روزنامه ابتکار
1400/04/12
چرا کتاب‌های روانشناسی زرد پرطرفدارند؟ سراب راه خوشبختی
گروه فرهنگ و هنر – اگر سری به بساطی‌های کتاب بزنید یا در غرفه‌های تخفیف‌دار کتاب در اقصی نقاط شهر نگاه کنید حتما چند عنوان خواهید دید که به شما نوید موفقیت در چند گام را معرفی خواهند کرد؛ کتاب‌هایی با مضامین چند پله تا خوشبختی، چند گام تا ثروتمند شدن، چند قدم تا چیره شدن بر همه چیز و... کتاب‌هایی که می‌خواهند راه‌های میان‌بر نشان بدهند و از قضا طرفداران زیادی هم دارند. اما این کتاب‌ها که به کتاب‌های روانشناسی زرد معروف هستند، واقعا می‌توانند به برطرف کردن مشکلات ما کمک کنند؟این روزها مشکلات اجتماعی و اقتصادی زندگی‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. افراد برای مواجهه با این مشکلات راه‌های مختلفی را پیش می‌گیرند، از مراجعه به روانشناسان گرفته تا مطالعه کتاب‌های روانشناسی و تلاش برای یافتن راهی برای غلبه بر پیچیدگی‌های زندگی از بین کلمات. اما در میان بازار کتاب‌های روانشناسی، بیش از هر چیز، کتاب‌های زرد طرفدار دارند. کتاب‌هایی که در ایستگاه‌های مترو و دکه‌های کتابفروشی در بازارچه‌های خیابانی با تخفیف‌های بالای ۵۰ درصد، نظر بسیاری از مخاطبان را به خود جلب می‌کند؛ در حالی که ناشر معتبر، قادر به ارائه این درصد از تخفیف برای کتابی ارزشمند و معتبر نیست و این تخفیف می‌تواند شناسه خوبی برای شناخت کتاب معتبر از غیرمعتبر باشد.
این کتاب‌ها سعی می‌کند مخاطب را خیلی زود به جواب برساند، به آنها راهکار بدهد و بگوید رمز زندگی موفق را می‌شناسد. نویسنده‌های کتاب‌های زرد روانشناسی، برخلاف نویسندگان کتاب‌های علمی، معمولاً روانشناس نیستند، منبع علمی ندارند و شواهد تجربی از آنها حمایت نمی‌کند. این کتاب‌ها بیشتر اوقات، محتواهای فریبنده‌ای دارند و با ترویج تفکر اشتباهی مثل «کسب موفقیت از راه فکر»، تلاش می‌کنند مخاطب را مجاب کنند که می‌توانند صرفاً با تفکر مثبت به موفقیت، ثروت، شادی و … برسند!
اما چرا این کتاب‌ها اینقدر زیاد هستند و از آنها استقبال می‌شوند؟ مصطفی اقلیما، جامعه‌شناس، در این‌باره گفت: ما کتابخوان نیستیم و علاقه‌ای هم به این موضوع‌ها نداریم، اما آرزوهای خود را در این کتاب‌ها پیدا می‌کنیم. بزرگ‌ترین مشکل ما به دلیل فشارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه شکل گرفته است؛ به‌همین دلیل است که در کمبود روابط عاطفی، اهداف بلندمدتمان یا حتی دوستی که بتوان با او صحبت کرد، به خواندنِ این سبک کتاب‌ها و شرکت در دوره‌های رسیدن به موفقیت تمایل پیدا می‌کنیم. حتی خیلی از زن‌ها و مردها به سمت فالگیرها می‌روند. افراد همه مشکلات خود را در رویا می‌توانند حل کنند.
مصطفی تبریزی، روانشناس و نویسنده کتاب‌های روانشناسی،نیز در این زمینه گفت: کتاب‌های زرد که تعدادشان هم زیاد است، هم ترجمه‌اند و هم تالیف. چون افراد در دنیای سرمایه‌داری جهانی عمدتا دنبال کسب درآمد هستند و خیلی به مسائل معنوی یا رشد فرهنگی توجهی ندارند، بنابراین بر روی هیجان‌ها، امیدها، ترس‌ها و آرزوهای مردم انگشت می‌گذارند و یک‌سری مسائل نادرست را به خورد آنها می‌دهند.
او در توضیح علت استقبال مردم از کتاب‌های عامه‌پسند روانشناسی افزود: چون نیازهای روانشناختی افراد ارضا میشود، این کتاب‌ها را می‌پسندند و نتیجه این میشود به جای این‌که تلاش درستی برای تحقق آرزوهای‌شان کنند، در دام یک‌سری الفاظ قرار می‌گیرند و سرانجام مایوس می‌شوند و آسیب می‌بینند؛ متاسفانه این گروه کتاب‌ها زیادند.
