راهبرد‌های کنترل فساد اداری

قربانعلی تنگشیر‪-‬ فساد اداری پدیده‌ای است که کم و بیش در همه کشورهای جهان وجود دارد اما نوع شکل و میزان گستردگی آن در هر کشوری متفاوت است. این معضل اقتصاد داخلی را فلج و جریان توسعه را مختل و حاکمیت قانون را مخدوش می‌کند. سطح اول مفاسدی است که بیشتر با نخبگان سیاسی مرتبط است. کارمندان عالی رتبه و مقامات ارشد دولت‌ها درگیر این نوع فساد هستند. احزاب سیاسی در این نوع فساد درگیرند. این نوع از مفاسد در بخش‌های واردات، مزایده‌ها، مناقصه‌ها، خریدهای خارجی و داخلی کلان و بخش‌های مرتبط با فروش منابع زیرزمینی رخ می‌دهد.
فساد در سطح دسته دوم غالباً در میان کارمندان رده پایین شکل می‌گیرد که رشو ه‌های عمومی و کار سازهای غیر قانونی قابل ذکر است. فساد در سطح دوم اصولاً با بخش خصوصی و سطوح عمومی جامعه درگیر و در ارتباط است.
علل موثر در بروز فساد اداری دو عامل سیاسی و اداری از مهم‌ترین عوامل بروز فساد اداری است.
عوامل سیاسی: عدم استقلال کامل برخی نهادهای نظارتی، فساد سیاستمداران عالی، جو سازی، توصیه برای در امان ماندن مدیران مختلف از مجازات و سرانجام ناآگاهی مردم از حقوق سیاسی خود در برابر قانون و فشار گروه‌های ذی نفوذ در داخل و خارج سازمان از مهمترین عوامل سیاسی فساد اداری است.


عوامل اداری: تعدد بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های اداری، مدیران غیر موثر، فقدان نظام شایسته‌سالاری، وجود تبعیضات در زمینه‌های استخدام، انتصاب و ارتقای افراد، نارسایی در حقوق و دستمزد نظام پاداش و ساختار اداری غیر کارآمد از عوامل اداری تسهیل‌کننده تخلفات هستند.
راه‌های کنترل فساد اداری: دو نوع راهبرد پاسخگوی مدیریتی، پاسخگویی سیاسی برای کنترل فساد پیشنهاد شد.
۱- پاسخگوی مدیریتی: شفافیت در حوزه‌های عملکردی مدیریت کلان بسیاری از شایعات و سوء برداشت‌ها را از بین می‌برد. در نظام سیاسی مدیریت کلان هر کشور تاثیرات مهمی در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و... و دارد. بخش‌های گوناگونی از کشور به طور مستقیم تحت نظارت این مدیریت فعالیت می‌کنند. باید سعی شود مشروعیت مردمی، رضایت مردم، اعتماد مردم و پاسخگویی مردمی به خوبی اجرا و دیده شود که باعث عملکرد موثر در حوزه مالی اقتصادی می‌شوند. زیرا شفافیت عملکرد سازمانهای کلان، سبب شفافیت در سایر مراکز و سازمان‌ها می‌شود.
۲- پاسخگوی سیاسی: باید میزان پاسخگویی سیاسی مسئولان افزایش یابد و پاسخگویی سیاسی تا حد زیادی بر اثر بخشی مجازات‌ها و ظرفیت نهادها متکی است که در حوزه‌های تقویت مشارکت مردمی، تقویت نقش رسانه‌ها و اصلاح مدیریت دولتی عملکرد خوبی خواهد داشت. تقویت مشارکت مردمی، نقش سازمان‌های مردم نهاد یا سازمان‌های غیردولتی نقش مهمی در محدود کردن فساد ایفا می‌کنند با تشکیل کانون‌ها و اتحاد‌های مردمی تقویت نقش رسانه ها، رسانه‌های مستقل و حرفه‌ای با افشای سوء استفاده‌ها به بازبینی سطح فساد کمک می‌کنند. به همین دلیل رسانه‌ها نهاد عمومی کلیدی در مبارزه با فساد تلقی می‌شوند.
فساد اداری با اصلاح مدیریت دولتی اصلاح نمی‌شود باید در کنار اصلاح مدیریت دولتی نگاهی کل‌نگر برای مبارزه با فساد اداری فراهم کرد.