«افرادی که می‌خواهند واکسن بزنند به کیش سفر کنند!» «سفر به ارمنستان با واکسیناسیون رایگان»؛ خواندن این عناوین می‌تواند هر کسی را که در این وانفسای کرونا به دنبال زودتر واکسینه‌شدن است، قلقلک بدهد. در هفته‌های اخیر که واکسیناسیون عمومی علیه کرونا در ایران شروع شده و به ترتیب از سنین بالای 80 سال افراد در حال دریافت واکسن هستند، برخی از اقشار جامعه به دنبال راه‌های میان‌بر هستند تا زودتر واکسینه و خیال‌شان بابت ایمنی بدن‌شان راحت شود.

وزارت بهداشت فرآیند و زمانبندی مشخصی برای توزیع واکسن در کشور اعلام کرده که اگر برنامه‌ها از سوی دولت براساس این زمانبندی پیش برود و واکسن‌های ایرانی نیز در زمان اعلام‌شده به کمک چرخه واکسیناسیون بیایند، در خوشبینانه‌ترین حالت نهایتا تا پایان سال باید همه ایرانی‌ها واکسینه شوند.

از آنجا که ما در واکسیناسیون نسبت به سایر کشورها عقب‌تر هستیم، برخی از مردم به ویژه جوان‌ترها که نوبت دریافت واکسن‌شان به پاییز و زمستان 1400 یا شاید سال آینده می‌رسد، راه‌های دیگر برای واکسینه‌شدن را انتخاب می‌کنند.

بازار آگهی‌ها و تبلیغات تورهای گردشگری با چاشنی واکسن این روزها داغ است به خصوص در فضای مجازی. کاربرانی که کارمند یا کارپرداز آژانس‌های مسافرتی هستند، با انتشار عکس‌هایی مدعی شده‌اند که مسافران را به کشورهای اطراف می‌برند و برایشان واکسن کرونا تزریق می‌کنند.

یکی از این تبلیغات توییتری مدعی است که مسافران می‌توانند با پرداخت 3میلیون و 500هزار تومان، زمینی به ارمنستان رفته و سه شب و سه روز اقامت داشته و خوش بگذرانند و از همه مهم‌تر اینکه واکسن روسی کرونا را رایگان دریافت کنند.

این تور به صورت انفرادی هر روز از مرز ایران و ارمنستان اجرا می‌شود و به صورت گروهی فقط در تعطیلات نیمه خرداد. در این توییت اطلاعات بیشتر درباره چگونگی سفر به صفحه اینستاگرام ارجاع داده شده و جالب اینجاست که در آگهی اینستاگرام خبری از تبلیغ گردشگری واکسن نیست. فقط تور سه روزه ارمنستان تبلیغ شده و در پست‌های قبل صرفا عنوان شده که وزارت بهداشت ارمنستان اعلام کرده از 23 آوریل 2021 برای همه اتباع خارجی بالای 18 سال حتی اتباع بدون تابعیت، واکسن روسی به صورت رایگان تزریق می‌کند.

بسیاری از کاربران توییتر از چگونگی و تاریخ حرکت و … پرسیده‌اند و عده‌ای هم تبلیغات توییتری این آژانس را زیر سوال برده‌اند. کاربری سوال کرده که تکلیف دوز دوم چه می‌شود؟ نمی‌شود برای دوز دوم تا لب مرز برویم و واکسن بزنیم؟ کارپرداز آژانس مسافرتی جواب واضحی نداده و فقط اشاره کرده که روی کارت واکسن تاریخ دوز دوم زده شده و احتمالا کسانی که دوز اول را در ارمنستان دریافت می‌کنند، باید دوباره برای تزریق دوز دوم به این کشور سفر کنند.

این کارپرداز که در فضای توییتر تبلیغات تور سلامت می‌کند، حتی مدعی شده که تور لیدر می‌تواند برای مسافران واکسن فایزر هم تأمین کند، ولی این واکسن پولی است.

کاربران در واکنش به این آگهی تبلیغاتی که یک عکس هم برای اثبات حقیقی‌بودن ادعایش منتشر کرده است، نوع واکسن را زیر سوال برده و مدعی شده‌اند واکسن روسی روی دست خیلی از کشورها مانده و از این ترفند می‌خواهند هم یک پولی وارد کشورشان شود و هم واکسن‌های مازاد را به توریست‌ها بزنند. برخی دیگر قیمت ارزان تور را مشکوک دانسته و گفته‌اند مگر می‌شود توری را که با حساب هزینه‌های رفت‌وآمد و اقامت 8-7 میلیون آب می‌خورد، با نصف قیمت اجرا کرد.

گفته می‌شود روسیه و ارمنستان در همسایگی ایران برای گردشگران واکسن می‌زنند. با این حال، در حال حاضر هیچ توافق‌نامه رسمی برای اطمینان از واکسیناسیون گردشگران خارجی وجود ندارد. پس احتمال ناکام‌ماندن گردشگران واکسن و از دست رفتن پول هزینه‌شده برای سفر و واکسن‌شان وجود دارد.

