روزنامه ابتکار
1400/04/06
آیا نامگذاری معابر شهری به نام مشاهیر کشور، با هویت فرهنگی آن محل هماهنگ است؟ از دغدغه فرهنگی تا رفع مسئولیت
گروه فرهنگ و هنر – نامگذاری خیابان‌های شهر به نام مفاخر، اتفاقی است که در تمام دنیا متداول است. در شهرهای کشور ما هم از این دست خیابان‌ها کم نیستند. از خیام و مولوی گرفته تا حافظ و سعدی. همچنان هم خیابان‌های شهر تغییر نام می‌دهند و نام مفاخر معاصر بر تابلوی آنها نقش می‌بندد. اما چه قدر هماهنگی بین نام خیابان‌ها و موقعیت مکانی و سوق‌الجیشی آنها وجود دارد؟شاید اینکه نام خیابانی در شهر عوض شود، برای ساکنان آن خیابان توفیر چندانی نکند، برایشان محمد نباشد اسم خیابان‌شان مثلا نیلوفر سوم باشد یا نام یک شخص مطرح. معمولا وقتی سنخیتی بین نام جدید و هویت خیابان وجود ندارد، مردم ترجیح می‌دهند از همان نام قبلی برای نشانی دادن استفاده کنند. البته زمان هم عامل مهمی در به یاد ماندن نام جدید است اما عاملی دیگر می‌تواند این زمان را کوتاه‌تر کند و آن هماهنگی نام خیابان با هویت فرهنگی آن منطقه است.
چند سالی است که موضوع نامگذاری برخی خیابان‌های پایتخت به نام مفاخر فرهنگی در دستور کار شورای شهر تهران قرار گرفته است. اما در این میان مناقشات بسیاری به پا شد که می‌توان از خیابان‌هایی که قرار بود به نام مصدق، شجریان، فروغ فرخزاد و برخی دیگر از مشاهیر و مفاخر ایرانی نامگذاری شود نام برد.
البته مشخص نیست چه فرآیندی وجود دارد تا شوراهای شهر نامی را برای خیابان‌ها انتخاب کنند اما آن طور که به نظر می‌رسد نامگذاری خیابان‌ها در تهران براساس سلیقه طیفی از اعضای شورای شهر در هر دوره انتخاب میشود که بیشترین رای و قدرت را داشته باشد. در طول دوره شورای شهر پنجم که اکثر کرسی‌های آن به دست نمایندگان اصلاح‌طلب، افتاده بود، تغییر نام خیابان‌ها به نام مفاخر و مشاهیر ایرانی محبوب در نزد مردم حتی آنهایی که نام و نشان‌شان اغلب در رسانه ملی برده نمی‌شود، مورد توجه بسیار افکارعمومی قرار گرفته است. تغییر نام‌هایی که گاهی حتی با انتقاد خود اعضای شورای شهر روبه‌رو شده است. نمونه آن اظهارات زهرا نژادبهرام، عضو اصلاح‌طلب شورای شهر تهران است. که پیشتر تغییر نامگذاری‌های گسترده آن را نافی حفظ هویت شهری دانست و گفت: «هویت یک منطقه و محله و ساختار یک خیابان و کوچه در طول سالیان سال به وجود آمده؛ اگر قرار باشد یک خیابان جدید، کوچه و گذر و معبر جدید را نامگذاری کنیم، این روش نامگذاری صحیح است اما اینکه با هویت محله بازی کنیم، قابل درک نیست.» او گفته است: «به نظر در این تغییر نام، تنها از شهرداران مناطق، نظرسنجی به عمل آمده؛ همه ما می‌دانیم خانواده‌های برخی از این بزرگان تمایل نداشتند نام عزیزا‌ن‌شان بر در و دیوار شهر باشد و واقعا به ما لطف کردند که اجازه دادند؛ مشکلی که این شکل نامگذاری‌ها دارند، گلایه مردم محلات است؛ آنها می‌گویند هیچ‌کس نظر ما را راجع به تغییر نام محله‌مان نپرسید.»
اما یکی از حاشیه‌برانگیز‌ترین نامگذاری‌ها، نامگذاری خیابانی به نام استاد محمدرضا شجریان بود. سال 98 بود که موضوع نامگذاری خیابانی به نام استاد محمدرضا شجریان، استاد آواز ایران، که علاقه‌مندان بسیاری از قشرهای گوناگون جامعه دارد، مطرح شد. پیرو این وعده، ۲۷ فروردین ماه سال گذشته اعضای شورای شهر تهران با نامگذاری بلوار فلامک جنوبی و شمالی در منطقه ۲ به نام «محمدرضا شجریان» موافقت کردند. با این حال مصوبه شورای شهر یک هفته بعد ابلاغ شد. در ابلاغیه به شهردار تهران پیروز حناچی تاکید شده بود که اگر این مصوبه تا دو هفته با اعتراض مسئولان امر روبه‌رو نشود لازم الاجراست. پس از گذشت شش روز از ابلاغ مصوبه یعنی دهم اردیبهشت ماه سال گذشته، محسن هاشمی، رئیس شورای شهر در نامه‌ای محرمانه به شهردار تهران از او خواست اجرای ردیف دوم مصوبه شورا که مربوط به تغیر نام خیابان فلامک بود را تا اطلاع ثانوی متوقف کند. به هر روی، بعد از حواشی بسیار و پس از مرگ این هنرمند، ۳۰ آذر ماه سال 99 خیابان فلامک واقع در منطقه دو تهران به اسم او تغییر نام داد.
