اطفای آتش‌سوزی پالایشگاه تهران 42 ساعت طول کشید پالایشگاه تهران آبستن فاجعه‌ای دیگر؟

گروه حوادث – پالایشگاه نفت تهران 42 ساعت سوخت تا دوباره موضوع لزوم جابه‌جایی آن مطرح شود. پالایشگاهی که زمانی خارج از محدوده شهر بود اما حالا با گسترش شهر در میان خانه‌ها جا گرفته است. حالا بار دیگر علاوه بر آنکه موضوع آلاینده بودن این پالایشگاه مطرح است، خطرات دیگری نیز پررنگ شده‌‌اند که جان شهروندان را در خطر قرار می‌دهند.
غروب چهارشنبه خبری منتشر شد که احتمال یک فاجعه را در دل خود داشت. پالایشگاه تهران، دچار حریق شده بود. مهدی ولیپور، رییس سازمان امداد و نجات، نیز در خصوص آمادگی این سازمان برای امدادرسانی در حادثه آتش‌سوزی پالایشگاه تهران گفت: در پی حادثه انفجار خطوط لوله گاز در منطقه باقرشهر و طی پیگیری از جمعیت هلال احمر استان تهران، تیم واکنش سریع و ٣ شعبه آن جمعیت درحال آماده باش کامل هستند.
گفته می‌شد یکی از مخازن دچار حریق شده، حجم زیادی از آتش به آسمان متصاعد می‌شد. آتش‌نشانان از چند طرف با استفاده از سیستم‌های موجود در پالایشگاه و امکانات آتش‌نشانی تهران عملیات خنک‌کردن مخازن کناری و اطفای قسمت شعله‌ور را به صورت همزمان انجام می‌دادند.
ماجرا از آن قرار بود که آتش‌سوزی در کنار یکی از مخازن پالایشگاه رخ داده و پس از آن آتش به مخزنی که حاوی مشتقات نفتی بوده سرایت کرده و موجب آتش‌سوزی در این مخزن شده است.


از آنجا که ایجاد حادثه در چنین پالایشگاهی احتمال وقوع یک فاجعه را در پی دارد، رئیس پلیس پیشگیری تهران بزرگ از شهروندان خواست از تجمع و تردد در محدوده پالایشگاه تهران خودداری کنند.
حناچی، شهردار تهران، عنوان کرده بود که یک مخزن بزرگ ۴۰۰۰ لیتری آتش گرفته و بعضی مخازن اطراف را درگیر کرده و از تمامی ایستگاه‌های آتش‌نشانی شهر تهران به محل حادثه اعزام داشته‌ایم.
بیش از ۱۰۰ خودرو برای اطفای حریق اعزام شدند و خطر انفجارهای مهیب وجود داشت که با تلاش آتش‌نشانی تهران از گسترش حریق به سایر مخازن پرخطر جلوگیری شد.
از آنجا که نوع حریق در این پالایشگاه به‌گونه‌ای بود که مخزن قابل اطفا نبود، بنابراین سوخت مخزن باید می‌سوخت تا مواد موجود تمام شود. در همین راستا، آتش‌نشنان تلاش می‌کردند آتش را کنترل کنند تا آتش پایان یابد، بدون آنکه آتش به سایر مخازن سرایت کند.
در ساعات پایانی روز چهارشنبه اعلام شد که آتش مهار شده است اما صبح روز پنجشنبه، صدای مهیبی از پالایشگاه به گوش رسید و دوباره موجی از ترس را بین ساکنان اطراف پالایشگاه به وجود آورد. بیم آن می‌رفت که یکی از مخازن منفجر شده باشد اما حسین توکلی، فرماندار ویژه شهرستان ری گفت: درحال حاضر هیچ مشکل جدی در روند اطفای حریق وجود ندارد. مشتقات نفتی باقیمانده در انتهای مخزن در حال سوختن است و دودی هم که مشاهده می‌شود، به دلیل سوختن همین مشتقات است. هیچ خطری سایر مخازن پیرامونی محل حادثه را تهدید نمی‌کند.
او با تاکید بر اینکه امیدواریم ظرف ساعات آینده دود ناشی از سوخت مشتقات نفتی به پایان برسد، گفت: نوع مخزنی که دچار حریق شده به گونه‌ای است که امکان انفجار ندارد. لذا از ابتدا هیچ انفجاری نداشته‌ایم و تنها تغییر فرم مخزن فلزی گاهی به دلیل حرارت بالا روی می‌دهد که همراه با تولید صدا است اما انفجار نیست.
عصر پنجشنبه، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران گفت: سه ایستگاه آتش‌نشانی به همراه عوامل آتش‌نشانی پالایشگاه حداقل تا فردا صبح در محل حضور خواهند داشت تا عملیات سرد کردن و ایمن‌سازی را ادامه دهند.
سرانجام ظهر روز جمعه اعلام شد که عملیات اطفای آتش پایان یافته است. سید جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی در توضیح این عملیات گفت: حوالی ساعت ۸ شب ۱۳ خرداد بیشتر نیروهای آتش‌نشانی تهران و نیروهای شهرهای دیگر با هماهنگی‌هایی که در محل انجام شد محل آتش‌سوزی را ترک کردند و دو ایستگاه آتش‌نشانی و چند دستگاه خودرو ‌پشتیبانی از جمله یک بالابر به‌همراه همکاران آتش‌نشان ‌پالایشگاه در محل مستقر ماندند.
