کارخانه نوآوری گلایه ها و جذابیت‌ها

گزارش خراسان رضوی، احداث « کارخانه نوآوری مشهد» با هدف ایجاد اکوسیستم فناورانه برای شرکت های استارت آپی و دانش‌بنیان سال 97 در  یکی از بهترین موقعیت های مکانی شهر مشهد یعنی میدان کوثر یا کارخانه کوکا قدیم کلنگ زنی و دی‌ سال گذشته به دستور رئیس‌جمهور به‌صورت ویدئوکنفرانسی افتتاح شد. هرچند پس از افتتاح در راه اندازی و فعال  کردن آن کمی تأخیر صورت گرفت اما به‌هرحال راه‌اندازی چنین مرکزی مورد استقبال همگان قرار گرفت زیرا با افتتاح  آن ضمن زیبا شدن محیط ، یکی از نقاط بن‌بست مشهد یعنی میدان کوثر سامان گرفت. اما هدف اصلی این کارخانه بنا بر گفته متولیان شهر مشهد ایجاد پایگاه استارت آپی و تبدیل ‌شدن شهر مشهد به‌عنوان قطب نوآوری در کشور و گامی در جهت تحقق رویای شهر هوشمند است.بر اساس آن چه گفته شد انتظار این است که چنین کارخانه‌ای به به روزترین دانش و فناوری کشور و خدمات اینترنتی، فضای خلاقیت و نوآوری مجهز شده باشد اما چه کسی بهتر از شرکت های استارت آپی مستقر در این کارخانه که به‌نوعی نخبه‌های ایده پردازی و خلاقیت کلان‌شهر مشهد هستند، می‌تواند درباره تحقق وعده‌های ایجاد این کارخانه قضاوت کند.
 
نبود برق اضطراری و توقف جریان نوآوری در کارخانه؟  روز سه شنبه گذشته برای دیدن مجموعه‌های فعال و شنیدن نظرات و کارهای خلاقان جوان و ایده پردازان استارت آپی مشهد به کارخانه نوآوری مشهد رفتیم که در بدو ورود به ساختمان این کارخانه مطلع شدیم که حدود یک ساعت است برق کارخانه ‌مانند دیگر مراکز و ساختمان‌های منطقه کوثر که در طرح خاموشی‌های شرکت برق قرار گرفته‌اند، قطع‌شده است. فضای بزرگ و زیبای کارخانه به رغم حضور افراد جوان و پویا به دلیل قطعی برق تعطیل به نظر می رسد.   همان ابتدای صحبت مان با یکی از جوان‌های خوش‌ذوقی که در لابی این کارخانه نشسته و با لپ‌تاپش در حال انجام کارهای مربوط است متوجه می‌شویم که بسیاری از ساکنان کارخانه از این که مجموعه فاقد برق اضطراری است گلایه دارند. این جوان با کنایه می‌گوید:« با کلی وعده و این که این جا می‌شود سیلیکون ولی(Silicon Valley) کشور به این جا آمدیم اما الان که برق قطع شد مشخص شد که اصلاً کارخانه، برق اضطراری ندارد و ما باید در این گرما و تاریکی بنشینیم، مگر می‌شود کارخانه‌ای که می‌خواهد حرف اول را در نوآوری کشور بزند برق اضطراری نداشته باشد؟»  یکی دیگر از  فعالان استارت آپی به جمع ما می‌پیوندد و منتقدانه می‌گوید:« واقعاً نمی‌شد این جا از پنل های خورشیدی برای تولید برق استفاده کرد؟ که الان در این گرما و بی‌برقی نمانیم، قرار است کل تابستان این وضعیت باشد؟این در حالی است که ما شنیدیم در طرح این کارخانه تعبیه پنل های خورشیدی در نظر گرفته شده اما چرا اجرایی نشده است...» اتاق های بدون اختیار! به دفاتر و محیط واحدهای دیگر مجموعه می‌رویم، مدیر یکی از مجموعه‌های استارت آپی به تصور این که می‌خواهیم در این کارخانه مستقر شویم، می‌گوید:« این جا مانند حکومت کمونیستی چین است» شوکه می‌شویم می‌پرسیم منظورتان چیست؟ پاسخ می دهد:« ما این جا تنها کاربر هستیم و اختیار حتی روشن و خاموش کردن سیستم‌های برودتی را نداریم، کلیدهای روشنایی در اختیار مدیر و مسئولان کارخانه است، عملاً ما تنها در دفتر کارمان می‌توانیم بنشینیم و منتظر باشیم  چه زمانی روشنایی وصل می‌شود، چه زمانی کولرها خاموش یا روشن می‌شود.   هر کاری می خواهیم انجام دهیم باید با نماینده شهرداری هماهنگ کنیم و اجازه بگیریم و این استقلال ما را گرفته است. این یعنی حکومت کمونیستی یعنی ما هیچ اختیاری نداریم و تحت نظارت و کنترل شدید هستیم.» به بخش‌های دیگر مجموعه می‌رویم که چند جوان دور هم نشسته‌اند و درباره یک ایده تبادل‌نظر می‌کنند، از وضعیت کارخانه سوال می کنیم. یکی از آن ها می‌گوید: «یکی از مهم ترین مزیت های این جا همین فضایی است که بچه‌ها و شرکت ها می‌توانند دور هم جمع شوند و ایده‌های خود را به اشتراک بگذارند وگرنه ازنظر امکانات و تجهیزات نوین هنوز کامل نشده و کمبودهایی وجود دارد. این دوستان که گویا در فضای عمومی اشتراکی کار می کردند بیان کردند، نبود پریز برق و امکان اتصال به کابل شبکه در فضای کاری اشتراکی  و سقف  شیشه ای فضای اشتراکی امکان کار کردن را در نیمی از آن فضا به دلیل تابش نور روی رایانه ها و گرمای بسیار شدید سخت می کند. با توجه به کمبود مکانی برای نگهداری غذاها و گرم کردن آن ها و فعال نبودن کافی شاپ و رستوران در ساعات مشخصی توسط نیروهای خدماتی امکان نگهداری و گرم کردن غذا وجود دارد. در صورتی که خارج از زمان های مشخص باشد امکان استفاده از این وسایل فراهم نیست. یکی دیگر از مدیران واحدهای مستقر در این کارخانه می‌گوید:« بعد از کلی پالایش و وعده به ما دفتر دادند و به ‌رغم اجاره‌های تعیین شده که نسبت به دیگر فضاهای نوآوری بیشتر است ولی باز هم در روزهای تعطیل و روزهای مناسبتی این جا را تعطیل می‌کنند، ما حتی اختیار نداریم به‌راحتی چیدمان دفترمان را تغییر دهیم، الان هم که برق قطع‌شده و گرما و تاریکی حاکم شده است.» نبود فضای استراحت و بازی های فکری خانم جوانی که خودش مدیر یکی از واحدهای فناور این مجموعه است نیز خاطر نشان می کند:« فضای مجموعه و طراحی آن زیباست اما بر اساس شناخت و مشاهده هایی که ما از دیگر مراکز فناور کشور  داریم معمولا مکانی برای  استراحت و تفریح در این گونه مراکز به طور جدی مد نظر است.  یعنی یک فضا برای بازی و به نوعی تجدید قوا و استراحت ذهن برای کاربران وجود دارد و از همه مهم تر فضایی برای استراحت. اما این جا متاسفانه  حتی یک فضای استراحت هم برای ما در نظر نگرفته اند. به عنوان یک خانم شاید بعد از چندین ساعت فعالیت نیاز باشد در یک فضای راحت و مناسب استراحت کنیم اما متاسفانه این فضا فراهم نشده و این یک ایراد جدی است. مشکل تهویه های کم و پر و صدا یکی دیگر از خلاقان جوان این مجموعه که دو تا ماسک به صورت زده است، می گوید: « فضای مجموعه از نظر تهویه مشکل دارد و الان که برق قطع شده است واقعا نگران هستیم که شیوع ویروس کرونا بیشتر شود. همین تهویه هایی که گذاشته اند پر سر و صدا هستند و در شرایط کرونایی می طلبد مدیران