روزنامه ابتکار
1400/02/19
آیا سرود ملی کشورمان از سرود ملی کره جنوبی کپی شده است؟ واقعیت‌سنجی برای ملی‌ترین سرود ملی
گروه فرهنگ و هنر – «سر زد از افق مهر خاوران/ فروغ دیده حق باوران»...؛ همه ما ایرانی‌ها با شنیدن این سرود ملی کشورمان ناخودآگاه حسی از غرور و میهن‌دوستی را تجربه می‌کنیم. سرودی که برای ما مجموعه‌ای از آرمان‌ها و باورهایمان است. اما چند روزی است که موضوع کپی بودن ملودی این سرود مطرح شده است. اما داستان سرود ملی ایران چه بود؟سرود ملی هر کشور، دربردارنده چکیده‌ای از آرمان‌ها و فرهنگ آن کشور است. شاید حدود نیم قرن پیش بود که کشورهای گوناگون تصمیم گرفتند تا با ساختن سرودی خود و فرهنگ و تمدن‌شان را به دیگران بشناسانند و آن را در رویدادهای رسمی اجرا کنند.
اولین سرود ملی ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. او در سال ۱۲۵۲ هجری شمسی دستور ساخت مارشی را به آلفرد لومر استاد فرانسوی موسیقی دارالفنون داد تا در دیدار‌های رسمی شاه در کنار سرود‌های ملی دیگر کشور‌ها نواخته شود. این مارش بی‌کلام، سلام شاه نامیده شد و در مراسم‌های رسمی به جای سرود ملی ایران به کار رفت و به همین دلیل اروپاییان از آن به عنوان سرود ملی ایران یاد کرده‌اند. با الهام گرفتن از این قطعه بی‌کلام، قطعه «ایران جوان» سال ۱۳۸۳ با پرداخت و آهنگسازی سیاوش بیضایی و شعری از بیژن ترقی با رهبری پیمان سلطانی و خوانندگی سالار عقیلی از سوی ارکستر ملی در تهران به اجرا درآمد که تبدیل به مشهور‌ترین کار این خواننده هم شده و او در تمام کنسرت‌هایش با تشویق مردم این آهنگ را اجرا می‌کند.
۵۰ سال بعد، زمان حکومت رضاشاه چیزی مشابه همین سلام شاهی دوران قاجاریه، به نام سرود ملی شکل گرفت و بعد از او در دوره سلطنت پسرش محمدرضا شاه، آن را سرود شاهنشاهی نام گذاشتند!
بعد‌ها زمان محمدرضا پهلوی این سرود تغییر پیدا کرد و با نام رسمی سرود شاهنشاهی به عنوان سرود ملی ایران اجرا می‌شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ سرود شاهنشاهی تغییر کرد و سرود ملی جمهوری اسلامی ایران جای آن را گرفت. البته این سرود هم دستخوش تغییراتی شد و سرود ملی فعلی جایگزین سرودی با عنوان «پاینده بادا ایران» شد. این سرود ملی بر اساس شعری از زنده‌یاد ابوالقاسم حالت و موسیقی زنده‌یاد محمد بیگلری سروده و ساخته شده بود و تا سال ۱۳۷۱ به عنوان سرود ملی کشورمان شناخته می‌شد اما پس از آن به دلایلی چون طولانی بودن تغییر کرد و «سر زد از افق» که از آن سال تاکنون سرود ملی کشورمان است، جایگزین شد. آهنگسازی این سرود ۵۹ ثانیه‌ای را حسن ریاحی انجام داده و شعر آن را ساعد باقری گفته است.
