روزنامه شرق
1400/02/27
چقدر آماده‌ایم؟
چقدر آماده‌ایم؟ مهدی زارع* در هفته سوم اردیبهشت 1400 دبیر کل جمعیت هلال‌احمر گفته بود اگر زلزله‌ای (در تهران) اتفاق بیفتد، به اندازه یک محله امکانات نداریم. پس از این اظهارنظر، رئیس جمعیت هلال‌احمر درباره زلزله احتمالی در تهران و میزان آمادگی گفت: «نه، این‌طور نبود، بلکه صحبت دبیرکل درباره حالتی بوده که زلزله 9ریشتری اتفاق بیفتد. اکنون آمادگی ما آمادگی مناسبی است. استحضار دارید هر مقداری که شدت خرابی‌ها بیشتر باشد و گسترده وسیع‌تری را دربر گیرد، از دست یک ارگان کاری برنمی‌آید. بااین‌حال جمعیت هلال‌احمر برای همه بحران‌های محدود در نقاط مختلف کشور و حتی زلزله هفت‌‌ریشتری هیچ مشکلی ندارد و در ساعات اولیه هم می‌توانیم به خوبی اداره کنیم، اما آرزو می‌کنیم اتفاق گسترده‌ای در جایی مثل تهران نیفتد». این در حالی است که 10 روز قبل‌تر رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت شهر تهران گفت: «تهران به تنهایی نمی‌تواند در برابر بحران‌هایی با شدت بالا ایستادگی کند. بدون شک مهم‌ترین بحرانی که شهر تهران را تهدید می‌کند، زلزله شدیدی است که احتمال وقوع آن بسیار زیاد است. درصورتی‌که شدت بحران در حد متوسط یا ضعیف باشد، هماهنگی بین ارگان‌های مختلف و سازمان‌های حوزه بحران در پایتخت وجود دارد و ما از عهده چنین بحران‌هایی برمی‌آییم اما اگر شدت بحران بالا باشد، ما در برابر چنین بحران‌هایی ضعیف هستیم. زلزله‌های بالاتر از 6.5 ریشتر برای تهران دردسرساز و حتی فاجعه‌آفرین است» و اینکه «بعید می‌دانم تهران در برابر زلزله بیش از 20 درصد آمادگی داشته باشد». این اظهارات مدیران بحران، پرسشی به ذهن خطور می‌کند که واقعا چقدر برای یک زلزله شدید در تهران آماده‌ایم؟ بدیهی است که زلزله در سراسر جهان کشنده‌ترین آسیب‌ها را در سوانح طبیعی وارد می‌کند. بیشترین فوت و جراحات فوری ناشی از ریزش ساختمان است و جست‌وجو و نجات در اولویت اصلی قرار دارد. تیم‌های بین‌المللی معمولا ظرفیت محدودی برای نجات جان‌ها پس از زلزله دارند؛ بیشتر به دلیل زمان عملیاتی‌شدن تیم‌های بین‌المللی، معمولا انتظار می‌رود بیشتر نجات‌ها قبلا انجام شده باشد. نجات زندگی افراد با عملیات‌های محلی و بین‌المللی جست‌وجو و نجات، توجیه کاملی برای هزینه‌های آن است. از آنجا که ظرفیت نجات جان پس از زلزله محدود است، فعالیت‌های پیشگیرانه برای کاهش ریسک مرگ‌ومیر حیاتی است. رسانه‌ها در گفتن اینکه چگونه بیشتر مردم در این موارد زنده می‌مانند یا می‌میرند، نقشی اساسی دارند. حال اساسا ببینیم «آمادگی» چیست که اکنون مورد پرسش و تردید در سخن بعضی سازمان‌های تخصصی سوانح در ایران قرار گرفته است. آمادگی در برابر حوادث به اقدامات انجام‌شده برای آماده‌سازی جامعه در معرض حادثه برای کاهش اثرهای آن اطلاق میشود. پیش‌بینی، پیشگیری و -در صورت امکان- جلوگیری از سانحه، اثر سانحه را کاهش می‌دهد. آمادگی در برابر سوانح هنگامی که به‌عنوان بخشی از