دوباره اواخر خرداد امسال موضوع تغییر نام برخی از خیابان‌های پایتخت در شورای شهر تهران مطرح شد. در جلسه آن روز شورا، کوچه‌هایی به نام صمد بهرنگی، مهدی آذریزدی، هوشنگ مرادی کرمانی، جبار باغچه بان در حوالی خیابان حجاب و خیابان ارمغان غربی در منطقه ۳ به نام استاد نجف دریابندری نامگذاری شد.
این اتفاق در ذات خود، مثبت و خوشنود کننده است ولی تجربه‌های قبلی نشان می‌دهد بیش از خوشحالی، باید بررسی کنیم که این نامگذاری‌ها بر چه اساس و با چه کیفیتی رخ می‌دهد. در یکی دو سال گذشته به صورت پراکنده انتقادهایی از جانب خانواده، شاگردان یا دوستداران هنرمندان گوناگون مطرح شده که ترجیع‌بند مشترکی دارند؛ خیابانی که برای نامگذاری آن شخص بخصوص در نظر گرفته شده، مناسبتی نداشته یا اینکه این نامگذاری به شکل درستی رخ نداده است.
در بحث نامگذاری خیابان معمولا این انتظار وجود دارد که خیابان محل زندگی آن هنرمند یا خیابان دیگری که به نوعی به حرفه و هنر او مربوط باشد، در نظر گرفته شود یا دست کم در انتخاب آن خیابان با خانواده او یا اطرافیانش مشورت صورت بگیرد اما در اغلب این نامگذاری‌ها می‌بینیم که چنین اتفاقی رخ نداده و نه تنها مشورتی انجام نشده بلکه وقتی خانواده یا اطرافیان آن هنرمند در زمینه نامگذاری آن خیابان خاص، اعتراض و انتقادی داشته‌اند، کوچکترین ترتیب اثری داده نشده است.
به این نکته هم آگاهیم که گاه محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد، مثل اینکه خیابان محل زندگی یا محل کار آن هنرمند به نام یکی از شهیدان عزیز کشورمان باشد که طبیعتا باید خیابان دیگری را در نظر گرفت. با این همه آنچه در چند وقت اخیر شاهد بوده‌ایم، نشان می‌دهد اتفاقا خیابان‌هایی که از این نامگذاری‌ها کنار گذاشته شده‌اند، هیچ یک به نام هیچ شهیدی نبوده‌اند.
حدود یک سال پیش و همزمان با زادروز داود رشیدی در بیست و پنجم تیر ماه، احترام برومند همسر این هنرمند گله‌هایی را نسبت به نامگذاری خیابانی به نام او در محله سعادت آباد مطرح کرد.
برومند گفته بود که از طرف سازمان زیباسازی و بخش فرهنگی شهرداری که موضوع نامگذاری خیابان به نام هنرمندان را پیگیری می‌کنند، درباره نامگذاری خیابانی به نام داود رشیدی سوال کرده‌اند و خانواده این هنرمند هم چند خیابان را پیشنهاد کرده‌اند و نهایتا قرار بوده با نظر خانواده، خیابانی را نامگذاری کنند اما متاسفانه چنین نشده است.
او تاکید کرده بود که وقتی خیابانی را به نام کسی می‌کنند، باید ارتباط و شان نزولی داشته باشد؛ یا منزل آن فرد در آن خیابان یا محلی هنری باشد ولی متاسفانه در انتخاب خیابانی که برای نامگذاری داود رشیدی در نظر گرفته‌اند، به این موضوع توجهی نشده است.
این هنرمند که پیگیر حل این مشکل بوده است، اعلام کرده بود که چندین ماه تلاش کرده مساله را از طریق گفتگو با محمد جواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران پیگیری کند ولی این تلاش‌ها بی‌ثمر بوده است.
برومند البته تاکید داشت که اطمینان دارد در این زمینه سوءنظری نبوده و گفته بود به هر حال زحمت کشیدند و با وجود مخالفت‌هایی که برای این نامگذاری‌ها وجود دارد، این کار را به انجام رساندند ولی نباید تنها به نامگذاری بسنده کنیم بلکه لازم است تناسب و شان نزول این نامگذاری را هم مورد توجه قرار بدهیم.
