«کرونا» تهدید و فرصتی برای گردشگری در دولت سیزدهم

یکی از حوزه‌های اشتغال‌زا، درآمدآفرین و ارزآور به کشور که در سال‌های اخیر از حاشیه به متن اقتصاد و فرهنگ وارد شده، صنعت گردشگری است. در سال‌های اخیر با تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه و نمایش توان گردشگری برای ارزآوری به کشور، انتخاب سیاست‌های درست در این حوزه استراتژیک و برگزیدن یک وزیر توانمند اهمیت زیادی پیدا کرده است. دکتر محمد ثابت‌اقلیدی، کارشناس ارشد حوزه گردشگری و مدیر کل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری کشور در گفتگو با «جوان» الزامات، سیاست‌ها و موانع پیش روی دولت سیزدهم در صنعت گردشگری را بررسی کرده است.
چرا گردشگری می‌تواند برای دولت سیزدهم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد؟
یکی از موضوعات اصلی و اولویت‌دار دولت‌ها اقتصاد است. متأسفانه ما به دلیل تحریم‌های اقتصادی، مشکلات عدیده‌ای در بحث اقتصاد داریم. با توجه به اینکه دولت باید معیشت مردم را در اولویت قرار دهد، یکی از زمینه‌هایی که می‌تواند به عنوان پیشران اقتصادی، مشاغل را به حرکت درآورد و رونق دهد، صنعت گردشگری است، برای مثال در نظر بگیرید زمانی که صنعت ساختمان‌سازی رونق می‌گیرد، بسیاری از مشاغل از جمله مصالح، تأسیسات، الکترونیک و ... رونق می‌گیرد. در صنعت گردشگری چنین زنجیره‌ای شکل می‌گیرد، مراکز گردشگری، مراکز اقامتی، حمل و نقل به صورت مستقیم و خرده‌فروشی، سوغات، صنایع دستی و امثالهم نیز به صورت غیرمستقیم رونق می‌گیرند. صنعت گردشگری قادر است از طریق تولید ثروت، بدنه اجتماعی را تقویت کند. بیشترین تولید ثروت در صنعت گردشگری در حوزه جوامع محلی است و از سوی دیگر با رونق گردشگری درآمد دولت از طریق اخذ مالیات بیشتر می‌شود.
حدود دو سال است که کرونا عملاً درآمد گردشگری به خصوص در ورود گردشگر خارجی را به صفر نزدیک کرده، چه زمان می‌توان از بحران کرونا در حوزه گردشگری خارج شد؟‌


می‌شود گفت یکی از کسب و کار‌هایی که از کرونا بیشترین میزان آسیب را دیده، مشاغل مرتبط با گردشگری است. تقریباً درآمد گردشگری به صفر نزدیک شده بود، البته در سال جاری تا امروز نزدیک ۴۰۰ هزار نفر گردشگر وارد ایران شده‌اند که غالب آن‌ها در حوزه گردشگری سلامت بوده‌اند، منتها اگر بخواهیم گردشگری به رونق برسد و شرایط عادی پیدا کند، باید برای واکسیناسیون آحاد جامعه اقدام کنیم. در کنار واکسیناسیون باید مدیریت تأسیسات گردشگری را اولویت بدهیم تا شرایط میزبانی از گردشگران خارجی نیز رخ دهد. به شخصه باورم این است با تولید واکسن‌های داخلی می‌توانیم واکسیناسیون داخلی را به زودی انجام دهیم و در ادامه بتوانیم مرز‌ها را به روی گردشگران خارجی باز کنیم. قاعدتاً کشور‌های دیگر نیز در حال واکسیناسیون هستند، به خصوص در بازار کشور‌های اروپایی که در سال ۹۸، نزدیک ۳۰۰ هزار نفر بوده است و، چون واکسیناسیون را انجام داده‌اند ورودشان به ایران بلامانع خواهد بود. از سوی دیگر بیشترین میزان ورود گردشگر به ایران از سوی کشور‌های اسلامی منطقه مانند عراق و جمهوری‌آذربایجان بوده است که از نظر فرهنگی و مذهبی به ما نزدیک هستند. باید برای رونق گردشگری روی ورود گردشگر از کشور‌های مسلمان و همسایه برنامه‌ریزی بیشتری کنیم.