در کنار فراهم کردن زیر ساخت ها به تهویه کارخانه هم توجه جدی داشته باشند.» یکی دیگر از کسانی که خود را مدیر یک مجموعه استارت آپی موفق مشهد معرفی می کند ،ادامه می دهد:« این مجموعه در ظاهر زیباست اما فضای شیشه ای آن هم در این روزهای گرم باعث شده است که سالن های عمومی که مستقیم در معرض نور آفتاب هستند در بیشتر ساعات روز قابل استفاده نباشند، علاوه بر این، داخل دفاتر ما به اندازه کافی سوکت برق و اینترنت برای همه وجود ندارد، هرچند بعد از چند بار درخواست قرار است سوکت های برق و اینترنت افزایش پیدا کند.» چرا تعداد دفاتر برای شرکت ها کم است؟ اما شاید نکته قابل تامل در این مجموعه کم بودن تعداد شرکت ها و دفاتر کاری است و در عوض فضاهای باز و کاربری عمومی زیادی وجود دارد، موضوعی که یکی از مدیران شرکت های فعال در این کارخانه هم به آن اشاره می کند و می گوید:« برای ما سوال است چرا یک کارخانه نوآوری این همه فضای عمومی و رستورانی و کافی شاپ دارد اما فضای در اختیار استارت آپ ها و شرکت های فناور کم است؟ چرا به جای 19 شرکت که الان این جا هستند شرکت های بیشتری نباشند؟ فضای رستوران ها را کم کنند و به جای آن یک سالن غذا خوری عمومی و جایی برای گرم کردن غذا در اختیار ما قرار بدهند. الان بسیاری از شرکت ها تقاضا دارند که در این جا مستقر شوند اما دفتر خالی ندارند به جای آن کلی فضای خالی و بدون استفاده وجود دارد. وقتی هم گلایه می کنیم به نوعی برخورد می کنند که انگار ما کارمند آن ها هستیم و باید بابت همه چیز با آن ها هماهنگ باشیم». زیر ساخت ها خارج از اراده ماست "مصطفی مکارم" مدیر عامل شتاب‌دهنده کسب‌وکار فردوسی کارگزار بهره‌بردار کارخانه نوآوری مشهد در واکنش به گلایه‌های مطرح‌شده در گفت وگو با خراسان رضوی اظهار می کند: با توجه به مدل مأموریتی که برای مجموعه ما به‌عنوان کارگزار بهره‌برداری مشخص‌شده است؛ مسئولیت‌های زیرساختی، فضای اداری کارخانه، حوزه امنیتی و روابط عمومی مجموعه نیز در اختیار ما نیست و بر عهده نماینده شهرداری است که مدیرکارخانه است. مأموریت ما در شناسایی و مدیریت شرکت هایی است که در این مجموعه مستقر می‌شوند. البته باید به  نکات خوب و زحمات تیم شهرداری در ایجاد این مکان هم در کنار کمبودها اشاره کرد. وی  می افزاید: از بین 330 شرکت متقاضی ما طبق تعهدهای قراردادی که برایمان مشخص ‌شده است شرکت ها را بررسی و 19 شرکت را به ترتیب، چهار شرکت شتاب‌دهنده، چهار شرکت ارائه دهنده خدمت و 11 شرکت فناور، دانش‌بنیان و استارت آپ هایی را که دارای محصول هستند از طریق شورای انتخاب شناسایی و به شورای نظارت شهرداری معرفی کردیم و این شورا درباره حضور این شرکت ها تایید نهایی می‌کند. همچنین با توجه به تقاضاهای رسیده برای فضای کاری اشتراکی 90 نفر برای استقرار در این مکان انتخاب شده اند. درباره اعتراض ها و نکاتی که شما فرمودید در تعامل با مدیر کارخانه و در جلسات شورای بهره برداری نکاتی که فرمودید انتقال داده شده و تصمیماتی برای رفع آن گرفته شده که برخی در حال رفع  شدن است و برخی در آینده بهبود خواهد