وی ادامه داد: عملیات سرد کردن، ایمن‌سازی محل و لکه‌گیری تا به امروز ادامه داشت و حوالی ساعت ۱۳ ظهر امروز ‌پس از تقریبا ۴۲ ساعت که از حضور آتش‌نشانان تهران در محل حادثه می‌گذشت، آن تعداد از نیروها و ایستگاه‌هایی که در محل باقی مانده بودند نیز ‌پس از بازدید میدانی که به‌همراه فرمانده آتش‌نشانی تهران و مسئولان ‌پالایشگاه از میدان آتش‌سوزی صورت گرفت و انجام بررسی‌های لازم و اطمینان حاصل شد از ایمنی محل، ‌پالایشگاه را ترک کردند.
به گفته سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، با هماهنگی به‌عمل آمده کلیه نیروهای آتش‌نشانی تهران محل حادثه را ساعت ۱۳ روز جمعه تحویل مسئولان ‌پالایشگاه دادند و از پالایشگاه خارج شدند.
این آتش‌سوزی و نزدیکی بافت مسکونی به آن بار دیگر ضرورت دوری اماکن دارای ریسک از مناطق مسکونی را مورد توجه قرار داد. موضوعی که رییس سازمان مدیریت بحران کشور و عضو شورایعالی شهرسازی و معماری کشور به آن پرداخته است.
اسماعیل نجار در همین رابطه با اشاره به حریق رخ داده در پالایشگاه تهران گفت: مسئولان مربوطه در این زمینه پیگیر موضوع هستند و سازمان مدیریت بحران نیز بر حسب وظیفه خود از همان دقایق اولیه به این ماجرا ورود کرده و امکانات و نیروهای لازم را برای رسیدگی به این حادثه به حالت آماده‌باش درآورد. البته جزئیات بیشتر از این حادثه با توجه به سطح و نوع حادثه از سوی مسئولان وزارت نفت و پالایشگاه اعلام خواهد شد.
عضو شورایعالی شهرسازی و معماری کشور درباره نزدیکی برخی از واحدهای مسکونی به پالایشگاه تهران گفت: این پالایشگاه بیش از ۵۰ سال پیش در محیطی خارج و چندین کیلومتر دورتر از شهر تهران ساخته شد. همانطور که مخازن سوخت شهران هم در زمان ساخت در خارج از محدوده شهر تهران قرار داشتند.
نجار ادامه داد: به مرور با افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی، حریم شهرها نیز گسترش پیدا کرد، تا جایی که ما شاهد آن هستیم که در منطقه‌ای مانند شهران ساخت و سازها تا مجاورت مخازن نیز ادامه پیدا کرده و در مورد پالایشگاه نیز گرچه حریم آن حفظ شده، اما ساخت و سازها تا نزدیکی آن پیش رفته است.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور تصریح کرد: خب چرا این اتفاق رخ داده است؟ چرا شهرها اینطور رشد کرده‌اند که تا نزدیکی اماکن پر ریسک رسیده‌اند و حالا می‌گوییم که باید این اماکن از شهر خارج شوند؟ انتقال و جابه‌جایی یک پالایشگاه یا حتی همان مخازن سوخت کار آسانی نیست و هزینه هنگفتی دارد. متاسفانه شهرهای ما بر اساس استانداردها طراحی نشده و هنگام طراحی جامع شهرها شاید اینگونه مسائل خیلی مورد توجه قرار نگرفته که الان موجبات نگرانی را به وجود آورده است.
وی تصریح کرد: با این شرایط در خوشبینانه‌ترین حالت می‌توان گفت در آِینده نزدیک امکان این جابه‌جایی‌ها وجود ندارد. اما آیا ممکن نبود که مسئولان مربوطه اجازه ساخت و ساز در اطراف این اماکن را صادر نمی‌کردند؟
نجار با بیان اینکه متاسفانه شهرهای ما بر اساس استانداردها و قواعد شهرسازی ساخته نشده و همین موضوع نگران کننده است، گفت: امروز که مسئله آتش‌سوزی پالایشگاه مطرح شده یا قبلا که ماجرای شهران مطرح شد، رسانه‌ها نسبت به این موضوع حساسیت پیدا کردند. اما خطری هست که رسانه‌ها به آن توجه نکردند و آن ساخت و ساز روی خطوط انتقال نفت و گاز است. این محل‌ها طبق قوانین و مقررات مصوب دارای حریم هستند، اما همین حریم‌ها را در ساخت و ساز رعایت نکردند و در همین فضا که مسیر انتقال گاز، نفت و ... است ساخت و ساز شده است.
وی تاکید کرد: از همین حالا هم می‌توان وارد عمل شد و اجازه ساخت و ساز و گسترش شهر به سمت اماکن پرخطر، نظیر همین پالایشگاه را نداد. بر روند ساخت و ساز در حریم خطوط انتقال نفت و گاز دقت بیشتری کرد و از فجایع احتمالی در آینده جلوگیری کرد.
با توجه به موارد مطرح شده به نظر می‌رسد هرچه زودتر پیش از آنکه حادثه‌ای غیرقابل جبران رخ دهد، باید فکری به حال جابه‌جایی این پالایشگاه یا ایمن‌سازی هرچه بیشتر آن کنند.