روزنامه خراسان

ای حَرمت ملجأ درماندگان

حلاجیان/نوائیان – ولادت امام هشتم، حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع)، برای ما ایرانیان از دو جهت باعث مسرت و شادی است؛ نخست از این منظر که ولی‎خدا پا به عرصه وجود نهاده و دوم، از آن‌رو که ما، افتخار میزبانی‌اش را داریم و او را ولی‌نعمت خود می‌دانیم. این روز فرخنده و مبارک، البته روز شادمانی است؛ اما نیکوست که در ولادت باسعادت عالم آل‌محمد(ص)، گذری بر آموزه‌های آن حضرت داشته باشیم و از فرصت شادی، مهلت یادگیری و آموختن فراهم آوریم. در دنیای سراسر مادی‌گرای امروز، سر بر آستان اولیا نهادن و کسب فیض‎کردن، سعادتی است که هرکس به آن نمی‌رسد. یکی از وجوه مهم آموزه‌های علی بن موسی‌الرضا(ع) که در روزگار ما، باید موردتوجه قرار بگیرد و با بهره گرفتن از آن، زمینه گسترش عدالت در جهان فراهم شود، اهتمام آن حضرت به حقوق انسان‌ها و برابر دانستن آن‌ها از منظر خلقت و امتیاز بخشیدن به هر کس، بر اساس تقواست؛ همان دستورالعملی که خداوند در قرآن با آیه شریفه «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ»، آن را موردتوجه و تأکید قرار داده است. جالب این‌جاست که حضرت رضا(ع) در روزگاری به چنین آموزه‌هایی اهتمام می‌ورزید که سخنی از حقوق بشر در میان نبود و بلکه، اخلاق اشرافی در میان جامعه بیداد می‌کرد و این از برجستگی‌های معارف اهل‌بیت(ع)  است که قرن‌ها پیش از آن‌که بشر به چنین مقوله‌هایی ورود کند، آن را مورد توجه و تأکید قرار داده‌است. بهانه کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و مناسبت مبارک ولادت حضرت ثامن‌‌الحجج(ع) باعث شد که به سراغ حجت‌الاسلام دکتر محمدرضا جباری، استاد برجسته تاریخ اسلام برویم و در این زمینه با او به گفت‌وگو بپردازیم.
    یکی از جلوه‌های مهم در معارف رضوی، توجه امام رضا(ع) به جایگاه انسانیت و برابری همه ا‌نسان ها از منظر خلقت است. این آموزه‌ها شامل چه نکاتی می‌شود؟
اسلام فی‌ذاته، آمد تا عوامل دنیوی تفاخر، از ثروت و نژاد و... را از میان انسان‌ها بردارد. در سنت نبوی، عرب و غیرعرب با هم فرقی ندارند؛ آن‌چه سبب برتری یک انسان بر دیگری می‌شود، اطاعت از خداست، تقواست. جلوه این آموزه را می‌توان در سیره امام رضا(ع) مشاهده کرد. امام حتی در روزگاری که به عنوان ولیعهد جامعه اسلامی شناخته می‌شدند، این امر مهم را ترک نکردند. در حالی که در دوران پس از رحلت پیامبرخدا(ص)، تنها در دوران کوتاه خلافت امیرمؤمنان و امام حسن علیهما‌السلام، موضوع برابری انسان‌ها از منظر آفرینش و برتری دادن به افراد بر مبنای تقوا مطرح بود. غیر از این دوره‌ها تفاخر نژادی، به‎خصوص موضوع عرب و عجم برقرار بود و جامعه اسلامی در این عرصه، متحمل رنج و تعب بسیار می‌شد.
    امکان دارد به صورت مصداقی به این رویکرد در سیره امام رضا(ع) اشاره بفرمایید؟


