روزنامه وطن امروز
1400/02/25
مسأله فلسطین و آزمون سیاست‌خارجی بایدن
ثمانه اکوان: شاید این نخستین چالش سیاست خارجی‌ای نبود که دولت بایدن انتظارش را می‌کشید اما شعله‌ور شدن آتش جنگ بین رژیم صهیونیستی و فلسطینیان به‌یک‌باره او را در داخل نخستین بحران مهم خارجی در دوران ریاست‌جمهوری‌اش انداخت. اگر مروری بر تصمیمات و اظهارنظرهای جو بایدن درباره مساله فلسطین و رژیم صهیونیستی داشته باشیم، بخوبی می‌توانیم پیش‌بینی لازم درباره اینکه او چه سیاستی را در قبال این بحران در پیش می‌گیرد، داشته باشیم. در واقع نگاهی به مواضع بایدن نشان می‌دهد او هیچ چیز از رئیس‌جمهور قبلی یعنی دونالد ترامپ که تمام توان و امکانات خود را وقف رژیم صهیونیستی کرده بود، ندارد. او بارها اعلام کرده است با وجود اینکه کاتولیک است اما در نهایت خود را یک صهیونیست می‌داند و تا این اندازه به آرمان صهیونیست‌ها برای سکونت در سرزمین‌های اشغالی پایبند است. در همان زمان بحث‌های انتخاباتی در سال 2020، زمانی که از بایدن پرسیده شد آیا تصمیم ترامپ برای شناسایی قدس به عنوان پایتخت اسرائیل را همچنان به رسمیت می‌شناسد؟ اعلام کرد قطعا مخالفتی با این مساله ندارد. او پس از آن درباره پیمان آبراهام و عادی‌سازی روابط اعراب منطقه با اسرائیل گفت از این پیمان که با تلاش‌های داماد ترامپ به نتیجه رسیده بود، حمایت و تلاش می‌کند کشورهای دیگری نیز به آن بپیوندند تا بتوانند با تلاش یکدیگر راه‌حلی برای مساله فلسطین پیدا کنند. همه اینها اما در حالی بود که به صورت سنتی، تلاش روسای جمهور دموکرات معمولا نسبت به جمهوری‌خواهان برای حل این بحران بیشتر بوده است و او باید ثابت می‌کرد راهی برای این مساله دارد. بایدن با آنکه بخش مهمی از رأی خود را مدیون دموکرات‌های پیشرو در مجلس نمایندگان است و آنها خواهان اتخاذ و رویکردی نوین برای مقابله با آپارتاید اسرائیل هستند، در بحران فعلی از آنها عقب ماند و نشان داد هر قدر هم که پایگاه رأی خود را مدیون افرادی چون برنی سندرز یا زنان مسلمان و پیشرو در کنگره مانند گروه اسکادران زنان در مجلس نمایندگان باشد، یا هر قدر هم که از نظر سیاسی با نتانیاهو مشکل داشته باشد، باز هم این لابی صهیونیستی و علاقه به صهیونیسم است که او را برای حمایت کامل از صهیونیست‌ها تشویق می‌کند. از ابتدای بحران در سرزمین‌های اشغالی که به روزهای ابتدایی ماه رمضان سال جاری بازمی‌گردد و در روزهایی که رسانه‌ها از بیرون کردن مردم فلسطین از خانه‌های‌شان در محله شیخ جراح می‌گفتند یا به درگیری‌ها در دروازه دمشق در بیت‌المقدس شرقی می‌پرداختند، یکی از گلایه‌های‌شان، سکوت دولت بایدن در این باره بود. این سکوت به مدت یک ماه ادامه داشت و مردم در سراسر سرزمین‌های اشغالی هر روز برای بیرون رفتن از خانه‌های‌شان در ترس به سر می‌بردند که مبادا در کمین صهیونیست‌های تندرو قرار بگیرند. نشریه فارین‌پالیسی در گزارشی در این باره هفته گذشته به این مساله