پیشتازی دانشگاه های ایران در رقابت منطقه ای

مصطفی عبدالهی- در بین 100 دانشگاه برتر قاره آسیا، نام 7 دانشگاه ایرانی هم می‌درخشد؛ آن هم نه فقط دانشگاه‌های نامدار و دارای سابقه طولانی، بلکه برخی دانشگاه‌های شهرهای کوچک هم پا به عرصه رقابت علمی بین‌المللی گذاشته‌اند تا توان اندیشه ایرانیان را بیش از گذشته نمایان سازند و ثابت کنند محققان ما گام اول برای ایجاد دانشگاه‌های مولد کار و ثروت را با قدرت برداشته‌اند.  47 دانشگاه ایرانی در رده بندی تایمز یکی از معتبرترین سیستم‌های بین‏المللی رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، پایگاه تایمز است که در ارزیابی سال 2021 دانشگاه‌های آسیایی، 551 دانشگاه از 30 کشور قاره کهن را در گزارش خود جای داده است. در این رتبه‌بندی، سهم امسال ایران 47 دانشگاه است در حالی که در سال گذشته 40 دانشگاه بود. مهم‌تر از آن، افزایش تعداد دانشگاه‌های ما در بین 100 رتبه اول این ارزیابی است. از کردستان تا بابل و کاشان جالب است که بالاترین رتبه ما در این رتبه‌بندی آسیایی را دانشگاه علوم پزشکی کردستان کسب کرده و در جایگاه 45 آسیا قرار گرفته است. بعد از آن هم دانشگاه صنعتی شریف (رتبه 58)، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل (رتبه59)، دانشگاه صنعتی امیرکبیر ( رتبه70)، دانشگاه علم و صنعت (رتبه 76)، دانشگاه علوم پزشکی تهران(رتبه 94)و دانشگاه کاشان(رتبه 100)، شش دانشگاه دیگر ایران در فهرست صدتایی‌های آسیا هستند. شگفتانه های ما نکته مهم دیگر این‌که، برخی دانشگاه‌های ما امسال برای اولین‌بار به فهرست دانشگاه برتر آسیایی در رتبه‌بندی تایمز راه یافته‌اند و این نویدبخش آینده‌ای روشن برای آن‌هاست. طبق گزارش موسسه استنادی علوم (ISC) و پایش علم و فناوری، در رتبه‌بندی سال ۲۰۲۱، دانشگاه علوم پزشکی کردستان، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشگاه لرستان، علوم پزشکی کرمان، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشگاه اراک، دانشگاه رازی، دانشگاه حکیم سبزواری و دانشگاه سیستان و بلوچستان در رتبه‌بندی حضور یافته‌اند که در سال گذشته در این رتبه‌بندی نبوده‌اند. ضمن آن‌که رتبه امسال بسیاری از دانشگاه‌هایی که در سال گذشته هم حضور داشته‌اند، ارتقا یافته و حاکی از عملکرد بهتر آن‌هاست. ملاک‌های ارزیابی چیست؟ حتما برای شما هم مهم است که بدانید ملاک ارزیابی دانشگاه‏ها برای مشخص‌شدن رتبه در این ارزیابی‌ها چیست. آن‌طور که «محمد جواد دهقانی» رئیس موسسه استنادی علوم (ISC) و پایش علم و فناوری به ایرنا گفته است، روش‌شناسی رتبه‌بندی آسیایی تایمز در سال ۲۰۲۱، همانند روش‌شناسی رتبه‌‌بندی جهانی دانشگاه‌هاست که از ۱۳ شاخص در قالب ۵ معیار آموزش، پژوهش، استنادات، درآمد صنعتی و وجهه بین‌المللی استفاده شده است. همپای تایوان و هنگ کنگ ، قوی‌تر از ترکیه و امارات اما مهم است که بدانیم سهم دیگر کشورها در رتبه‌بندی دانشگاه‌های برتر آسیا چقدر است. طبق این گزارش سالانه، در بین 100 رتبه اول این رتبه‌بندی چینی‌ها نه‌تنها رتبه اول و دوم را از آن خود کرده‌اند بلکه در مجموع 29 رتبه را در اختیار دارند تا پیشتاز این رقابت علمی باشند. البته فراموش نکنیم که اگر مقیاس جمعیتی را