یک برنامه یا مرحله‌ای تخصصی از کاهش ریسک دیده شود، مقدم بر «پاسخ» به فاجعه است. آمادگی در برابر حوادث یک فرایند مداوم و یکپارچه است که طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها و منابع را شامل میشود. نیاز به مشارکت در زمینه‌های مختلف -از آموزش و تدارکات تا مراقبت‌های بهداشتی و توسعه نهادی- در آمادگی در برابر فاجعه می‌گنجد. هدف آمادگی عبارت است از «افزایش کارایی و اثربخشی واکنش اضطراری در برابر حوادث با به‌کارگیری سازوکارهای ملی و بین‌المللی». برنامه آمادگی شامل توسعه و آزمایش منظم سامانه‌های هشداردهنده (مرتبط با پیش‌بینی و پیش‌یابی) و برنامه تخلیه اضطراری در هنگام فاجعه است. آموزش مردم و مسئولان در معرض خطر، آموزش تیم‌های کمک‌های اولیه و واکنش اضطراری، داشتن سیاست‌های واکنش اضطراری، استانداردها و برنامههای عملیاتی که پس از یک فاجعه باید دنبال شود. تقویت آمادگی جامعه‌محور در برابر سوانح، از طریق توسعه برنامه‌هایی اجتماعی یا از طریق پشتیبانی مستقیم از برنامههای موجود در جامعه امکان‌پذیر است. این برنامه‌ها شامل آموزش، آماده‌سازی و حمایت از جمعیت‌های محلی برای کاهش ریسک است. آمادگی در مؤثر‌افتادن کارهای پیشگیری و پیش‌بینی و در صورت امکان، جلوگیری از سوانح یا کاهش اثرهای آنها و همچنین پاسخ‌گویی و کنار‌آمدن با عواقب آنها در سطح بین‌المللی، ملی و محلی، در کار جمعیت‌های هلال‌احمر و صلیب سرخ در هر کشوری نقشی اساسی دارد. مشاهده میشود که آمادگی قابل اندازهگیری و قابل پایش است. نه دیدگاهی ناامید و کاملا منفی و نه چشم‌اندازی مثبت تا حد خیال‌پردازی امیدوار، هیچ‌کدام ربطی به واقعیت موجود درباره «میزان آمادگی در برابر یک زلزله شدید در تهران در اردیبهشت 1400» ندارد. عجیب آنجاست که مدیران سازمانی مانند هلال‌احمر، یا از فعالیت‌های در حال انجام در زیرمجموعه‌های خود به کل بی‌خبر باشند یا تصوری از آنچه «واقعا» حد و میزان آمادگی در برابر زلزله است، ندارند که چنین مبهم درباره سطح آمادگی در برابر زلزله اظهارنظر کلی می‌کنند. وقت را نباید از دست داد؛ سنجش و پایش آمادگی بر اساس شاخص‌هایی که در همین مملکت در حال اندازهگیری هم هست (و در بخش‌هایی هم اگر نیست به‌راحتی می‌توان آن را پایش کرد)، باید به‌روز بوده و نسبت به قبل پیشرفت یا پسرفت آن سنجیده شود.* استاد پژوهشگاه بین‌المللی
زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله
سایر اخبار این روزنامه
نامزدها در انتظار ۷ رأی
رؤیاهای تاجزاده یا دوراهی لاریجانی– جهانگیری؟
اکبر ترکان از هاشمی تا روحانی
پیام تسلیت در پی درگذشت والده حجت‌الاسلام آل‌هاشم
میزان مشارکت را شفاف اعلام می‌کنیم
آزمون دوباره اسرائیل در مقابل سازمان همکاری اسلامی
سه‌ضلعی به جای دو‌قطبی؟
يادنامه‌اي براي محمدرضا باطني .با آثاري از: ژاله آموزگار، ضياء موحد
فرصت را از دست ندهید
بازتاب انتخابات معنادار
از همت بلند به دولت توان رسید
چقدر آماده‌ایم؟
دنیاهای موازی )تفاوت ۵ از ۸(