اشاره کرد که افکار عمومی و رسانه‌ها در آمریکا انتظار چنین سکوتی را از کاخ سفید نداشتند. این نشریه همچنین نوشت اگر در همان روزهای ابتدایی ماه رمضان که صهیونیست‌های تندرو به مسلمانان در قدس شرقی حمله می‌کردند، دولت بایدن حتی تذکری کوچک به صهیونیست‌ها می‌داد، حالا شاهد شکل‌گیری این حجم از خشونت در این سرزمین‌ها نبودیم. حالا رسانه‌های طرفدار بایدن به او هشدار می‌دهند این مساله‌ای نیست که بتوان با سکوت براحتی از کنار آن گذشت و دولت او وظیفه‌ای دشوار، با اهمیت فراوان برای پایان دادن به این بحران دارد. سیانان در این زمینه نوشته است اگرچه بایدن تلاش می‌کرد تمرکز سیاست خارجی آمریکا را از منطقه خاورمیانه دور کند و به مشکلات بزرگ‌تر در این عرصه یعنی چین، روسیه و حملات سایبری بپردازد اما جرقه خوردن این بحران از حدود یک ماه پیش و شعله‌ور شدن آتش جنگ در چند روز اخیر نشان داده است پیگیری این سیاست نمی‌تواند درست باشد. مساله جالب توجه اما این است که بحران فعلی از نظر این رسانه‌ها و دولت بایدن، از حدود یک ماه پیش و حملات صهیونیست‌ها به مسلمانان در شرق بیت‌المقدس یا تلاش برای غصب خانه‌های‌شان شروع نشده است، بلکه تنها از چند روز پیش شروع شده که حماس به موشک‌باران سرزمین‌های اشغالی و شهرهای مختلف آن پرداخت! بایدن بعد از این اقدام بود که گفت‌وگوی تلفنی بلندمدتی را با نتانیاهو داشت و بعد از آن بدون اینکه اشاره‌ای به محتوای این گفت‌وگوها کند، به رسانه‌ها گفت امیدوار است دیر یا زود این مخاصمه و درگیری‌ها پایان یابد! او تأکید کرد: «اسرائیل در زمانی که هزاران راکت به سمتش شلیک میشود، حق دفاع از خود را دارد». او در سخنرانی خود به مردم فلسطین هیچ اشاره‌ای نکرد. این مساله از دید رسانه‌های آمریکایی نیز پنهان نماند و خبرگزاری سیانان در این باره با اشاره به اینکه نام فلسطین و مردم مسلمان یک‌بار هم در سخنرانی بایدن مشاهده نشد، نوشت: «بایدن در طول هفته گذشته بشدت از سوی جمهوری‌خواهان تحت فشار بود تا حمایت‌های آشکار خود از اسرائیل را بیش از پیش نشان دهد. در مقابل دموکرات‌های پیشرو بیشتر از گذشته از اسرائیل انتقاد و ابراز امیدواری کردند بایدن بدون توجه به درخواست‌های جمهوری‌خواهان، مسائل حقوق بشری را در اولویت خود قرار داده و همان‌طور که خودش بیان کرده است مسائل حقوق بشری را سرلوحه سیاست‌هایش در سیاست خارجی قرار دهد، فلسطینیان را نیز جزو کسانی بپندارد که باید اصول حقوق بشر در خصوص‌شان اجرایی شده و مورد توجه قرار گیرد. با این حال صحبت‌های بایدن در واشنگتن به مذاق جمهوری‌خواهان و البته سفیر رژیم صهیونیستی در آمریکا بسیار خوش آمد. «گیلاد اردان» در این باره اعلام کرد: «بسیار بسیار خوشحالم که چنین تعهد قوی‌ای را از سوی رئیس‌جمهور بایدن درباره اسرائیل مشاهده می‌کنم که درباره حق دفاع اسرائیل از خودش و امنیت و آرامش مردم اسرائیل صحبت می‌کند». بایدن نشان داده است بیشتر از اینکه به فکر حل این