یافت. همچنین جلساتی با شرکت های مستقر برگزار شده و مشکلات  آن ها شناسایی و به مدیران محترم مربوط اطلاع داده شده است. با این حال درخصوص برخی از اعتراض های مطرح‌ شده در حیطه اختیارات ما نیست. شایان ذکر است مزایای مجموعه نیز باید در کنار مشکلات دیده و مطرح شود. برنامه ها برای توسعه اثر کارخانه نوآوری مکارم درباره برنامه‌های این کارخانه برای ایجاد ارتباط با فضای بیرون مجموعه و توسعه کار خود می‌گوید: علاوه بر مجموعه‌هایی که در این کارخانه فعالیت می‌کنند در نظر داریم این کارخانه را  به یک هاب تبدیل کنیم تا به همه شرکت های فناور استان و کشور خدمت‌رسانی کند که این نیز با هماهنگی شهرداری است که بتوانیم شرکت های فعال در این حوزه را برای بازدید از کارخانه و ایجاد ارتباط دوسویه دعوت کنیم. علاوه بر این در نظر داریم در قالب پروژه‌های تعریف‌ شده ایده‌ها و خلاقیت های تولید شده را به دیگر شهرهای کشور گسترش دهیم تا منافع مالی آن برای شهر مشهد ایجاد شود. مدیر عامل شتاب‌دهنده کسب‌وکار فردوسی ادامه می دهد: در نظر داریم با ایجاد یک شبکه ارتباطی با دانشگاه‌ها ، شرکت های فناور و دانش بنیان و واحدهای صنعتی در ذیل حمایت پارک علم و فناوری خراسان و مراکز رشد دانشگاهی پل ارتباطی بین نوآوران و صنعتگران باشیم تا بتوانیم ایده‌ها را به عمل تبدیل کنیم. مکارم درباره فضای بزرگ ورودی خالی بدون استفاده در محیط کارخانه نوآوری مشهد می‌گوید: در شورای بهره برداری در نظر داریم که از طریق فرایندهای تعریف‌ شده از چندین شرکت بزرگ فناور برای استقرار در فضای بزرگ ورودی مجموعه که متقاضی هستند دعوت کنیم تا در صورت احراز صلاحیت  آن‌ها با تایید شورای نظارت اجازه استقرار یک شرکت معروف و بزرگ را در فضای ورودی کارخانه بدهیم. این که فرایند کمی زمان‌بر شده به این دلیل است که روند  اداری این کار زمان‌بر بوده است. پاسخ ها و برخورد عجیب نماینده شهرداری در ادامه برای طرح گلایه‌های مدیران واحدهای مستقر در کارخانه فناوری  مشهد با "فاطمی" نماینده شهرداری مشهد در این مجموعه تماس می‌گیریم. بعد از این که خبرنگار ما خودش را معرفی و دلیل تماس اش را ذکر می‌کند با پاسخ عجیب نماینده شهرداری روبه رو می‌شود. خانم فاطمی در ابتدا می‌گوید: برای این بازدید باید با بنده هماهنگ می‌شد. بنده هم باید در این بازدید حضور می‌داشتم، آیا کسی اجازه دارد بدون هماهنگی از داخل روزنامه خراسان بازدید کند؟ بعد از این که خبرنگار ما یادآور می‌شود محیط کارخانه فناوری محلی تقریباً عمومی است و خبرنگار طبق رسالت اش به این مکان ورود کرده، تا مشکلات واحدهای مستقر در آن جا را بشنود، نماینده شهرداری می‌گوید: به‌هیچ‌عنوان این‌گونه نیست و حتی همکاران بنده در شهرداری هم اگر بخواهند به کارخانه بیایند قبل از این کار با بنده هماهنگ می‌کنند که خودم حضور داشته باشم. خبرنگار ما توضیح می‌دهد بازدید انجام‌ شده سرزده بوده  و برای شنیدن درد دل واحدهای مستقر انجام ‌شده است اما نماینده شهرداری مجدد می‌گوید: آیا شما می‌توانید بدون هماهنگی به یک محل دولتی بروید؟ بنده با یکایک افراد مستقر در این مجموعه هر روز صحبت می‌کنم و به درد دل آن‌ها گوش می‌دهم  اما این که شما از جایی که شاید در حوزه وظایفتان نباشد وارد کارخانه می‌شوید و بدون هماهنگی از افرادی که آن جا هستند سوال می‌ کنید، شما چرا باید بدون هماهنگی به کارخانه  بیایید و با  افراد  آن جا صحبت کنید؟ بنده حتماً پیگیری می‌کنم. وی ادامه می‌دهد: ما جلوی در کارخانه نگهبانی داریم و معمولاً از مراجعان سوال و جواب می‌کنند و این‌گونه نیست که بگذاریم کسی بدون هماهنگی وارد مجموعه شود، چون همین شرکت هایی که در این مجموعه هستند معترض می‌شوند. شما بگویید از طرف چه کسی آمده‌اید؟ خبرنگار ما توضیح می‌دهد: بنده به‌عنوان خبرنگار برای بازدید میدانی می‌توانم به ادارات دولتی و سازمان های عمومی مراجعه کنم و برای این کار هماهنگی لازم نیست  که نماینده شهرداری در کارخانه نوآوری و مدیر کارخانه در پاسخ می‌گوید: بنده هم لزومی نمی‌بینم برای شما توضیحی بدهم. این موضوع را بنده حتماً از روابط عمومی شهرداری پیگیری خواهم کرد و از انتظامات جلوی در کارخانه می خواهم که پاسخ گو باشدکه چرا  ورود شما بدون هماهنگی انجام ‌شده است. نه می خواهم بشنوم و نه پاسخ می دهم وی در پاسخ به سوال خبرنگار ما که  در هر صورت اجازه  می دهید گلایه‌ها را مطرح کنم تا شما پاسخ دهید؟  می‌گوید: بنده الان نمی‌خواهم پاسخ بدهم و نمی‌خواهم بشنوم. خودم با شرکت های مستقر در کارخانه جلسه می‌گذارم و نظرات آن‌ها را خواهم شنید همان‌طور که تا الان بوده است و اما این که بدون هماهنگی و معرفی خودتان به بنده وارد مجموعه شدید و صحبت کردید و الان با من می‌خواهید صحبت کنید آیا در آینده مدیر بالادستی بنده، من را بازخواست نخواهد کرد که با اجازه چه کسی مصاحبه کرده‌اید؟ فاطمی ادامه  می دهد: شما بدون هماهنگی روابط عمومی وارد مجموعه  و با شرکت های مستقر وارد مذاکره شده‌اید. هرجایی یک پروتکلی دارد و شما نمی‌توانید همین‌طوری سرتان را پایین بیندازید و هر جایی بروید. بعد از این که خبرنگار ما متذکر می‌شود این ادبیات شایسته یک مدیر شهرداری مشهد نیست، نماینده شهرداری می‌گوید: اجازه بدهید بنده بررسی کنم چون با قوانین خبرنگاری آشنایی ندارم و استعلام بگیرم از روابط عمومی شهرداری که آیا اجازه مصاحبه داریم یا خیر. توضیحات معاون شهرداری به گلایه ها پس از آن که موفق نمی شویم با نماینده شهرداری گفت وگو کنیم، سراغ معاون شهردار می رویم. «آیدا مهربان» معاون برنامه ریزی و توسعه نیروی انسانی شهرداری مشهد در گفت وگو با خراسان رضوی ابتدا با اذعان بر این که خبرنگاران می توانند به محلی که رسالتشان ایجاب می کند مراجعه کنند بیان کرد که شاید پاسخ های نماینده شهرداری در کارخانه نوآوری مشهد تحت شرایط خاصی بوده است. گلایه ها را قبول داریم وی درباره مشکل تهویه های کارخانه نوآوری مشهد، ضمن تایید گلایه های مطرح شده، می گوید: این ساختمان نوساز است و شرایطی خاصی دارد، قراردادی منعقد شده و بنا بود تاسیسات مجموعه ایجاد شود و با توجه به شیوع ویروس کرونا نیازها و ضرورت هایی مطرح شد مانند تهویه ها که در حال