روزنامه شرق
1400/03/03
مدیریت بحران خشک‌سالی در ماه‌های پیش‌رو
مدیریت بحران خشک‌سالی در ماه‌های پیش‌رو مهدی زارع* براساس نظر رئیس مرکز ملی خشک‌سالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، کاهش ۶۰ درصدی بارش‌ها در ایران طی فروردین و اردیبهشت امسال رخ داده است. در سال آبی جاری با خشک‌سالی متوسط تا بسیار شدید در ایران روبه‌رو شده‌ایم و تا اواخر تابستان بارش چندانی در کشور نخواهیم داشت؛ البته در جنوب شرق کشور جریان‌های موسمی هند با شدتی بیشتر از قبل فعال خواهند بود. هرچند میزان این بارش‌ها به‌قدری نیست که تغییر عمده‌ای در وضعیت بارش‌های کشور ایجاد کند، ولی خطر سیلاب همچنان در منطقه جنوب و جنوب شرق ایران بیش از سایر نواحی ایران خواهد بود. کاهش بارش‌ها اثر مستقیمی روی افزایش دمای هوا دارد. میانگین دمای هوا در کشور در اردیبهشت‌ماه حدود ۲ تا ۲.۵ درجه بیشتر از نرمال بود. از سویی دیگر پیش‌بینی میشود که دمای هوا کماکان در کشور افزایشی باشد و تابستان گرم‌تری نسبت به شرایط نرمال داشته باشیم. خشک‌سالی دوره‌ای از هوای غیرطبیعی خشک است که طولانی شود و عدم تعادل جدی آب‌شناختی ایجاد می‌کند، برای مثال باعث خسارت محصول و کمبود منبع آب میشود. شدت خشک‌سالی به درجه کمبود رطوبت، مدت‌زمان و اندازه منطقه آسیب‌دیده بستگی دارد. خشک‌سالی را می‌توان به چهار روش تعریف کرد: خشک‌سالی هواشناسی، هنگامی است که منطقه‌ای کمتر از حد معمول بارندگی می‌کند. به دلیل اختلافات اقلیمی، آنچه در یک مکان خشک‌سالی محسوب میشود ممکن است در مکان دیگر خشک‌سالی نباشد. خشک‌سالی کشاورزی، زمانی است که میزان رطوبت خاک دیگر نیاز یک محصول خاص را برآورده نکند. خشک‌سالی آب‌شناختی، هنگامی است که منابع آب سطحی و زیرسطحی زیر حد نرمال باشد. خشک‌سالی اقتصادی، به شرایطی اطلاق میشود که آب قادر به تأمین نیازهای انسانی و زیست‌محیطی نیست و می‌تواند تعادل بین عرضه و تقاضا را بر هم بزند. به نظر می‌رسد هر چهار مرحله خشک‌سالی در جاهای مختلف ایران قابل مشاهده است. در شرایط خشک‌سالی اقدامات حفاظت از آب برای محدودکردن استفاده از آب باید توصیه شود. این توصیه‌ها ممکن است شامل ممنوعیت مواردی مانند آبیاری چمن و شستن اتومبیل در روزهای فرد یا زوج هفته، شب یا آخر هفته باشد. کمبود بارش‌ها روی وضعیت تالاب‌های کشور نیز اثرگذار بوده است.از سویی دیگر کشاورزان به‌ویژه در کشت‌های دیم خسارت دیده‌اند و دام‌ها نیز به دلیل کاهش پوشش مرتعی علوفه کافی در اختیار ندارند. علاوه بر اینها وزارت نیرو نیز از کاهش حجم آب در پشت سدها و کاهش تولید انرژی