بحران باشد، به فکر تأثیرگذاری آمریکا بر شرایط داخلی سیاسی در سرزمین‌های اشغالی است. او با وجود گذشت بیش از ۳ ماه از آغاز فعالیتش در کاخ سفید، هنوز سفیر ایالات‌متحده در سرزمین‌های اشغالی را مشخص نکرده است. سخنگوی کاخ سفید بارها مجبور شده است به سؤالات خبرنگاران در این باره پاسخ دهد و «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه نیز گفته است حقوقدانان و کارشناسان مشغول بررسی شایسته‌ترین فرد برای این سمت هستند. این مساله بدان معنی است که در اوج بحران و جنگ در سرزمین‌های اشغالی، هنوز کسی به عنوان سفیر آمریکا در سرزمین‌های اشغالی حضور ندارد. با این حال به نظر نمی‌رسد این فقدان باعث شده باشد تماس‌های مستقیم بین دولت بایدن و نتانیاهو، کم شود. آنطور که «جن ساکی» سخنگوی کاخ سفید گفته است، از ابتدای این بحران تاکنون 25 تماس بین آمریکا و دولت نتانیاهو در رده‌های بالای مدیریتی برقرار شده است و غیر از وزیر خارجه، «لوید آستین» وزیر دفاع و «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی نیز در این باره وارد میدان شده‌اند. با این حال هنوز هیچ نتیجه‌ای از این جلسات و گفت‌وگوها منتشر نشده و به موازات این گفت‌وگوها حملات هوایی صهیونیست‌ها به غزه و کشتار مردم بی‌دفاع این منطقه نیز ادامه دارد و همین همزمانی حوادث نشان می‌دهد احتمالا دولت بایدن نیز مخالفتی با حملات گسترده علیه حماس و مردم غزه ندارد. نکته جالب دیگر گزارش شبکه خبری «ان‌بی‌سی» از این مساله است. این شبکه خبری در گزارش خود آورده است: «هیچ تفاوتی در روش بایدن با رئیس‌جمهور حامی اسرائیل قبلی آمریکا درباره مساله فلسطین مشاهده نمی‌شود. تنها تفاوت در شرایط و فضای سیاسی آمریکا، این است که تعدادی از نمایندگان مسلمان کنگره که اتفاقا دموکرات نیز هستند، از او در این باره انتقاد می‌کنند». این بار شرایط اطلاع‌رسانی مردم از وضعیت‌شان در غزه تغییر کرده است و صدای‌شان به دنیا می‌رسد. رسانه‌ها طی چند روز گذشته تصاویر خود را به تصاویر و پخش‌های زنده مردم فلسطین از غزه و سرزمین‌های اشغالی اختصاص داده‌اند و دوربین‌ها به دلیل گسترش تکنولوژی با وضوح بیشتری جنایات رخ داده علیه مسلمانان را به تصویر می‌کشند. شاید تنها مشکل دولت بایدن در این باره همین پیشرفت تکنولوژی و رسانه‌های تصویری در غزه باشد که به صورت زنده وضعیت را از این منطقه نشان می‌دهند. به همین دلیل هم اینستاگرام پخش لایو یا زنده از داخل غزه را محدود کرده است و پست‌هایی را که نام «فلسطین» یا «غزه» در آن هشتگ شده باشد، مخفی می‌کند. اگر تاکنون رسانه‌های رسمی آمریکا با سکوت‌شان در خدمت اهداف سیاسی سیاستمداران آمریکایی بودند، این بار پلتفرم‌های شبکه‌های مجازی نیز که سابقه طولانی‌ای در سیاسی‌کاری دارند و توانسته‌اند حتی رئیس‌جمهور سابق ایالات‌متحده را نیز در فضای مجازی، محدود کنند، به خدمت دموکرات‌ها درآمده‌اند تا چندان هم دولت بایدن در معرض انتقادات قرار نگیرد!