روزنامه شرق
1400/02/20
یک سال بعد از زلزله تهران
یک سال بعد از زلزله تهران مهدی زارع.استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله یک سال از زمین‌لرزه 19 اردیبهشت 1399 در مشای دماوند در شرق تهران گذشت. در یک سال گذشته در پیرامون تهران 92 زلزله با بزرگای بیش از 2.5 رخ داده است که بزرگ‌ترینش همان زلزله 19 اردیبهشت 99 و پس‌لرزه با بزرگای 4.1 در مشا بود. زلزله با بزرگای پنج در 48 دقیقه بامداد موجب وحشت ساکنان مناطق رومرکزی در دماوند، رودهن و پردیس و البته بخش‌های زیادی از شهر تهران شد. این رخداد با یک پیش‌لرزه با بزرگای 2.9 در ساعت 23:30 یک آگاهی اولیه ایجاد کرد و بعد از 78 دقیقه زلزله اصلی رخ داد. در آن هنگام گروه زیادی از مردم استان تهران از خانه‌ها بیرون آمدند و موجب وحشت مردم پرجمعیت‌ترین استان ایران شد. تا حدود 10 ماه منطقه پی‌درپی زلزله‌های کوچک را تا 20 اسفند 99 تجربه کرد که البته به‌تدریج از تعداد و اندازه پس‌لرزه‌ها کاسته شد. از همان اردیبهشت 99 بحث احتمال وقوع زلزله بزرگ در نزدیک تهران تا حدود دو ماه درگرفت. گسل مسبب زلزله 19 اردیبهشت قطعه شرقی گسل مشا بود که از روستای مشا در شمال دماوند می‌گذرد. درباره قطعه مرکزی گسل مشا که از روستای کلان (در 10 کیلومتری شمال شهر جدید پردیس) در لواسانات به سمت شهرستانک ادامه پیدا می‌کند، همچنان بدون داده هستیم. ویژگی‌های زمین‌شناختی فعال‌بودن این قطعه موجود است، اما به‌طرز مشکوکی ساکت است. دکتر شهریار سلیمانی در سازمان زمین‌شناسی نشان داد در ۱۰ هزار سال گذشته ۹ زمین‌لرزه شدید و مهم روی قطعه شرقی گسل مشا (که از شمال دماوند می‌گذرد) اتفاق افتاده است (حدودا هر هزارو صد سال یک رخداد شدید با بزرگای بیش از 7). البته اگر قطعه مرکزی فعالیت کند، صدمات زیادی می‌تواند به شمال و شمال شرق تهران وارد کند. گسل شمال تهران در انتهای شرقی‌اش در روستای کلان به محل تلاقی قطعه شرقی و قطعه مرکزی گسل مشا می‌رسد. شهرهای میگون و شمشک دقیقا روی گسل مشای مرکزی قرار دارند. شهر لواسان با حدود ۱۶۰ هزار نفر جمعیت پیش‌بینی‌شده روی گسل شمال تهران ساخته شده است. شهر جدید پردیس با حدود 220 هزار نفر جمعیت دقیقا در ۱۰ کیلومتری جنوب جایی قرار دارد که گسل مشای شرقی و مرکزی به هم می‌رسند و برای اسکان ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر دیگر در این شهر برنامه‌ریزی شده است. در هفته دوم اردیبهشت 1400 خبر آمد که یک شهر جدید دیگر در این محدوده مصوب شده است (شهر جدید خوارزمی در اراضی معوض شهرک زیتون). بدون مسئله معرضیت شهر تهران، جمعیت قابل ملاحظه‌ای اطراف گسل‌های مشا و شمال تهران ساکن هستند. تراکم جمعیتی حدودا 380 هزار نفره در شمال شرق استان تهران پیرامون قطعات گسل مشا قابل ارزیابی است. توان لرزه‌زایی هریک از