برق-آبی خبر داده است. هشدار سطح زرد اداره کل هواشناسی استان هرمزگان از روز جمعه سی‌ویکم اردیبهشت تا روز شنبه اول خرداد بیانگر ناپایداری وضعیت جوی و افزایش وزش بادهای گرم و خشک است. این ناپایداری به‌صورت افزایش بادهای گرم و خشک شمال شرقی است. اثر این مخاطره شامل افزایش دما بین دو تا چهار درجه فصلی و احتمال توفان گردوغبار است. با توجه به افزایش دما مدیریت و صرفه‌جویی در مصرف آب و توجه به وزش باد گرم و خشک و احتمال خطر آتش‌سوزی در مراتع و مزارع باید تدبیر لازم اندیشه شود. بارش‌ها در ایران طی اردیبهشت‌ماه حدود
۱۶ میلی‌متر بود، این درحالی است که میانگین نرمال بارش‌ها در این ماه ۱۸ میلی‌متر است. از سویی دیگر بارش‌ها در اردیبهشت‌ماه در استان‌های فارس، چهارمحال‌و‌بختیاری، کهگیلویه‌و‌بویراحمد، کردستان، کرمانشاه و ایلام بسیار کم گزارش شد. از ابتدای فروردین‌ماه تاکنون در کشور حدود ۲۰ میلی‌متر بارش داشتیم. میزان نرمال بارش‌ها در کشور در دو ماه ابتدایی سال ۵۲ میلی‌متر است. میزان بارش‌ها در ایران از ابتدای مهرماه تاکنون حدود ۱۲۸ میلی‌متر گزارش شده است. این میزان نیز نسبت به حد نرمال ۸۸ میلی‌متر کمتر است. علاوه بر اینها کم‌بارشی در استان‌های واقع در جنوب، شرق و جنوب غرب بسیار جدی است؛ برای مثال میزان نرمال بارش‌ها در استان کرمانشاه حدود ۴۰۰ میلی‌متر است؛ اما ما در سال آبی 1399-1400 تنها ۲۴۶ میلی‌متر بارش در این استان داشتیم؛ بنابراین با کم‌بارشی ۴۰درصدی در این استان مواجه هستیم. بیشترین کم‌بارشی به لحاظ درصد نیز در استان‌های هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان و کرمان به‌ترتیب ۸۶ درصد، ۸۲ درصد و ۶۵ درصد کاهش یافته است. حال که در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 قرار داریم خوب است که دیده شود برنامه مشخص کاندیداها برای وضع آب و خشک‌سالی در ایران چیست. با توجه به وضع آب و هوا، خاک و چرخه‌های غذایی، تقاضای کار فصلی، فرصت‌هایی برای بهبود درآمدزایی و بهبود امنیت غذایی لازم است به فوریت فراهم شود. ضمنا با توجه به خشک‌سالی و کمبود بارندگی، امسال سال توفان‌های متعدد گردوغبار خواهد بود. لازم است از هم‌اکنون برای چنین شرایطی بیشترین آمادگی ممکن را کسب کنیم.
* عضو وابسته فرهنگستان علوم
سایر اخبار این روزنامه
اصلاح‌طلبان در رؤیای دوم خرداد
چرخش سنتی‌ها به سوی لاریجانی؟
آمریکا آمادگی خود را برای رفع تحریم‌ها اعلام کرد
رونمایی از پیام مقام معظم رهبری به مؤسسه شهرستان ادب
شانس انتخاب یک کاندیدای زن در دستان ۱۲ مرد
ادعای جنجال‌برانگیز درباره ردصلاحیت هاشمی از سوی شورای نگهبان
سمفونی خون و آزادی
مشاهده کرونای آفریقای جنوبی و هندی در جنوب کشور
سردار؛ گل یا پوچ؟
ایران و روایت قدرت در سوریه
نهادهای عمومی غیردولتی چه کار کنند؟
محیط زیست فدای کسب‌وکار
شورای نگهبان و احراز یا عدم احراز صلاحیت کاندیداها
جریان ۲۵ساله یک پرونده
مدیریت بحران خشک‌سالی در ماه‌های پیش‌رو