هم اکنون با موجی از سفر هموطنان به ارمنستان برای واکسیناسیون مواجهیم، آیا می‌توان در دولت آتی این مسیر را برعکس کرد و از کشور‌های دیگر گردشگر برای واکسن کرونا به ایران بیاید؟
متأسفانه بحث سفر‌های خارجی با انگیزه واکسیناسیون از مدت‌ها قبل اتفاق افتاده است و کشور‌های زیادی از مدت‌ها قبل دست به کار شده و واکسیناسیون را ابزاری برای جلب گردشگر قرار داده‌اند. الان در مورد ارمنستان، علاوه بر اینکه هموطن ما برای واکسیناسیون به آنجا سفر می‌کند، در زمان سفر هزینه‌هایی که انجام می‌شود در تولید ناخالص ملی آن کشور اثرگذار است. ما اکنون خدمات خاصی در حوزه گردشگری سلامت ارائه می‌دهیم که شاید در دیگر کشور‌ها به این سطح وجود نداشته باشد. امکانات ایران بسیار روزآمد است و اتفاقاً ما از کشور‌های توسعه‌یافته برای بحث درمان و خدمات زیبایی در سال‌های اخیر گردشگر داشته‌ایم. قطعاً اگر لطف خدا شامل حال ما شود، با توان دانشمندان کشورمان، واکسیناسیون کرونا در ایران می‌تواند عامل جذب گردشگر خارجی نیز باشد.
بزرگ‌ترین مانع یا چالشی که دولت سیزدهم در حوزه گردشگری با آن مواجه است، چیست؟
اولین چالش و مانعی که در زمینه گردشگری داریم همین «کرونا» است. الان اغلب تأسیسات گردشگری در ایران یا در حالت رکود هستند یا تعطیل شده‌اند. یکی از مؤلفه‌های تحقق اقتصاد مقاومتی توجه به گردشگری است، البته بعضی‌ها می‌گویند که مسئله «حجاب» یا رعایت مسائل اخلاقی در ایران مانع رونق ورود گردشگر خارجی است، این مسئله به نظرم صحت ندارد. گردشگرانی که به ایران می‌آیند بر اساس دانش و شناختی که از فرهنگ و تاریخ ایران دارند، مسافرت کرده‌اند و از لحاظ اخلاقی خود را با شرایط ایران همراه می‌کنند، از آن سو، همان طور که اشاره کردم بیشترین میزان گردشگر ورودی از کشور‌های مسلمان منطقه است که از نظر اعتقادی اگر پایبندی آن‌ها به مسائل دینی بیشتر از ما نباشد، کمتر هم نیست. بحث توسعه زیرساخت‌های گردشگری از دیگر مواردی است که دولت سیزدهم باید به آن اهتمام داشته باشد و از آن حمایت کند. در بحث زیرساخت‌ها به خصوص در بخش گردشگری داخلی ما از فقر زیرساخت‌های مناسب و امکانات ضروری رنج می‌بریم. همین اطراف تهران را ملاحظه کنید، مسیر‌های گردشگری داخل استان فاقد امکانات لازم است. ما نیازمند ارتقای کیفیت گردشگری داخلی برای عموم مردم هستیم. نکته مهم دیگری که دولت آیت‌الله رئیسی باید در حوزه گردشگری به آن توجه کند، واگذاری تصدی‌گری در حوزه توریسم است که به کوچک‌سازی دولت نیز کمک می‌کند.
معمولاً دولت‌ها به حوزه میراث فرهنگی و گردشگری به چشم حیاط خلوت نگاه می‌کنند و حضور چهره‌های سیاسی در این حوزه پررنگ است، آیا وزیر سیاسی را برای این حوزه مناسب می‌بینید یا وزیر متخصص را؟
کاملاً نکته درستی است. در سنوات قبل به دلیل اینکه میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری به عنوان معاونت رئیس‌جمهوری اداره می‌شد، قاعدتاً دستخوش مسائل سیاسی می‌شود، اما اکنون در قامت وزارتخانه، باید وزیر به مجلس معرفی شود و همین معرفی به شکلی موضوع حیاط خلوت را منتفی می‌کند، اما در موضوع اینکه آیا شخص وزیر باید سیاسی باشد یا متخصص، به تجربه ثابت شده که مدیریت کلان در سطح وزارتخانه نیازمند افرادی است که از شاخصه‌های اصلی مدیریت و راهبری برخوردار باشند. در کنار آن نیز باید شاخصه‌هایی که دولت آیت‌الله رئیسی قرار است به عنوان دولت جوان و متعهد و ایثارگر آن‌را اجرایی کند دارا باشد.