اما حالا چند روزی است، علی رهبری موسیقیدان و آهنگساز و رهبر پیشین ارکستر سمفونیک تهران در نامه‌ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سرود جمهوری اسلامی ایران را کپی سرود ملی کره جنوبی دانسته و خواستار ساخت سرودی جدید با استفاده از بن‌مایه موسیقی ایرانی شده است. البته این نخستین باری نیست که این شائبه مطرح شده است. پیش از این نیز در اوایل جام جهانی فوتبال در برزیل این موضوع از سوی برخی خبرنگاران در فضای مجازی اعلام شد. در سال ۲۰۱۹ هم این مسئله دوباره با احتمال قرارگرفتن تیم فوتبال ایران برابر کره جنوبی بر سر زبان‌ها افتاد. حالا برای بار دیگر علی رهبری این موضوع را مطرح کرده است. او در بخشی از نامه خود نوشت: «در ایران آغاز تدوین موسیقی سرود ملی سابقه چندان طولانی ندارد و حدود ۱۴۸ سال پیش توسط افراد غیر ایرانی (اروپائیان) نگارش شد. به عنوان یک موزیسین حرفه‌ای و ایران دوست باید خدمت‌تان عرض کنم که در کمال تاسف، موسیقی سرود ملی فعلی کشور ما همچنان به صورتی است که گویا توسط غیر ایرانیان نوشته شده است و بوئی از ایران از آن به مشام نمی‌رسد. این تنها نظر من نیست.
این ایرادی است که موسیقیدانان فراوانی به این آهنگ گرفته اند. سرود ملی کشوری که یکی از آرمان‌های اصلی‌اش «نه شرقی، نه غربی» بوده است شباهت بسیار چمشگیری به سرود ملی کشور کره جنوبی دارد و بسیاری از قطعات آن، کپی سرود این کشور است که خود آن به گمان من از موسیقی غربی گرفته شده است.
این از نظر من یک دغدغه جدی است. چگونه است که کشوری، چون ایران با چنین تاریخ و فرهنگ جهانگیر که مبنا و منبع الهام فرهنگی بخش بزرگی از جهان است و خاستگاه رودکی و فارابی بوده، این گونه دچار قحط الرجال موسیقیدان میشود که در تدوین کارت ویزیت‌اش باید از هنرمندان کشوری دیگر، نه آنکه با فرهنگی مشابه، بلکه با فرهنگی از خاور دور کپی برداری کند.
همانطور که حتماً مستحضر هستید، مردم ما در جشن‌های مختلف بیشتراز سرود «ای ایران» نوشته زنده یاد استاد «روح الله خالقی» استفاده می‌کنند، زیرا ملودی سرود ملی فعلی اصلاً روح ایرانی ندارد و برای ایرانیان کمی غریبه است. زیرا استاد خالقی موسیقی ایرانی را می‌شناخت. زیرا برعکس ایشان، سازنده سرود فعلی این موسیقی را نمی‌شناخت و در رشته موسیقی سنتی و ملی تحصیل نکرده بود.
جناب آقای وزیر، اینک وقت آن رسیده است که در این خصوص اقدامی صورت گیرد. موسیقی این سرود با وصفی که عرض کردم مناسب ایران نیست. زمان تغییر کرده است. شاید آن موقع می‌شد آنگونه رفتار کرد و چیزی برملا نشود. اما امروز فضای مجازی و اینترنت این امکان را به تمامی مردم جهان داده است که با یک کلیک روی کامپیوتر سرود ملی تمامی کشورهای جهان را گوش کنند و این کپی برداری یا تشابه را ببینند. راستی، زمانی که مردمان کره جنوبی در مراسم رسمیِ حضور مسئولان ایرانی در کره سرود ملی را می‌شنوند، چه فکر می‌کنند؟
جناب آقای دکتر صالحی، هم اکنون ما در ایران ده‌ها آهنگساز بسیار ورزیده داریم که هم با موسیقی ملی ما و هم با موسیقی جهان واقعاً آشنائی کامل دارند. پیشنهاد من این است که فراخوانی داده شود و از آهنگسازان خواسته شود تا روی شعر فعلی آهنگی بسیار ایرانی نوشته شود و آهنگسازان مبرّز در موسیقی غربی آن را برای ارکستر بزرگ و گروه کُر تنظیم کنند تا خروجی آن مورد پسند موسیقیدانان حرفه‌ای و عامه مردم قرار گیرد. به نظر من بهتر است برای این کار از هیات داوران بی‌طرف شامل هنرمندان و قشر‌های مختلف مردم ایران استفاده شود تا ماهم دارای سرودی ملی با موسیقی‌ای نزدیک به مردم ایران شویم.»