بله، اجازه بدهید این موضوع را با ذکر یکی دو مثال باز کنیم. مرحوم علامه مجلسی، در جلد 49 بحارالانوار (ص 101، حدیث 18)، روایتی را نقل می‌کند که البته در کتاب شریف «کافی» نیز، می‌توان آن را ملاحظه کرد. در این روایت آمده است، فردی از بلخ که در سفر امام رضا(ع) به خراسان، ایشان را همراهی می‌کرد، هنگام ناهار در محضر امام(ع) بود. او می‌گوید که دیدم سفره انداختند و آن حضرت دستور داد همه غلامان همراه، حتی غلامان و برده‌های سیاه‌پوست، بر سفره بنشینند و با امام(ع) هم‌غذا شوند. آن بلخی می‌گوید که عرض کردم کاش برای آن‌ها سفره جداگانه‌ای می‌انداختید و شما جداگانه غذا می‌خوردید. شاید این حرف را به دلیل جایگاه امام رضا(ع) و این‎که قرار بود آن حضرت مقام ولایتعهدی را برعهده بگیرد، به زبان آورد. امام(ع) بلافاصله به او فرمود: آرام باش! خداوند ما و آن‌ها و پدر و مادر ما و آن‌ها یکی است؛ ملاک پاداش و بزرگداشت انسان‌ها، صرفاً اعمال نیک آن‌هاست. این جمله‌ای بسیار حیاتی و مهم است؛ ببینید، امام رضا(ع) تنها به بیان موضوع اکتفا نمی‌کند؛ عملاً نشان می‌دهد که باید چطور رفتار کرد.
    شرایطی که امام رضا(ع) این مسئله را بازگو می‌کنند، شرایط بسیار خاصی است.
همین‌طور است؛ فکرش را بکنید در شرایطی که بحث برتری نژادی و تفاخر به اموال دنیوی این‎ قدر داغ است، فردی که مقام ولایتعهدی را – هرچند به صورت ظاهر و با اجبار مأمون – دارد، این‌گونه دربرابر رویکردهای برتری‎جویانه که انسان‌ها را بر اساس نژاد و مال طبقه‌بندی می‌کند، واکنش نشان می‌دهد. روایت دیگری هم در این زمینه، به نقل از شیخ صدوق داریم که بسیار تأثیرگذار است؛ این روایت در صفحه 95 کتاب ارجمند عیون اخبارالرضا(ع) آمده‌است. می‌گوید مردی خدمت امام(ع) شرفیاب شد و عرض کرد که به خدا قسم، شما بهترین مردم هستید و کسی باشرافت‌تر از پدر شما وجود ندارد. امام(ع) فوراً فرمود: اگر پدر من شرافتی دارد، به واسطه تقوا و اطاعت از دستورهای الهی است. باز آن مرد زبان به مدح امام(ع) گشود و آن حضرت را بهترین خلق معرفی کرد؛ امام(ع) فرمود: بهترین خلق کسی است که باتقواتر باشد؛ به خدا قسم هنوز این آیه نسخ نشده‌است که «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ  إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ»(حجرات - 13). امام رضا(ع) می‌خواهد ملاک برتری و شرافت را به آن فرد و البته به همه ما یادآوری کند؛ تقوا و پرهیزکاری. امام رضا(ع) در طول عمر مبارک خود، بارها اموالشان را در میان نیازمندان تقسیم کردند. یک‎بار فضل بن سهل به این عمل آن‌ حضرت اعتراض کرد؛ گفت که این کار زیان و «غرامت» است؛ اما امام(ع) در پاسخ وی فرمود که این کار غنیمت است و آن‌چه تو ملاک برتری می‌دانی، یعنی همین مال و اموال، نزد خداوند سبب برتری نمی‌شود و در آن دنیا هم به کار تو نخواهد آمد؛ مگر آن‌که از آن مال در راه خدا استفاده کنی.
 
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
وزیر کار:یارانه ثروتمندان به تدریج حذف می‌شود (شهروند) اتمام حجت هسته‌ای تهران (جوان)فرصت‌هاي ترامپيزم (اعتماد) اخبار ویژه (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
ارتقای 45 رتبه ای ایران در نوآوری ماجرای آدم کشی یک زن در خیابان احتمال بازگشت خاموشی ها به مشهد لیست شورای ائتلاف به سرلیستی چمران، پیروز انتخابات شورای شهر تهران اسکوچیچ از ایران رفت اولویت های رئیسی ای حَرمت ملجأ درماندگان شروع امیدوارکننده رئیسی آتش قاچاق در خرمن علوفه! بلای پیج های هم فکری برآورد بین المللی از رشد 8 درصدی و تورم ۱۰درصدی اقتصاد ایران قوالی عشق من است خراسان 73 ساله شد