روزنامه شرق
1400/03/17
اقتصاد در مناظره کاندیداها
اقتصاد در مناظره کاندیداها کوروش احمدی- دیپلمات نخستین مناظره کاندیداهای ریاست‌جمهوری که بر مباحث اقتصادی متمرکز بود، نتیجه‌ای که روشنگر باشد، مشکلات ریشه‌ای اقتصاد ایران را عیان کند و راه‌حل‌هایی برای انتخاب به رأی‌دهندگان ارائه کند، نداشت. رقبا عمدتا به ذکر صورت‌مسائل، مانند تورم و بی‌کاری و بیان نشانه‌ها پرداختند و از لزوم افزایش تولید و کاهش تورم و مانند آن سخن گفتند، بدون اینکه وارد جزئیات شوند و راه‌حل مشخص و باورپذیر ارائه دهند. آنها به این واقعیت غیرقابل انکار عنایتی نداشتند که ریشه مشکلات اساسی اقتصاد ایران نه در خود اقتصاد بلکه در حوزه‌های غیراقتصادی است و رفع آنها بدون ازمیان‌برداشتن موانع غیراقتصادی امکان‌پذیر نخواهد بود. در میان عوامل تولید، اقتصاد ایران از نظر عامل سرزمین، منابع طبیعی و مواد اولیه یکی از غنی‌ترین اقتصادهای جهان است، اما از جهت دیگر عوامل تولید با دشواری‌های عمده‌ای مواجه است. سرمایه‌گذاری یکی از مشکلات اساسی اقتصاد ایران است. مطابق آمار بانک مرکزی، به‌طورمیانگین نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص از ابتدای دهه ۹۰ تا سال 98، سالانه 5.7 درصد کاهش داشته است.این روند متأسفانه با خروج یا فرار سرمایه از کشور ملازم بوده است. به گزارش سایت الف، در یک دهه منتهی به 1397، سالانه به‌طور متوسط، 18 میلیارد دلار سرمایه از ایران خارج شده است. این در حالی است که به گزارش خبرگزاری تسنیم، صندوق بین‌المللی پول میزان خروج سرمایه از ایران در سال 96 را حدود 27 میلیارد دلار اعلام کرده و در فروردین سال 97 محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، میزان خروج سرمایه در 96 را حدود 30 میلیارد دلار دانسته بود. این برآوردها در حالی است که بانک مرکزی آمار مربوط به حساب سرمایه را از نمایه‌های خود حذف کرده است. روند خروج سرمایه که عمدتا از 1384 شروع شد، نتیجه تلاش صاحبان سرمایه ایرانی مانند هر صاحب سرمایه‌ای در هر گوشه جهان برای حفظ امنیت سرمایه، کسب سود بیشتر و حداقل حفظ ارزش سرمایه خود بوده است. در این میان، گرایش سرمایه‌های باقی‌مانده در ایران به کار در حوزه‌های غیرمولد و رانتی به‌شدت رو به افزایش است. منفی‌بودن نرخ تشکیل سرمایه ثابت در اقتصاد ایران که از نرخ بالای بی‌کاری و نیز اشتغال غیرمولد و پایین‌بودن نرخ بهره‌وری در رنج است، بسیار خطرناک است. میل به خروج سرمایه در ترکیب با انگیزه‌های دیگر، مانند داشتن گذرنامه‌ای معتبر، ازجمله موجب خروج سرمایه از کشور برای خرید خانه در دیگر کشورها شده است. به گزارش خبرآنلاین، مطابق آمار دولت ترکیه، ایرانی‌ها در سال ۲۰۲۰، 7189 ملک در ترکیه خریداری کردند که نسبت به آمار سال ۲۰۱۷ (حدود 792 واحد) افزایشی ده برابری را نشان می‌دهد و می‌تواند به معنی خروج بیش از یک و نیم میلیارد دلار ارز از ایران صرفا برای خرید خانه در ترکیه باشد. این در حالی است که میل جوانان صاحب تخصص به مهاجرت از کشور برای فروش تخصص خود نیز محسوس است. این امر همچنین گویای مشکل در دو عامل دیگر تولید، یعنی مدیریت و نیروی انسانی است. علاوه‌بر فقدان فرصت‌های اشتغال که موجب مهاجرت مدیران و متخصصان شده است، برخی تنگ‌نظری‌ها در زمینه سبک زندگی و آرا و نظرات بخش‌های مختلف جامعه نیز محیط کار در کشور را برای بسیاری از متخصصان و کارگران فنی تحمل ناپذیر کرده است. مشکل بزرگ دیگر در برابر تولید، ضعف شدید سرمایه‌گذاری خارجی است. این درحالی است که کشورهای پیرامون ایران از نظر جذب سرمایه خارجی در موقعیت خوبی قرار دارند. احیای برجام می‌تواند عامل مؤثری برای رفع برخی موانع در برابر سرمایه‌گذاری خارجی باشد. اما صرف احیای برجام کافی نیست، چراکه با توجه به تجربه خروج ترامپ از برجام، ادامه تحریم‌های اولیه آمریکا و نیز تحریم‌های مرتبط با موضوعات غیرهسته‌ای و اصرار آمریکا برای مذاکره در مورد تغییر برجام، برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران همچنان موجب پرخطربودن بازار ایران برای سرمایه خارجی خواهد بود. رونق اقتصادی همچنین موکول و مشروط به اصلاح سیاست‌های داخلی است. فساد گسترده یا به‌قول احمد توکلی «فساد سیستماتیک» عامل دیگری است که به‌شدت مخل تشکیل سرمایه و جلوگیری از مهاجرت نخبگان است. این در حالی است که این مشکل ریشه در سیاست‌هایی مثل درجه بندی کردن شهروندان، بسته‌بودن نسبی دایره مدیریت، نقص جدی در چرخش نخبگان و ضعف در شاخص‌های حکمرانی مطلوب، (شامل مشارکت سیاسی، حکومت قانون، مشورت مؤثر در تصمیم‌گیری، تأمین فرصت‌های برابر برای همه، کارآمدی و کارآیی نهادها، پاسخ‌گوبودن سیستم به مردم، شفافیت و واکنش به‌موقع نهادها و روندها) دارد. تنها ازطریق تقویت این شاخص‌ها می‌توان به رفع مشکلاتی مانند قاچاق، اقتصاد موازی، آقازاده پروری، مهار دستگاه های غیر پاسخ‌گو و... همت گماشت. این موضوعات در مناظره کاندیداها نیز یا با کلیات و شعار برگزار شد یا آنها اساسا وارد این مباحث نشدند.
سایر اخبار این روزنامه
مناظره برای منازعه؟
جمهوریت رکن بزرگی برای حکومت اسلامی است
به برخی افراد احراز صلاحیت نشده ظلم شد
انتخابات ۱۴۰۰ کارزار وعده‌های خیالی
همتی و مهرعلیزاده محاسبات اصولگرایان را بر هم زدند
این تمدیدهای اعصاب‌خردکن
جای خالی دغدغه‌های مردم در مناظره اقتصادی
چرا ایران – بحرین مرگ و زندگی شد؟
آداب اقلیت
اقتصادیات نظارت بر انتخابات
ایمنی تهران و آتش‌سوزی پالایشگاه تندگویان
اقتصاد در مناظره کاندیداها
مناظره اول، آنچه گفته نشد
