غرق در رؤیای اروپا

سرویس جامعه جوان آنلاین: اگر تلفن همراه یا کیف شما را بدزدند و قرار باشد برای پیدا کردن سارق به کلانتری یا دادگاه شکایت کنید، ممکن است هیچ‌وقت آن سارق را پیدا نکنید؛ در حالی که قانون از شما حمایت می‌کند و تمام تلاشش را برای پیدا کردن سارق انجام می‌دهد، اما این کار آسانی نیست و ممکن است هیچ‌وقت به نتیجه نرسید! حالا تصور کنید که قرار است یک کار غیرقانونی انجام دهید و هیچ‌کس هم قرار نیست از شما حمایتی کند؛ این داستان افرادی است که رؤیای اروپا را در سر دارند و می‌خواهند به صورت غیرقانونی از کشور خارج شوند، اما در نهایت با باور وعده‌های دروغ قاچاق‌برها، جان و مالشان را از دست می‌دهند و هیچ‌کس هم نیست که به فریادشان برسد. اروپا هم با شل‌کن سفت‌کن‌های عملی -قانونی خودش، مهاجران را به کام مرگ می‌کشاند. کشور‌های اروپایی در باغ سبز را نشان می‌دهند و دم از حمایت از حقوق مهاجران می‌زنند، اما تا عده‌ای به امید واهی راهی کشورهایشان می‌شوند، یا تبصره جدیدی به قانون‌هایشان اضافه می‌کنند یا در عمل قانون خودشان را دور می‌زنند و مهاجران را به عمق دریا‌ها حواله می‌دهند.

به تازگی عکسی از صد‌ها کوله‌پشتی منتشر شده و گفته می‌شود که مربوط به مهاجرانی است که در دریا غرق شده‌اند، مهاجرانی که به قاچاق‌بر‌ها اعتماد کرده‌بودند و به جای رسیدن به اروپا، به آن دنیا رسیده‌اند. صاحبان این کوله‌های پشتی حتی فکرش را هم نمی‌کردند که قرار است سرنوشت‌شان به اینجا ختم شود و در دریا غرق شوند؛ روزی که آن‌ها کوله‌پشتی‌شان را با هزار امید و آرزو پر کرده‌بود نمی‌دانستند قرار است این کوله‌پشتی در کنار کوله پشتی همسفرانش تلنبار شود و عکسی از تنها یادگاری به جامانده از آن‌ها ثبت شود.
امید و گاهی امید واهی به آینده‌ای بهتر باعث شده که عده‌ای، جانشان را کف دستشان بگیرند و بدون فکر به عاقبت تصمیم‌شان، قمار کنند و جانشان را ببازند. خطر غرق‌شدن در دریا، بسته‌شدن مرز‌های کشور میزبان و از همه بدتر سوء استفاده دولت‌ها و قاچاق‌بران از مهاجران و پناهجویان، از جمله مشکلاتی است که بر سرراه مهاجران غیرقانونی قرار می‌گیرد، اما گوش مهاجران غیرقانونی به این حرف‌ها بدهکار نیست، زیرا که رؤیای رسیدن به اروپا آنقدر در ذهن‌شان ریشه کرده که به حرف‌های قاچاق‌بر‌ها گوش می‌دهند و در نهایت به زندگی‌شان پایان می‌دهند.


به‌دلیل موقعیت جغرافیایی ترکیه که یک نقطه مهم اتصال آسیا و اروپا و به عبارتی شرق و غرب است، هر ساله، صد‌ها هزار نفر از افرادی که به دنبال رسیدن به غرب هستند، از این کشور عبور می‌کنند. این افراد که اغلب به‌صورت غیر قانونی توسط قاچاقچیان وارد کشور ترکیه می‌شوند در ابتدا در ساختمان‌های فروریخته اسکان داده می‌شوند و تا زمانی که هزینه خود را به‌طور کامل به قاچاقچیان پرداخت نکنند در بند آنان خواهند بود. این در حالی است که در اکثر مواقع مهاجرانی که از طریق راه‌های قاچاقی به ترکیه مهاجرت می‌کنند در مسیر جان خود را از دست خواهند داد و اگر هم شانس یاری‌شان کند و سالم به ترکیه برسند نیز مجبورند به‌صورت غیرقانونی و با دستمزد‌های بسیار پایین کار کنند.
