روزنامه جوان
1400/02/27
مقام‌معظم‌رهبری نگران وضعیت زبان فارسی هستند
سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: اردیبهشت ماه را باید ماه زبان و ادب فارسی دانست؛ روز سعدی، روز بزرگداشت فردوسی (روز زبان فارسی) و روز بزرگداشت خیام، همگی در این ماه قرار دارند. در آستانه روز بزرگداشت خیام نیشابوری، دکتر محمدحسن مقیسه، پژوهشگر زبان فارسی و نویسنده کتاب «امین زبان و ادب پارسی» که بیان‌کننده دغدغه‌های زبان فارسی از نظر رهبر معظم انقلاب است، در گفتگو با «جوان» به وضعیت فارسی و نگرانی‌های رهبر انقلاب درباره این زبان شیرین و ریشه‌دار پرداخته است.شاید هیچ کدام از رؤسای جمهور و وزرای فرهنگ و ارشاد و حتی اساتید زبان فارسی از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون مانند مقام معظم رهبری پیگیر ماندگاری و رشد زبان فارسی نبوده‌اند، این دغدغه از نظر شما که سال‌هاست نظرات و تدابیر رهبری در خصوص زبان فارسی را دنبال می‌کنید، از کجا نشئت می‌گیرد؟
همان طور که اشاره کردید رهبر معظم انقلاب یکی از دغدغه‌های اصلی‌شان پرداختن به مقوله فرهنگ است، اگر بخواهیم زندگی ایشان را بررسی کنیم، ایشان از پیش از انقلاب اسلامی در جلسات شعرخوانی که در مشهد تشکیل می‌شد شرکت می‌کردند و به نقد شعر می‌پرداختند و در آن دوره رمان‌های نویسندگان بزرگ جهان را مطالعه می‌کردند. ایشان پس از انقلاب با آنکه مسئولیت‌های متعددی از جمله رئیس‌جمهوری را برعهده داشتند از مسئله زبان و ادبیات فارغ نشدند. در دوره رهبری نیز می‌بینیم آیت‌الله خامنه‌ای در زمینه‌های متعدد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین‌المللی بیانات زیادی دارند، ولی در کنار آن هنوز مسئله ادبیات فارسی دغدغه ایشان است.
چه شد که این دغدغه‌ها را جمع‌آوری و تدوین کردید؟
تا به حال از بیانات و سخنرانی‌های مقام معظم رهبری در زمینه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، بین‌المللی و اقتصادی، کتاب‌های متعددی تدوین شده است، ولی در حوزه ادبیات و نگاه ایشان به زبان فارسی کاری انجام نشده بود و کتاب «امین زبان و ادب پارسی» اولین کتابی بود که به صورت تخصصی درباره بیانات ایشان در زمینه زبان فارسی از سوی دفتر حفظ آثار مقام معظم رهبری منتشر شد. این کتاب به تبیین مواضع رهبر انقلاب درباره زبان فارسی پرداخته است و شامل راهکار‌های اجرایی ایشان برای پاسداشت زبان فارسی نیز می‌باشد.
به نظر شما چرا فارسی تا این حد اهمیت دارد؟
زبان فارسی موضوع مشترک بین حداقل ۲۰ کشور است و همچنین زبان اصلی در سه کشور ایران، افغانستان و تاجیکستان است.
واقعاً ۲۰ کشور درگیر زبان فارسی هستند؟
تا چیزی حدود چند قرن پیش، از قسطنطنیه در ترکیه امروزی تا کلکته در هندوستان که منطقه وسیعی را شامل میشود، زبان فارسی زبان اداری بوده است. در عثمانی که ترک‌زبان بودند، مکاتبات اداری به زبان فارسی انجام می‌شد و در سلسله مغولان گروکانی در هند که ۳۰۰ سال بر هند حکومت کردند، زبان اداری فارسی بوده است. الان این وسعت جغرافیایی شامل کشور‌های ترکیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، قزاقستان، ایران، افغانستان، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا و ... میشود. اگرچه اکنون در بسیاری از این کشورها، زبان فارسی از زبان جامعه عقب‌نشینی کرده ولی هنوز در دانشگاه‌ها دپارتمان‌های زبان فارسی برپاست، حتی در کشور‌های اندونزی و مالزی و منطقه کاشغر در چین نیز وجود زبان فارسی دیده میشود. از این طرف نیز وقتی عثمانی‌ها تا یوگسلاوی سابق پیشروی کردند، زبان فارسی را تا قلب اروپا بردند.