چهارشنبه گذشته بود که از کیش خبرهایی مبنی بر دریافت مجوز واردات یک میلیون دوز واکسن آسترازنکا از سوی بخش خصوصی برای جزیره منتشر شد. این خبر در جلسه ستاد اقدامات پیشگیرانه ویروس کرونا با حضور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش و جمعی از اعضای انجمن کارآفرینان و سرمایه‌گذاران جزیره کیش با محوریت خرید واکسن کرونا مطرح شده بود.

بخش خصوصی حامی این طرح هدف از این کار را کم‌کردن بار دولت در موضوع واکسیناسیون و رونق گردشگری و تورهای سلامت در کیش عنوان کرد؛ تا مردم علاقه‌مند به دریافت زودتر واکسن، به جای سفرهای خارجی به کیش سفر کنند.

در این جلسه از فرآیند قیمت‌‌گذاری واکسن‌های وارداتی به جزیره و نحوه ثبت‌نام گردشگران و هماهنگی با بخش‌های گردشگری متقاضی واکسن نیز پیشنهادهایی مطرح شده بود که شائبه پولی‌بودن واکسن برای گردشگران را ایجاد کرد و حاشیه‌هایی راه انداخت.

حواشی و انتقادات باعث شد مسئولان جزیره به سرعت از موضع واکسیناسیون پولی عقب‌نشینی کنند. سعید پورعلی، معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان منطقه آزاد کیش عنوان کرد که سوءبرداشت شده و هدف از واردات این واکسن‌ها، کمک به وزارت بهداشت و درمان و توزیع در قالب سند ملی واکسیناسیون کشور است و هیچ برنامه‌ای برای فروش واکسن به گردشگران و مسافران منطقه وجود ندارد.

رضانیا، سخنگوی شورای سلامت کیش نیز در رابطه با این موضوع به «شهروندآنلاین» توضیح داد: «ما در کشور به هیچ وجه گردشگری سلامت یا هر عنوان دیگری که شامل تزریق واکسن به گردشگران شود، نداریم.»

سخنگوی شورای سلامت کیش تأکید کرد: «اخباری که از جلسه هفته گذشته منتشر شده، صرفا گزارش پیشنهاداتی است که اعضای حاضر در آن ارایه دادند، نه تصمیم قطعی. ما هیچ سهمیه‌ای برای واکسیناسیون گردشگران نداریم و اگر واردات این یک‌میلیون دوز واکسن توسط بخش خصوصی و تأمین مالی از طریق بانک‌ها عملی شود، واکسن‌ها در اختیار وزارت بهداشت قرار می‌گیرد.»

به طور کلی توزیع ناعادلانه و سرعت کُند واکسیناسیون کرونا در بسیاری از کشورها بعضی‌ از شهروندان جهانی را بر آن داشته به کشورهای دیگری که به توریست‌ها خدمات واکسن می‌دهند، سفر کنند.

تورهای سلامت در همه جای دنیا راه افتاده. از اهالی آمریکای لاتین که برای واکسن‌زدن به آمریکا سفر می‌کنند تا آلمانی‌ها و نروژی‌ها که برای واکسن‌زدن به روسیه و صربستان سفر می‌کنند.

در آمریکا، با سرعت گرفتن تزریق واکسن به افراد بالغ، برخی ایالت‌ها که واکسن بیشتری دارند، برنامه تزریق به مسافران را آغاز کرده‌اند. برای مثال قرار است از ماه ژوئن، یعنی یک ماه دیگر، در آلاسکا که بخشی از ایالت متحده آمریکاست، تزریق واکسن کووید به مسافران در فرودگاه پیشنهاد ‌شود.

به گزارش ان‌بی‌سی، در یک آگهی آژانس مسافرتی در مکزیک آمده است: «واکسن COVID-19 می‌خواهید؟ ویزای ایالات متحده دارید؟ با ما تماس بگیرید.» این یک نمونه از پیشنهادهای مکزیکی‌ها برای پرواز به ایالات متحده و تزریق واکسن است.

از مکزیک تا آرژانتین، هزاران نفر از مردم آمریکای لاتین در حال رزرو پرواز به آمریکا برای استفاده از یکی از موفق‌ترین کمپین‌های واکسیناسیون در جهان هستند، انفرادی یا از طریق تورهای مسافرتی با پکیج کامل استقبال فرودگاهی، اقامت در هتل و گشت شهری.

آمریکای لاتین یکی از مناطقی است که به وفور از ویروس کرونا آسیب دیده است، در ماه جاری میلادی تعداد کشته‌ها به یک‌میلیون نفر رسیده.  بسیاری دیگر نمی‌خواهند منتظر بمانند تا واکسن به آنها برسد.

گلوریا سانچز 66 ساله و همسرش آنجل منندز 69 ساله، در اواخر آوریل به لاس‌وگاس سفر کردند تا واکسن تک‌دوز جانسون و جانسون (JNJ.N) دریافت کنند.