دروغ‌های عجیب قاچاق‌بر‌ها
امین یکی از افرادی است که قصد خروج غیرقانونی از کشور را داشت، اما منصرف شده است. او که ۳۰ سال دارد، درباره دروغ قاچاق‌بر‌ها به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «خیلی‌ها هستند که بدون هیچ تحقیقی حرف قاچاق‌بر‌ها را باور می‌کنند و به حساب آن‌ها پول می‌زنند، خیلی‌های دیگر نیز تا ته خط می‌روند و جانشان را از دست می‌دهند.»
او درباره نحوه فعالیت قاچاق‌بر‌ها می‌گوید: «برخی از قاچاق‌بر‌ها در گروه‌های تلگرامی مشتری‌هایشان را پیدا می‌کنند. کافی است که بدانند یک نفر فکر رفتن از کشور را در سر دارد، آن‌وقت است که با دروغ‌هایشان آن شخص را وسوسه می‌کنند. مثلاً می‌گویند کشور‌های اروپایی در حال حاضر به‌دلیل مشغول بودن به ویروس کرونا و تأمین واکسن موردنیاز، خیلی گرفتار و مشغول هستند، بنابراین الان زمان خوبی برای رفتن به آنجاست، در صورتی که به دلیل شیوع کرونا در دنیا، کنترل بیشتری روی رفت و آمد مرز‌ها صورت می‌گیرد.»
کشتی‌هایی که یا غرق می‌شوند یا در وسط راه بنزین تمام می‌کنند!
این جوان ۳۰ ساله ادامه می‌دهد: «به هر راه غیرقانونی برای سفر از کشوری به کشور دیگر «گیم» می‌گویند. قیمت گیم کشتی ترکیه به ایتالیا بین ۴ هزار تا ۷ هزار یورو است، اما گاهی پای دلال هم وسط می‌آید و قیمت به ۱۲ هزار یورو هم می‌رسد!» امین درباره مسافران غیرقانونی که در وسط سفر جانشان را از دست می‌دهند، می‌گوید: «معمولاً در کشتی‌ها تا ۱۵۰ نفر مسافر هم سوار می‌کنند که یا اواسط راه غرق می‌شوند یا اینکه کشتی دچار نقص فنی می‌شود، اگر هم از این مرحله عبور کنند و وارد آب‌های آزاد شوند هم به دلیل اینکه کشتی تحمل وزن این تعداد مسافر را ندارد، از وسط نصف می‌شود و از آنجایی که دور از دسترس است نیز مسافران غرق می‌شوند.»
او ادامه می‌دهد: «مسیر از زمان سوار شدن به کشتی تا رسیدن به ایتالیا پنج روز می‌شود و این در صورتی است که هیچ مشکلی پیش نیاید، مثلاً کشتی خاموش نشود یا بنزین تمام نکند یا غرق نشود! البته کشتی که نه، در واقع یک قایقی که شبیه به لنج است و مسافر را به مقصد نمی‌رساند، اما پول خیلی خوبی به جیب قاچاق‌بر‌ها می‌رود. علاوه بر این هیچ مسافری نمی‌تواند روی عرشه بایستد و هوا بخورد، بلکه باید در قسمت پایین کشتی بنشیند و پنج شب هم نشسته بخوابد، که البته اکثرشان به مقصد نمی‌رسند.»
مسافران می‌میرند، قاچاق‌بر‌ها پول به جیب می‌زنند!
امین با اشاره به سختگیری‌های اخیر دولت ترکیه می‌گوید: «پیش از سختگیری‌های دولت ترکیه در هر ماه دو تا سه گیم به مقصد می‌رسید، اما در حال حاضر که اروپا به ترکیه پول داده تا مانع از ورود مهاجران شود، طی هشت ماه اخیر سه تا چهار گیم به مقصد رسیده‌است!»
این جوان ۳۰ ساله با بیان اینکه گیم کشتی فقط بازی با جان مسافران است، اظهار می‌دارد: «قاچاق‌بر‌ها از این راه کلی سود می‌کنند، چون که برای آن‌ها رسیدن مسافر یا مردن او هیچ اهمیتی ندارد و تنها پول برای آن‌ها مهم است که به آن می‌رسند. تصور کنید یک گیمی که ۱۵۰ نفر مسافر دارد و از هر نفر هم ۷ هزار یورو گرفته باشد، چیزی حدود یک میلیون دلار سود به جیب قاچاق‌بر‌ها می‌برد.»