این نویسنده و روانشناس با اشاره به این‌که کتاب‌های عامه‌پسند مردم را از حقیقت و واقعیت دور می‌کنند با ذکر مثالی گفت: برای مثال در قانون جذب گفته میشود که یک جمله را بگو؛ مثلا مدام بگو که «من پول‌دارم» اما فرد به جای این‌که کار و تلاش کند، در نهایت تنبلی می‌نشیند و این جمله را می‌گوید و انتظار دارد پول‌دار شود. این‌ها آسیب‌زاست و متاسفانه وزارت ارشاد هم که گاهی کتاب‌ها را سانسور می‌کند، این‌ها را سانسور نمی‌کند. این در حالی است که وزارت ارشاد چیزهایی را که جایی برای سانسور شدن ندارند، سانسور می‌کند اما معمولا به این‌ها که آسیب‌زا هستند، کاری ندارد.
اما پرسش چگونه می‌توان کتاب‌های خوب در حوزه روانشناسی را از نمونه‌های غیر معتبر، بازاری، زرد و کتاب‌سازی شده، تشخیص داد؟ سیما فردوسی، مشاور و روانشناس، در توضیح این مسئله گفت: در انتخاب کتاب در حوزه روانشناسی باید بیشتر به کتاب‌های تالیفی توجه شود. البته این مساله به معنی نامناسب بودن کتاب‌های ترجمه در حوزه روانشناسی نیست. برای کسب اطلاعات در حوزه روانشناسی عمومی بهتر است مردم از کتاب‌هایی استفاده کنند که مولف از عادات اجتماعی و فرهنگ جامعه باخبر باشد و پژوهش‌هایی درخصوص رفتار مردم این سرزمین داشته باشد.
به گفته این روانشناس، برای ورود کتاب‌های مناسب روانشناسی به بازار لازم است هیاتی پیش از انتشار، نظارت داشته باشد و به صورت علمی بررسی کنند که آیا محتوا قابل تائید است؟ با واقعیات جامعه سازگاری دارد؟ آیا می‌تواند به صورت کاربردی مفید باشد؟
این در حالی است که ناشران با مترجمان قرارداد می‌بندند و اگر فن ترجمه در تهیه کتاب رعایت شده باشد، آن را منتشر می‌کنند در حالی که این کافی نیست.
فردوسی تاکید کرد: کتاب‌های بی‌شماری وارد بازار میشود اما انتخاب کتاب کاربردی و متناسب با نیاز، در نهایت برعهده شخص است. همچنین رسانه‌ها سهم مهمی در این مساله دارند. آنها می‌توانند این موضوع را به گوش مسئولان برسانند تا مجوز چاپ کتاب منوط به تائید هیات کارشناسی مورد نظر باشد.
اما آیا کتاب‌های روانشناسی ایرانی، نمی‌توانند از پس مشاوره برای حل مشکلات ما بربیایند که نیاز به مراجعه به کتاب‌های زرد را رفع کنند؟ احمد عرفان‌پور، مدیرمسئول انتشارات کتاب مرو، درخصوص وضعیت کیفی و علمی کتاب‌های روانشناسی در سال‌های اخیر و مسئله کتاب‌سازی در این زمینه اظهار کرد: منابع موجود در زمینه روانشناسی معمولا آثار خارجی است، علاوه‌بر این، تولیدات این‌چنینی معمولا قبلا آزمون خود را پس داده و در کشورهای دیگر مورد استقبال عمومی واقع شده‌اند.
او ادامه داد: مضاف بر این‌که پشتوانه علمی آنها هم مثبت است. به همین دلیل است که ناشران وقتی وارد مقوله چاپ کتاب‌های روانشناسی می‌شوند، بیشتر از میان آثار خارجی به‌گزینی می‌کنند تا با کارهایی که تولید می‌کنند، با توجه به آشفته‌بازار بازار نشر متحمل کمترین زیان شوند.
این ناشر سپس به این‌که احتمال زیان‌باری کتاب‌های تالیفی روانشناسی برای ناشران بیشتر است، اشاره و بیان کرد: ریشه علم روانشناسی از خارج از کشور به ایران آمده است. البته ما هم آثار تالیفی داریم؛ نه این‌که نداشته باشیم اما ناشری که بخواهد کتاب روانشناسی منتشر کند، به سرچشمه این علم مراجعه می‌کند تا ریسک چاپ کتاب را با توجه به هزینه‌های تولید به حداقل برساند.