به فاصله کمتر از یک سال بعد افسانه ماهیان، کارگردان تئاتر و یکی از شاگردان حمید سمندریان که مجوز نشر آثار و تاسیس بنیاد این هنرمند را دارد، اعتراض مشابهی را مطرح کرد.
زمستان سال 99 از سوی شورای شهر تهران اطلاعیه‌ای منتشر شد با این مضمون که قرار است معابر دانشگاه تهران به نام هنرمندانی همچون حمید سمندریان، جمیله شیخی و ... شود.
این خبر البته بازتاب چندانی نداشت تا اینکه چند روز اخیر مشخص شد در سکوت خبری، کوچه‌ای در خیابان ایرانشهر به نام استاد حمید سمندریان شده است و دوباره همان پرسش تکراری مطرح شد که چرا خیابان محل زندگی یا محل کار این هنرمند برای این نامگذاری انتخاب نشده.
این نامگذاری البته نقطه ضعف دیگری هم داشت، کوچه نامبرده که قبلا به نام مهاجر بوده است، همچنان چهار تابلو به نام مهاجر داشت و تنها یک تابلو که چندان هم قابل دید نبود، به نام حمید سمندریان بر دیوار کوچه، بالای سقف کاذب مغازه‌ای دو نبش، نصب شده بود.
افساه ماهیان هم ضمن اعتراض به این شیوه نامگذاری، تاکید کرد که پیگیر این ماجرا خواهد شد. بخصوص که پیشتر شورای شهر، خود اعلام کرده بود یکی از معابر دانشگاه تهران به نام سمندریان خواهد شد که نامگذاری مناسبی بود چراکه معابر دانشگاه تهران، محل پیاده‌روی‌های همیشگی این هنرمند بود و دوستداران و شاگردان او در چند نسل گوناگون همواره او را در حال پیاده‌روی از منزلش در خیابان ایتالیا تا دانشگاه تهران و تالار مولوی دیده بودند و جالب‌تر اینکه اغلب دانشجویان نیز در این پیاده‌روی‌ها با استاد خود همراه می‌شدند و بحث و گفتگوی آنان در باب تئاتر در همین طی مسیرها ادامه پیدا می‌کرد .
هنوز چند روزی از گله‌های افسانه ماهیان نگذشته بود که ناگهان شورای شهر لیست بلند بالایی را درباره نامگذاری خیابان‌های دیگری به نام هنرمندانی مانند خسرو شکیبایی، محمد نوری، علی اکبر صادقی، حسین گل گلاب و ... منتشر کرد.
آنچه در گذشته رخ داده، این شائبه را در ذهن هنرمندان و عموم مردم جامعه ایجاد می‌کند که گویی این نامگذاری‌ها جنبه انجام وظیفه‌ای پیدا کرده و برای رفع تکلیف است چراکه تجربه چند نمونه اخیر آن هم در مورد هنرمندانی همچون داود رشیدی و حمید سمندریان که جایگاه هنری‌شان بی‌نیاز از توضیح است، نشان می‌دهد مسئولان شهری چندان در فکر کیفیت این نامگذاری‌ها نیستند و بیشتر به دنبال آن هستند تا این اتفاق به هر شکل و با هر کیفتی رخ بدهد تا به هر حال تنها چند نامگذاری به نام مشاهیر را هم در کارنامه خود داشته باشند.
سایر اخبار این روزنامه
آیا نامگذاری معابر شهری به نام مشاهیر کشور، با هویت فرهنگی آن محل هماهنگ است؟
از دغدغه فرهنگی تا رفع مسئولیت
ژوبین صفاری
به نام صیانت، به کام محدودیت
گفت‌وگو با سربازمعلمان حاضر در اتوبوس مرگ
ترمزدستی اتوبوس کار نمی‌کرد
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرد
تفکر جلیلی به وزارت خارجه راه می‌یابد؟
دولت سایه در کما
«ابتکار» عوامل موثر در بازگشت بازار سرمایه به مسیر صعودی را بررسی کرد
بورس در راه شاخص 2 میلیونی؟
آمریکا باز هم زیر بار تعهدات اصلی خود نمی‌رود
پای مذاکرات وین روی پوست موز؟
به مناسبت میلاد امام رضا(ع) و هفته قوه قضائیه انجام شد
موافقت رهبر انقلاب با عفو یا تخفیف مجازات تعدادی از محکومان
حسن روحانی:
حدود ۲۰۰ میلیون دوز واکسن نیاز داریم
سفیر و نماینده دائم ایران در وین:
سیاست ایران در مقابله با معضل جهانی مواد مخدر صرفا مبتنی بر مبارزه نیست
یک کارشناس اقتصادی:
جزئیات لایحه «تشدید مجازات پدر مرتکب قتل فرزند»
حداکثر ۱۰ سال حبس برای پدر مرتکب قتل فرزند