آمار‌ها چه می‌گوید؟
طبق آخرین آمار وب‌سایت معتبر مهاجرین گمشده در چند ماهه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی ۲هزارو۵۰۷ نفر از پناه‌جویان جان خود را ازدست‌داده‌اند، این در حالی است که این رقم فقط متعلق به جان‌باختگان در مرز اروپا است و نه کل دنیا! همچنین سازمان جهانی مهاجرت در آخرین ماه سال ۲۰۱۹ خبر از ورود ۷۶ هزار و ۵۵۸ مهاجر غیرقانونی از مسیر دریا به اروپا داده که البته به نسبت زمان مشابه در سال ۲۰۱۸ کاهشی ۱۳ درصدی داشته است، اما بخش مهم این خبر آن است که تا پایان سال ۲۰۱۹ بیش از هزار و ۷۱ نفر در مسیر رسیدن به کشوری در اروپا و در مجموع ۲ هزار‌و ۵۷۳ نفر مهاجر غیرقانونی در جهان جانشان را از دست داده‌اند. این آمار هم نسبت به سال ۲۰۱۸ کاهشی ۵۵ درصدی داشته است، اما این کاهش چیزی از سنگینی تراژدی مرگ مهاجران غیرقانونی کم نمی‌کند، به‌ویژه به این دلیل که بخشی از این آمار را کودکان و خردسالان تشکیل می‌دهند.
اگر چه به‌دلیل متنوع بودن راه‌های قاچاق انسان، آمار دقیقی از تعداد و ملیت مهاجران غیرقانونی که توسط قاچاقچیان به کشور‌های مختلف منتقل می‌شوند در جهان وجود ندارد، اما در فهرست کشور‌هایی که آمار قاچاق مهاجر از آن‌ها قابل‌توجه است، نام ایران هم دیده می‌شود. بر اساس گزارش بانک‌جهانی، بیش از ۵/ ۱ میلیون ایرانی به کشور‌های مختلف جهان مهاجرت کرده‌اند که سهم پناهجویان ایرانی در اروپا، افرادی که عموماً برای مهاجرت از راه‌های غیرقانونی و از قاچاقچیان کمک‌می‌گیرند، بیش از ۵۶ هزارنفر برآورد شده‌است. در سال‌های اخیر گزارش‌های زیادی در رسانه‌های داخلی و خارجی درباره قاچاق ایرانی‌ها به ترکیه و یونان یا ورود غیرقانونی ایرانی‌ها به بریتانیا، آلمان و دیگر کشور‌های اروپایی در اخبار منتشر شده‌است.
یونان در سال‌های اخیر به دروازه اصلی مهاجران غیرقانونی و پناهجویان سرتاسر جهان برای ورود به اروپا تبدیل شده‌است و مسیر رسیدن به یونان برای قاچاقچیان انسان، به‌ویژه از مبدأ ایران یا افغانستان، ترکیه است. به گفته اداره حفاظت از مرز‌های خارجی اتحادیه اروپا، ترکیه اصلی‌ترین مقصد قاچاقچیان پناهجویان است، زیرا این کشور از قانون عدم‌دی‌پورت مهاجران غیرقانونی برخوردار است و همین موضوع باعث شده تا این کشور برای مهاجران به سکوی پرش به اروپا تبدیل شود.
چه باید کرد؟
دکتر سیدحسین موسوی‌فر، مدیر گروه حقوق بین‌الملل و حقوق بشر پژوهشگاه قوه قضائیه درباره علت فعالیت قاچاق‌بر‌ها و غرق کردن مسافران غیرمجاز به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «قانون مقابله با قاچاق انسان از سال ۱۳۸۳ در مجلس مصوب شد و در سال ۱۳۹۸ نیز لایحه‌اصلاح این قانون از سوی دولت به مجلس ارسال شده‌است، اما متأسفانه اقدامات جدی برای ریشه‌کن کردن فعالیت قاچاق‌بر‌ها مشاهده نمی‌شود.»
موسوی‌فر ادامه می‌دهد: «اهداف قاچاق‌بر‌ها با اهداف مسافران غیرقانونی یکسان نیست. قاچاق‌بر‌ها فقط به پول فکر می‌کنند و هیچ ارزشی برای جان مسافران قائل نیستند، بنابراین یا باعث غرق شدن این افراد در دریا می‌شوند یا اینکه مسافران بی‌پناه را مجبور به انجام اقدامات غیرقانونی و غیرانسانی می‌کنند، حتی گاهی برخی از قاچاق‌بر‌ها برای رسیدن به پول بیشتر اعضای بدن این افراد را می‌فروشند!»