عرفان‌پور افزود: استادانی هم که کتاب‌های‌شان به‌صورت تالیفی منتشر میشود، آن‌هایی هستند که در حال حاضر تدریس می‌کنند و این آثار کتاب‌های معرفی‌شده‌ای است که دانشجو به‌نوعی ملزم به خرید آنها است.
او همچنین در پاسخ به پرسشی درمورد لزوم بومی‌سازی برخی مسائل روانشناسی که در کتاب‌های ترجمه مطرح می‌شوند، گفت: صددرصد صحیح است، منتها اگر از دید علمی به قضیه نگاه کنیم، برای مثال نقاشی بزرگسالان در اروپا، امریکا و ایران یکی است. مسائل اصلی روانشناسی هم به همین ترتیب است. بنابراین چون چاپ آثار ترجمه روانشناسی سهل‌الوصول‌تر است، گرایش ناشران نیز به آن بیشتر است و برای همین می‌خواهند تا هر آن‌چه را از اثر و محتوای اصلی می‌رسد، به همان شکل به خواننده داخلی منتقل کنند.
مسئول انتشارات کتاب مرو سپس درخصوص رویکرد این نشر در چاپ آثار روانشناسی بیان کرد: ما در گزینش این آثار به سراغ معتبرترین‌ها می‌رویم؛ کتاب‌هایی که مورد استقبال قرار گرفته‌اند و از سوی روانشناسان و کتاب‌بازهای این زمینه هم توصیه می‌شوند. البته مسلما آن دسته از کتاب‌هایی که به آنها کتاب زرد گفته میشود هم در این گروه هستند و برخی از ناشران به سمت این نوع کتاب‌ها نیز گرایش دارند.
عرفان‌پور حوزه کتاب‌های روانشناسی را زمینه جدیدی دانست و گفت: همکارانی که می‌خواهند به این حوزه وارد شوند، می‌توانند با دید بازتر و بدون این‌که از روی دست کسی بنویسند، وارد گود شوند، چرا که این زمینه باز و بکری است و ناشران می‌توانند روی بازار آن حساب کنند. خوشبختانه این دست از کتاب‌ها توسط کتابخوان‌ها و حتی آن‌هایی که کمتر کتاب می‌خوانند هم مورد استقبال واقع شده است.
او یادآور شد: جامعه ما حتی از کتاب‌های روانشناسی تخصصی هم استقبال کرده و این کتاب‌ها اثرگذاری مثبتی بر مخاطبان داشته؛ این اثر را هم در خرید کتاب مشاهده کرده‌ایم و هم در نظر مخاطبانی که بازخورد تولیدات‌مان را به ما منعکس می‌کنند، رضایت‌مندی را می‌بینیم و از این طریق به آن هدفی که از تولید داشتیم، دست پیدا کرده‌ایم.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» طرح جدید مجلس در خصوص ممنوعیت رمزارزها به عنوان ابزار پرداخت را بررسی کرد
راهکارهایی برای ایجاد رمزارز ملی
محمدعلی وکیلی
مرزها در حد یک خط ارتباطی باریک شده
کرونای دلتا از جنوب کشور در حال گسترش است؟
ویروس دلتا در یک قدمی شیوع گسترده
چرا کتاب‌های روانشناسی زرد پرطرفدارند؟
سراب راه خوشبختی
وضعیت در افغانستان پیچیده شد
احتمال فتح کابل به دست طالبان
نیاز به شروع قدرتمند برای صعود به جام‌جهانی قطر
قرعه نسبتا خوب برای سومین صعود متوالی
چالش صنعت دامپروری با بخشنامه حل نمی‌شود!
سرکوب قیمت، سنگری برای پنهان کردن سوءمدیریت
با حکم رهبر انقلاب رئیس قوه قضائیه منصوب شد
سکان هدایت قوه قضائیه در دستان حجت الاسلام اژه‌ای
راه اندازی سامانه معرفی مدیران دولت به رئیس جمهوری منتخب
حسن روحانی:
اصل، داخل است اما بدون نگاه به خارج هم نمی شود
روانچی در نشست شورای امنیت:
برجام باید اجرا شود و جایگزین بهتری نیز وجود ندارد
واکنش حماس به حمله رژیم صهیونیستی به غزه
تلاش رژیم صهیونیستی نمایشی است
کنکور اصولگرایان؛ خطای قالبی اصلاح‌طلبان