بعد از این نامه و حواشی اخیر بود که سرانجام سازنده سرود ملی کشور هم درباره شائبه‌های مطرح شده توضیح داد. حسن ریاحی، آهنگساز سرود ملی جمهوری اسلامی ایران گفت: ساختن سرود ملی کار راحتی نیست. شما باید در یک دقیقه سرودی را با منطق‌های مهم یک سرود رسمی کشور بسازید و این کار راحتی نیست. من مجبور بودم که یکی از دستگاه‌های موسیقی ایران را برای این سرود انتخاب کنم. چون به‌هرحال این سرود، سرود رسمی ایران بود و داشتن مولفه‌های ایرانی جزو اصول اولیه‌ای بود که باید در ساخت آن رعایت می‌شد.
وی افزود: فاصله شروع سرود را از پیش‌درآمد دستگاه ماهور استفاده کردم. دستگاهی که یکی از دستگاه‌های باستانی موسیقی ایرانی است و بار‌ها در آثار مختلف از آن استفاده شده است. بخشی از سرود نیز که فرود دارد را از گوشه «می گلی» استفاده کردم. کار با ارکستراسیون ساخته شد و اینکه می‌گویند سرود ملی شبیه سرود ملی کشور کره جنوبی است را من درک نمی‌کنم.
ریاحی درباره این شایعه شباهت بیش از حد گفت: سرود ملی ایران چند سر و گردن از سرود رسمی کشور کره‌جنوبی بالاتر است. شنونده حرفه‌ای که این اثر را گوش می‌کند، از نظر فرم و هارمونی و ارکستراسیون متوجه برتری‌های این سرود میشود. این سرود بار‌ها در کره و ژاپن و همه جای دنیا اجرا شده و من درک نمی‌کنم که چرا بعد از این‌همه سال این ادعا‌ها مطرح شده است.
او همچنین افزود: اعتقاد دارم این سرود‌ها شبیه همه سرود‌های ملی در همه جای دنیا هستند. فقط چهار نت از این دو سرود شبیه هم شده و خود من هم این شباهت را حس کردم. ولی از لحاظ ساختمان اثر، سرود ایران به‌هیچ‌وجه شبیه سرود کشور کره جنوبی نیست.
بدون شک ساختن یک اثر آن هم به عنوان سرود ملی یک کشور، اصلا کار ساده‌ای نیست و احتمال وجود تشابهات به دلیل قرابت‌های فرهنگی از دیرباز تا کنون هم غیرقابل انکار نیست اما اگر شاید بهتر باشد کارشناسانی مجرب با بازنگری سرود ملی کشورمان، گفته‌های علی رهبری را بسنجند تا در صورت لزوم، تغییراتی برای داشتن سرودی تماما ایرانی با نشانه‌هایی کاملا برآمده از فرهنگ و آرمان‌هایمان در دستور کار مدیران فرهنگی قرار بگیرد.
سایر اخبار این روزنامه
رضا دهکی
بر مسند قضاوت صفر و یک
بهانه تراشی‌ها برای حضور بلند مدت وجود دارد
خروج نظامی آمریکا از عراق؛ پر ابهام و مشکوک
ورود ۹ میلیون دُز واکسن کرونا طی یک ماه آتی به کشور
قائم مقام دبیر شورای نگهبان مطرح کرد
احتمال تجدید نظر در صلاحیت بعد از تایید
احیای برجام نزدیک است؟
روزهای سرنوشت ساز وین
«ابتکار» تبعات افزایش سرمایه گذاری ایرانیان در بازار ملک کشورهای همسایه را بررسی کرد
عطش خانه دار شدن در آن‌سوی آب‌ها
سید حسن نصرالله:
مذاکرات وین موجب عصبانیت اسرائیل است
قوه قضائیه اعلام کرد
هفت تپه به بیت‌المال بازگشت
عباس عراقچی:
ممکن است ایران همکاری با بازرسان آژانس را تمدید کند
الاخبار منتشر کرد
جزئیاتی از تلاش ناموفق ترامپ برای تشکیل ناتوی عربی علیه ایران
نقش مدیوم رسانه در انتخابات ریاست جمهوری
آیا سرود ملی کشورمان از سرود ملی کره جنوبی کپی شده است؟
واقعیت‌سنجی برای ملی‌ترین سرود ملی