پیگیری برای رفع مشکل آن هستیم. البته این را نیز تاکید کنیم تا زمانی که این دغدغه ها  رفع نشود ما حتی ریالی بابت کرایه از واحدهای مستقر در مجموعه کارخانه نوآوری  دریافت نکردیم و دریافت اجاره را به برطرف شدن کسری ها موکول کردیم و دستور دادیم که قراردادها از زمانی منعقد شود که هیچ مشکلی وجود نداشته باشد. هرچند شهرداری وظیفه ای برای ایجاد چنین مکانی برعهده نداشت اما برای حمایت از نوآوری های جدید ورود کرده است. معاون شهرداری در خصوص نبود سوکت های برق و اینترنت به اندازه مورد نیاز در دفاتر واحدها می گوید: این گلایه درست است و حتما رفع خواهد شد. وی درباره گلایه مطرح شده مبنی بر نبود فضای استراحت خصوصی تر برای خانم ها و یک فضای آرامش بخش در مجموعه کارخانه نوآوری مشهد می گوید: این گلایه به جاست هرچند ما یک فضای برای استراحت بانوان در این مجموعه در نظر گرفته ایم اما برخی فضاهای این مجموعه از جمله رستوران هنوز راه اندازی نشده  و بدون شک چنین فضایی را لحاظ خواهیم کرد. "مهربان" درباره ایجاد فضای بازی های فکری در این مجموعه نیز می گوید: پیگیری ها برای ایجاد چنین فضایی در حال انجام است و در حال خرید ملزومات هستیم ولی شهرداری یک شرکت خصوصی نیست و باید فرایندهای مزایده را کاملا رعایت کند. معاون شهرداری درباره گرما و نور آفتاب حاکم بر سالن اشتراکی مجموعه کارخانه نوآوری مشهد ضمن تایید گلایه مطرح شده می گوید: در حال پیگیری هستیم تا پرده ای بزرگ  را که برای سالن سفارش دادیم تعبیه کنیم که این مسئله هم به دلیل هزینه بر بودن باید فرایند مزایده را طی کند و حتی در نظر داریم برچسب نورگیر تعبیه کنیم که جلوی گرما و نور شدید خورشید را بگیرد و شرایط سالن اشتراکی را مطبوع تر کند. وی درباره کم بودن تعداد واحدهای دایر در این کارخانه نوآوری مشهد به رغم وجود فضای زیاد در این مجموعه می گوید: درست است تعداد واحدها و دفاتر کم است و دنبال آن هستیم که بتوانیم از فضاهای خالی مجموعه استفاده بیشتری بکنیم اما این مستلزم طی زمان است و این که ببینیم مجموعه چقدر بازدید کننده و استفاده کنند دارد تا بتوانیم برنامه ریزی لازم را داشته باشیم.البته توجه داشته باشید که امروز بحث حضور فیزیکی مطرح نیست. معاون شهرداری درباره گلایه مطرح شده درباره نبود استقلال واحدها در تغییرات چیدمان دفاتر،استفاده از  دستگاه های برودتی و الزام دفاتر به هماهنگی برای هر موضوعی با نماینده شهرداری در مجموعه کارخانه نوآوری مشهد می گوید:  به هر حال مشاور این طرح چهارچوبی را برای این مجموعه مشخص و نماینده شهرداری هم وظیفه دارد از سرمایه ای که شهرداری در این مرکز ایجاد کرده است، مواظبت کند. مهربان درباره برق اضطراری مجموعه کارخانه نوآوری مشهد می گوید: موضوع پنل های خورشیدی طبق طرح عملیاتی خواهد شد اما این گونه نیست که برق مجموعه را به صورت مستقیم تامین کند بلکه اول باید انرژی تولید شده در اختیار شرکت برق قرار گیرد و شرکت برق به این مجموعه برق اختصاص دهد اما ایجاد برق اضطراری برای مجموعه در دستور کار است و امیداوریم به زودی به سرانجام برسد.