سانچز که حالا در مکزیک است، می‌گوید: «ما به خدمات بهداشت عمومی در کشور خودمان اعتماد نداریم. اگر به آمریکا سفر نمی‌كردیم، در اینجا واكسن نمی‌زدم.»

یک مدیر آژانس مسافرتی در مکزیک می‌گوید: «با افزایش تقاضا، قیمت پرواز از مکزیک به آمریکا از اواسط ماه مارس به طور متوسط ​​30٪ -40٪ افزایش یافته است.»

مهم‌ترین مقاصد واکسن در آمریکا هوستون، دالاس، میامی و لاس‌وگاس است. با این حال مسافران به طور کلی واکسیناسیون را دلیل سفر نمی‌دانند  و نقطه مبهم دیگر این است که آمار دقیقی از تعداد و کیفیت واکسیناسیون گردشگران ثبت نشده است. براساس این گزارش ایالت‌های آمریکا از ترفند ارایه واکسن برای جذب مسافر و جبران خسارت‌های مالی دوران همه‌گیری استفاده می‌کنند.

با این همه بعضی از کشورها به صراحت اعلام کرده‌اند که از گردشگران واکسن استقبال نمی‌کنند. برای مثال در بریتانیا تزریق واکسن تنها از طریق سیستم بهداشت و درمان ارایه می‌شود و افراد باید منتظر دستور دکتر یا سیستم بهداشت برای تزریق آن باشند.

در عین حال مشخصات فردی و آدرس محل سکونت افراد در حین مراجعه با کادر تزریق مورد تأیید قرار می‌گیرد.

براساس اعلام سازمان بهداشت پان آمریكا (PAHO)، مسافرت برای واكسن‌زدن به سایر كشورها، بحران کووید-19 را حل نمی‌كند، بلکه این رویه فقط نابرابری در دسترسی به دوزهای موجود در جهان را ثابت می‌کند. به گزارش تیکو تایمز گارسیا کاتین، مدیر PAHO، دفتر منطقه‌ای آمریکای لاتین سازمان بهداشت جهانی (WHO) می‌گوید: «بگذارید بگویم که گردشگری واکسن راه‌حل نیست، بلکه نشانه‌ای از نابرابری در توزیع واکسن در قاره آمریکاست.»

طبق گفته PAHO، در قاره آمریکا، محل زندگی بیش از یک‌میلیارد نفر، 384 میلیون نفر حداقل یک دوز واکسن Covid دریافت کرده‌اند که بیش از 258میلیون آن در ایالات متحده است.

او در یک کنفرانس مطبوعاتی، این روند را «غیرقابل قبول» دانست «کسانی که نمی‌توانند هزینه سفرهای بین‌المللی را پرداخت کنند ، یعنی «اکثریت قریب به اتفاق مردم منطقه ما»، نمی‌توانند ایمن شوند.»  «واکسن‌ها می‌توانند بین زندگی و مرگ تفاوت ایجاد کنند و نباید امتیاز کشورهای ثروتمند یا افراد ثروتمند باشد، بلکه حق همه است.»

به اعتقاد او «درنهایت، گردشگری واكسن نابرابری را تشدید می‌كند.»

PAHO برای مقابله با این روند، از سازوکار جهانی کووکس که WHO برای اطمینان از دسترسی عادلانه به واکسن‌ها راه انداخته است، حمایت می‌کند و در کنارش از کمک‌های مالی و تولیدات منطقه‌ای واکسن استقبال می‌کند.

به طور کلی چالشی که بسیاری از کشورها با آن روبه‌رو هستند، نابرابری جهانی در تهیه و توزیع واکسن است. براساس مطالعه انجام‌شده در دانشگاه آکسفورد، ۸۲درصد از واکسن‌های کووید به کشورهایی با درآمد بالا و اقتصاد متوسط رو به بالا رسیده و فقط ۰.۲درصد واکسن‌ها برای کشورهای کم‌درآمد خریداری شده است.

برای کاهش این مشکل، تلاش‌هایی در کوواکس (نهاد هماهنگ‌کننده تهیه واکسن زیر نظر سازمان بهداشت جهانی) درحال انجام است، اما کشورهای ثروتمند سهم بیشتری را برای عرضه واکسن در اختیار گرفته‌اند.

حالا که موج سفر به خاطر واکسن شکل گرفته، با توجه به اقتصاد ازدست‌رفته بخش گردشگری در برخی کشورها، سایه  سنگین نگاه سرمایه‌داری به واکسن کووید که شانس آن نصیب افراد ثروتمند می‌شود، نیز به وجود آمده است. 

اگرچه گردشگردی واکسن می‌تواند به هدف مشترک پایان دادن به شیوع ویروس همه‌گیر کرونا کمک کند، اما این سوال هم مطرح می‌شود، در حالی که که اکثر مردم جهان هنوز منتظر تزریق واکسن خود هستند، آیا استفاده از این واکسن‌ها برای افراد مرفه‌تر آن هم در قالب یک سفر یا تعطیلات، عادلانه به نظر می‌رسد؟