قطعات شرقی و مرکزی گسل مشا بزرگای 7 تا 7.5 را نشان می‌دهد. به یاد بیاوریم که کل جمعیت در پهنه رومرزی زلزله 31 خرداد 69 منجیل کمتر از 150 هزار نفر (آن هم پراکنده در شهر و روستاها) بود و در زلزله پنجم دی ۱۳۸۲ بم از کل یک شهر ۱۰۰ هزار نفری که در شب حادثه حدود 90 هزار نفری حاضر بودند که حدود یک‌سوم از جمعیت در زمین‌لرزه با بزرگای 6.5 کشته شدند. در یک سال گذشته پیگیری‌های مختلفی برای انجام یک کار مشترک و بنیادی با همکاری چند سازمان پژوهشی ایرانی به شکل یک کنسرسیوم داخلی برای بررسی زلزله تهران انجام شد که هنوز به نتیجه نرسیده است (و ظاهرا دلیل اعلام‌شده‌اش نبود بودجه و تنگنای اقتصادی است). همکاری بین‌المللی جدیدی با کشورهای پیشرفته مانند فرانسه، آلمان، انگلیس، ژاپن و آمریکا که سابقه مطالعه مسائل ریسک زلزله تهران را در این محدوده دارند، باید آغاز شود که امید است در دولت بعدی که تشکیل میشود چنین فعالیتی امکان‌پذیر شود. اکنون به اندازه کافی هم امکان و هم نفر در کشور -در پژوهشگاه زلزله‌شناسی، سازمان نقشه‌برداری و سازمان زمین‌شناسی- داریم. استاد دکتر علی اردلان یک مطالعه تاب‌آوری در سال 96 در محدوده شهر تهران انجام داد و نشان داد که تاب‌آوری سازمان‌ها و نهادهایی که مسئول بحران هستند، حدود 9 درصد است. کارهای او اکنون توسط دکتر استاد تقی‌زاده در دانشگاه علوم پزشکی تهران دنبال میشود. کمتر از 30 درصد عموم مردم و مسئولان راجع به ماهیت رخداد زلزله تصور واقع‌بینانه‌ای دارند. کسانی هم که تصوراتشان به واقعیت نزدیک است، نگرش دقیقی ندارند. در سرشماری سال 95 اعلام شد که تهران هشت‌میلیون‌و 700 هزار نفر در شب جمعیت دارد و حدود سه و نیم‌میلیون نفر هم بیرون شهر زندگی می‌کنند. الان در اردیبهشت 1400 به نظر می‌رسد 9میلیون‌و 300 هزار نفر جمعیت شب تهران باشد و حدود چهارونیم میلیون نفر هم در بیرون شهر حضور دارند که در طول روز برای کار به شهر تهران می‌آیند. هفت‌ونیم میلیون نفر هم در حلقه 50 کیلومتری تهران زندگی می‌کنند؛ این یعنی حدود 20 درصد جمعیت کشور در پیرامون تهران زندگی می‌کنند و این موضوع ریسک همچنان رو به افزایش تهران را (به‌دلیل افزایش جمعیت و بیشترشدن معرضیت) و ایجاد ریسک‌های جدید، با توسعه همچنان ناپایدار نشان می‌دهد.
سایر اخبار این روزنامه
جلسه علنی برای حمله به ظریف
پشت پرده مناظرات دهه ۶۰
تا پایان تیر ۱۳ میلیون نفر گروه پرخطر واکسینه می‌شوند
برگزاری جلسه تصویری دانشجویان با رهبر انقلاب
چهار به‌علاوه یک
زمانی برای فراموشی دیوار سفارت!
بده‌بستان‌هاي ميلياردي پرابهام
رمضان‌زاده نامزد انتخابات شود
خویشاوندی زبان‌ها
خاموشی شاعر سکوت
سرخوردگی یا مشارکت
یک سال بعد از زلزله تهران
تهاجم سگ‌ها و گربه‌های رها به محیط زیست
دیپلماسی و «کف خیابان»
زنده‌ماندن یا زندگی‌کردن
