دریاچه آب‌شور روی زمین است، بوده است.» البته روز گذشته نیز یوسف غفارزاده، نماینده استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان‌غربی از حجم پنج میلیارد و ۲۲ میلیون مترمکعبی دریاچه خلیج فارس خبر داد و گفت: «حجم دریاچه نسبت به مشابه سال گذشته یک میلیارد و ۴۱ میلیون مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد. تراز سطح آب دریاچه ارومیه اکنون ۱۲۷۱.۲۲ متر است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲ سانتیمتر و نسبت به ابتدای سال آبی (اول مهر امسال) چهار سانتیمتر کاهش داشته و در مقایسه با متوسط درازمدت، ۳.۳۴ متر کاهش نشان می‌دهد.»
کشاورزی و میزان ذخایر آبی
اما در ادامه گزارش مجله نیچر به نکته مهم دیگری نیز اشاره کرده است و آن کاهش آب زیرزمینی در حوضه‌های پرجمعیت در غرب، جنوب غربی و شمال شرقی ایران (جایی که بزرگترین زمین‌های آبیاری گندم و جو ) است، که براساس داده‌های موجود بسیار شدیدتر گزارش شده. به عنوان مثال حوضه کرخه (سبد غذایی ایران و محل ۹درصد از کل زمین‌های آبیاری ایران و ۱۱ درصد از کل تولید گندم کشور از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ میزان تخلیه ۰.۰۸ کیلومتر مکعب در سال را تجربه کرده است. علاوه بر این آب‌های زیرزمینی منبع عمده‌ای برای نیازهای آب خانگی و آبیاری در حوضه کارون است که با سرعت ۰.۰۶ کیلومتر مکعب در سال از ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ تخلیه شده است. با توجه به سطح فعلی تخلیه آب‌های زیرزمینی و کمبود فزاینده منابع آب سطحی در هر دو حوضه، در سال‌های آینده نگرانی‌های عمده‌ای برای حفظ آب به منظور آبیاری زمین کشاورزی و استفاده از آب خانگی وجود خواهد داشت.
آبرسانی با تانکر به 7 هزار روستا
سال گذشته بود که پروفسور کردوانی، پدر علم کویرشناسی ایران در گفت‌وگو با «آرمان ملی» پیش‌بینی کرده بود که ایران 50 سال دیگر آب ندارد و گفته بود: « بیچاره کسی که ۵۰ سال دیگر به دنیا بیاید، تا آن زمان دیگر نه آب سطحی داریم، نه آب زیرزمینی. البته این اتفاق شاید زودتر هم بیفتد، چراکه در حوزه آب زیرزمینی حداقل فاصله ۲ چاه باید ۱ کیلومتر باشد، اگر در یک لیوان به‌جای یک نی، ۳ نی قرار دهیم آب بیشتری نمی‌گیریم فقط زودتر آن منبع آب را از بین می‌بریم. وزارت نیرو هم که دارد می‌گوید چاه بزنید، اتفاقی که باعث شده دشت تهران هم ۳۶ سانتیمتر نشست پیدا کند.» در این میان آمارهای منتشر شده از افت شدید بارش درسال جاری آبی که به گفته مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی رکورد 50 سال اخیر را ثبت کرده، براساس اعلام شرکت آب و فاضلاب کشور، در سال جاری پیش‌بینی شده که از مجموع 1346 شهر کشور، 282 شهر در تنش آبی خواهند بود که از این تعداد 101 شهر در وضعیت قرمز(بیش از 20 درصد کمبود)، 55 شهر نارنجی (20 درصد کمبود) و 126 شهر در وضعیت زرد (10 درصد کمبود)خواهند بود. برهمین اساس، تعداد 5 هزار روستایی که درتابستان گذشته با تانکر سیارآبرسانی می شد، امسال به 7 هزار روستا رسیده است. اما آن‌طور که مهر گزارش داده، سازمان فضایی ایران تغییر مساحت سطح آب ۱۰ تالاب و دریاچه کشور را با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای برآورد کرده است که طی آن به غیر از مشخص بودن خشکی کامل سه تالاب هامون، ارژن و بختگان، معلوم است که سطح تمامی تالاب‌ها و دریاچه‌ها به جز تالاب گاوخونی و چغاخور، در مقایسه با ماه مشابه سال ۱۳۹۹ در حال کاهش است. تالاب صالحیه در استان البرز، تالاب میانکاله در مازندران، تالاب‌های پریشان، ارژن، مهارلو، طشت و بختگان در استان فارس و تالاب‌های هامون سیستان در استان و بلوچستان از جمله آنهاست. خشکی تالاب‌ها به غیر از اثرات زیان‌بار محیط زیستی مثل آسیب به پوشش جانوری و گیاهی، باعث بروز ریزگردها در هوا هم میشود. داده های منتشر شده سازمان فضایی ایران نشان می دهد که از مجموع این تالاب‌ها، فقط سطح تغییرات آبی تالاب گاوخونی در اصفهان و تالاب چغاخور در استان چهار محال و بختیاری اندکی مثبت است. حفاری چاه‌های مجوزدار و فاقد مجوز بی‌رویه آب‌های زیرزمینی علاوه بر خشکسالی‌های ممتد از عوامل اصلی کاهش سطح آب زیرزمینی و گسترش فرونشست زمین در ایران عنوان شده است.
سایر اخبار این روزنامه
كارگران « نان» را به قيمت «جان» در مي‌آورند
جهانگيري سكوت را شكست
نيروهاي نخبه اقتصادي را فراري داديم
روز معلم و ده‌ها پند و گلایه ناشنیده!
شمشیری که از رو کشیده شد
موضع رئیس‌جمهور درباره ظریف و چند نکته
شرایط به نفع ایران درحال تغییر است
تحریم های عمومی یک گام تا لغو
عادی پنداری عامل موج چهارم کرونا
چالش سن و سال رجال در انتخابات ریاست جمهوری
عربستان و تركيه نمي‌خواهند رابطه ايران با غرب بهبود يابد
وضعيت١٠١ شهر قرمز است؛ براي «بي آبي» نه «كرونا»