درنظر بگیریم، چینی ها با 1.5 میلیارد نفر جمعیت با دیگران رقابت می‌کنند، یعنی بیش از 16 برابر جمعیت ما. کره جنوبی با 12 رتبه، ژاپن با 11 رتبه، تایوان با 8 رتبه و هنگ‌کنگ با 6 رتبه، دیگر رقبای ما در این عرصه هستند. البته خوب است این را هم بدانیم که عربستان با 4 رتبه، ترکیه با 3 رتبه، سنگاپور، هند و امارات هر یک با 2 رتبه و مالزی، لبنان و اردن هر کدام با یک رتبه از رقابت با ما جا مانده‌اند. برترین کشورهای اسلامی از نظر تعداد دانشگاه ها اگر بخواهیم ایران را با کشورهای اسلامی منطقه آسیا مقایسه کنیم هم، نتیجه‌اش این است:  از ۲۷ کشور اسلامی در قاره آسیا،‌ دانشگاه‌های ۱۶ کشور در رتبه‌بندی آسیایی تایمز ۲۰۲۱ حضور دارند. از لحاظ تعداد دانشگاه، کشور ایران با ۴۷ دانشگاه رتبه اول و ترکیه و پاکستان به ترتیب با ۴۳ و۱۶ دانشگاه رتبه دوم و سوم را دارند. به لحاظ بهترین رتبه، به ترتیب کشورهای عربستان، قطر و امارات متحده رتبه‌های اول تا سوم را دارند.          رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر در گفت‌وگو با خراسان مطرح کرد:  حرکت به سمت دانشگاه‌های کارآفرین و ثروت‌آفرین دانشگاه صنعتی امیرکبیر از جمله دانشگاه‌های موفق ایران است که نه‌تنها در داخل کشور بلکه در سطح بین‏المللی نیز حرف برای گفتن دارد. «دکتر سیداحمد معتمدی» رئیس این دانشگاه در گفت‌وگو با خراسان درباره روند رو به رشد دانشگاه‌های کشور طی سال‌های اخیر می‌گوید: خوشبختانه با تلاش‌های انجام‌شده، رتبه‌های جهانی دانشگاه‌های ما طی سال‌های اخیر به طور مداوم ارتقا یافته است. کارنامه درخشان‌تر با وجود سخت‌تر شدن رقابت وی تصریح می‌کند: نکته مهم این است که در طول این سال‌ها نه تنها تعداد دانشگاه‌های رقیب در سایر کشورها بیشتر شده بلکه شرایط پذیرش و رقابت هم دشوارتر شده‌است اما دانشگاهیان ما کارنامه درخشانی از خود به جای گذاشته‌اند. خوب است اما کافی نیست رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر تصریح می‌کند: به عنوان یکی از اعضای جامعه دانشگاهی کشور معتقدم کسب موفقیت در رتبه‌بندی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی که بر اساس شاخص‌هایی مثل مقالات و پژوهش‏ها انجام می‌شود، بسیار مهم و قابل توجه است اما ما نباید به این نظام‌های ارزیابی بسنده کنیم و لازم است با تدوین یک نظام رده‌بندی ملی، شاخص‌های داخلی خودمان را هم داشته باشیم و نگاه جامع‌تری به این حوزه داشته باشیم.دکتر معتمدی به چشم‌انداز پیش روی دانشگاه‌هایی همچون صنعتی امیرکبیر هم اشاره می‌کند و می‌گوید: به دنبال آن هستیم که علاوه بر تلاش برای ارتقای رتبه در نظام جهانی و منطقه‌ای، به عرصه دانشگاه‌های نسل 3 و 4  نیز ورود کنیم؛ دانشگاه‏هایی که کارآفرین و ثروت‌آفرین هستند و در توسعه اقتصادی و صنعتی کشور نیز موثرند. وی می‌افزاید: با تحقق این اهداف و اقداماتی همچون عقد قراردادهای صنعتی و افزایش تعداد شرکت‌های دانش بنیان دانشگاهی،  دانشگاه‌های ما نقش پررنگ‌تری برای رفع نیازهای کشور برعهده خواهند گرفت.به گفته دکتر معتمدی افزایش توان علمی و مقالات پژوهشی، گام اول برای تحقق ایجاد دانشگاه‌های مولد کار و ثروت است و حالا مسیر دستیابی به این دانشگاه‌ها برای ما کوتاه‏تر شده است.