نگاه رهبر انقلاب به زبان فارسی چگونه است؟
از نظر مقام معظم رهبری، مسئله زبان فارسی صرفاً مسئله‌ای مربوط به ایران نیست، ایشان فارسی را کاملاً یک زبان بین‌المللی و مسائل آن را نیز جزو مسائل بین‌المللی می‌دانند ولی با این تفاوت که ما در خارج از کشور شاهد رشد فارسی‌آموزی در کشور‌های اروپایی و امریکایی هستیم و حتی اساتید بنام و پژوهشگران برجسته زبان فارسی در کشور‌های غربی حضور دارند که کار‌های برجسته‌ای نیز انجام داده‌اند، ولی در داخل کشور می‌بینیم که وضعیت زبان فارسی ناگوار است. رهبر معظم انقلاب در دیداری که سال ۹۴ با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتند به صراحت بر نگرانی خود از وضعیت زبان فارسی تأکید کردند و از اینکه کاری برای اصلاح انجام نمی‌شود، گلایه داشتند.
در کتاب مصداق‌هایی از نگرانی‌ها و توصیه‌های رهبری درباره زبان فارسی ارائه شده است، می‌توانید مثال‌هایی در این زمینه بیان کنید؟
همانطور که معظم‌له در سایر موارد نیز توصیه و راهبرد ارائه می‌کنند، در این سال‌ها نیز بار‌ها توصیه‌هایی درباره به کارگیری زبان فارسی داشته‌اند که من در کتابم چندین نمونه از آن را ذکر کرده‌ام. در اینجا جا دارد که دو نمونه از دغدغه‌های صرفی و نحوی ایشان درباره زبان فارسی را بیان کنم که در کتاب نیز ذکر شده است. چند سال پیش در دیدار رهبر انقلاب از یکی از شرکت‌های خودروسازی، مسئول شرکت در توضیح ساخت یک خودروی ساخت داخل به انتخاب نام «مینیاتور» برای این خودروی ایرانی اشاره می‌کند که ایشان بلافاصله اعتراض می‌کنند که چرا باید یک نام فرانسوی برای خودروی ایرانی انتخاب شود و می‌گویند که حتماً یک نام ایرانی جایگزین این نام شود. در مورد دیگر، رهبر انقلاب دستور مستقیم می‌دهند که در پرواز‌های داخلی، خلبان و برج مراقبت فرودگاه‌ها حق ندارند با زبان بیگانه باهم صحبت کنند. در پرواز‌های خارجی مثلاً پرواز تهران به پنکن، خلبان و برج مراقبت برای ارتباط برقرار کردن مجبورند از زبان سوم به عنوان زبان واسطه استفاده کنند، ولی در پرواز داخلی که هم خلبان و هم برج مراقبت ایرانی و فارسی‌زبان هستند چرا باید از زبان خارجی استفاده شود؟ این دقت مقام معظم رهبری به استفاده از زبان فارسی را نشان می‌دهد.
مقام معظم رهبری توصیه‌های خود را در مقاطع مختلف بیان کرده‌اند، ولی چرا در سطح اجرایی هنوز هم وضعیت زبان فارسی راضی‌کننده نیست؟
این وظیفه مسئولان و شما خبرنگاران است، مسئولان باید این توصیه‌ها و راهبرد‌ها را پیاده‌سازی و خبرنگاران و اصحاب رسانه نیز باید آن را مطالبه کنند. در دیدار سال ۹۷ مقام معظم رهبری با شعرا که در نیمه ماه مبارک رمضان انجام شد، ایشان انتقاد صریحی از وضعیت به کارگیری زبان فارسی در صداوسیما داشتند که خوشبختانه پس از آن شاهد تغییرات مثبتی بودیم و شورا‌های نظارتی در صداوسیما ایجاد شد، ولی اکنون در فضای مجازی وضعیت استفاده از زبان فارسی بسیار ناگوار است و افراد از ترکیب‌های غلط فارسی با زبان‌های بیگانه استفاده می‌کنند. به نظر من قشر نخبه جامعه به خصوص اساتید دانشگاه‌ها، نویسندگان و دانشمندان اگر تلاش کنند در این فضا‌ها بیشتر از فارسی و واژگان فارسی به جای لغات خارجی استفاده کنند، زمینه گسترش فارسی‌نویسی و فارسی‌گویی در بین دیگر کارمندان بیشتر ایجاد میشود.
سایر اخبار این روزنامه
مناظرات نامزد‌ها باید برنامه‌محور باشد
هرروز که می‌گذرد ثبت خاطرات جنگ سخت‌تر میشود
مقام‌معظم‌رهبری نگران وضعیت زبان فارسی هستند
شهادت مظلومانه کودکان غزه مردم جهان را به خیابان‌ها آورد
پرداخت‌های میلیاردی از جیب هواداران
ورود ۱۲ میلیون ایرانی به بازار رمز ارز
گرانی کالا‌های اساسی از ۱۰۰ روز اول تا ۱۰۰ روز آخر دولت
سیمرغ ایران بر فراز آسمان فناوری جهان
صف اصلاح‌طلبان برای حفظ وضع موجود
کار سنگین شورای نگهبان
احراز صلاحیت ها، منوط به رأی ۷ عضو شورای نگهبان