مدیر گروه حقوق بین‌الملل و حقوق بشر پژوهشگاه قوه قضائیه درباره راهکار مقابله با سفر‌های غیرقانونی اظهار می‌دارد: «در قدم اول باید قانونی که مصوب شده‌است به صورت جامع و کامل اجرا شود و تمامی دستگاه‌های مربوطه توجه، حساسیت و تمرکز بیشتری روی مقابله با قاچاق انسان داشته باشند، در قدم بعدی نیز لازم است تا فرهنگ‌سازی انجام شود.» او درباره ضرورت فرهنگ‌سازی برای مقابله با قاچاق‌بر‌ها بیان می‌کند: «اخیراً فیلم، سریال یا مستندی درباره مهاجرت‌های غیرقانونی و عاقبت آن ندیده‌ام. این عدم آگاهی‌بخشی به مردم یک ضعف بزرگ است، زیرا که مسافران غیرمجاز که رؤیای رفتن به اروپا را دارند باید بدانند که تصورشان از پهن کردن فرش قرمز و پذیرایی از آن‌ها در کشور مقصد، حقیقت ندارد و هیچ خبری از خوشبختی‌ای که می‌خواهند به جست‌وجوی آن بروند، نیست.»
تبلیغات وسوسه‌کننده آنها، دست روی دست گذاشتن ما!
موسوی فر از عملکرد ضعیف رسانه‌ها انتقاد می‌کند و می‌گوید: «قاچاق‌بر‌ها که فعالیت‌شان غیرقانونی است به کار خود مسلط هستند! زیرا که آن‌ها برای مشتریانشان رؤیابافی می‌کنند و چنان با آب و تاب از زندگی در اروپا می‌گویند که هر کسی برای رفتن به این سفر هر چند غیرقانونی ترغیب می‌شود. در مقابل، اما رسانه‌های ما هیچ اقدام مؤثری برای به تصویر کشیدن حقایق مهاجرت غیرقانونی انجام نمی‌دهند! به همین دلیل قاچاق‌بر‌ها مشتریان زیادی را به دام می‌اندازند و از این راه پول‌های زیادی به جیب می‌زنند.» مدیر گروه حقوق بین‌الملل و حقوق بشر پژوهشگاه قوه‌قضائیه به تبلیغات گسترده خرید ملک و سرمایه‌گذاری در کشور‌های دیگر اشاره می‌کند و اظهار می‌دارد: «اخیراً تبلیغات زیادی برای سرمایه‌گذاری و خریدن ملک در ترکیه و کشور‌های اروپایی دیده می‌شود، در صورتی که مشخص است آن‌هایی که سرمایه‌گذاری‌های کلان به خصوص ملکی انجام داده‌اند جزو متضرران قطعی خواهند بود.» او با بیان اینکه واقعیت زندگی در کشور‌های دیگر به لحاظ فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کاملاً متفاوت از آن رؤیایی است که مسافران در ذهنشان دارند، می‌گوید: «تا دیرتر از این نشده، مسئولان باید تمهیدات جدی در این زمینه بیندیشند و اقدامات مؤثری انجام دهند.»
موسوی‌فر با اشاره به اینکه بسیاری از افراد از سر ناآگاهی به قاچاق‌بر‌ها اعتماد می‌کنند، تأکید می‌کند: «آگاهی بخشی به مردم از طریق رسانه‌ها و به‌خصوص صدا و سیما تبلیغات گسترده قاچاق‌بر‌ها را بی‌اثر می‌کند. بنابراین ما باید به مردم نشان دهیم که چند درصد از مسافران غیرمجاز توانسته‌اند زنده به مقصد برسند؟ و آن‌هایی هم که زنده رسیده‌اند به کجا رسیده‌اند؟ توانستند شهروند آن کشور شوند یا در اردوگاه زندگی می‌کنند؟ ما باید به مردم نشان دهیم که این سفر‌های غیرقانونی، افراد را بی‌وطن، بی‌خانمان و بی‌هویت کرده‌است و از آنجایی که هیچ راه بازگشتی ندارند نیز باید در اردوگاه‌ها و با شرایط بسیار بدی روزهایشان را بگذرانند.»