روزنامه وطن امروز
1400/04/19
به یاد مرد قصه‌های خوب
گروه فرهنگ و هنر: چند سال است روز هجدهم تیرماه، یعنی سالروز کوچ ابدی مرحوم استاد «مهدی آذریزدی» (نویسنده شهیر حوزه کودک) از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ملی ادبیات کودک و نوجوان نامیده شده است و تا یک هفته بعد از این روز با عنوان هفته «ادبیات کودک و نوجوان» در میان اهالی فرهنگ و ادب شناخته میشود. مرحوم «مهدی آذریزدی» از پرتیراژترین نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان است که از محروم‌ترین طبقات اجتماعی برخاسته بود. او سواد را نه در شکل و شمایل متعارف این روزها، بلکه از طریق تلاش و تکاپوی مستمر و عشق به کتاب و خواندن آموخته بود. به همین خاطر می‌توان گفت مرحوم آذریزدی نه‌‌تنها نماینده ادبیات ملی ما است، بلکه خود نیز حاصل آن است. او نه‌‌تنها خالق این ادبیات که مخلوق آن نیز هست. گواه این ادعا در حیات و ممات مهدی آذریزدی و سبک و اسلوب خاص او در زندگی نهفته است؛ نویسنده‌ای که همواره چنان قلم زد که بتوان او را مصداق تمام و کمال یک نویسنده بومی و ملی دانست و در طول حیاتش چنان قدم برداشت که پس از خود، نامش باقی باشد. این سال‌ها جای خالی نویسنده‌ای چون آذریزدی در ادبیات کودک بشدت احساس میشود. مجموعه هفتگانه «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» از معروف‌ترین کتاب‌های آذریزدی بود که جایزه یونسکو را نیز دریافت کرده است؛ کتابی که در ذهن و خاطره چند نسل از فرزندان ایران‌زمین نقش بسته است. او در این مجموعه به ترتیب قصه‌های کلیله و دمنه، مرزبان‌نامه، سندبادنامه و قابوس‌نامه، مثنوی معنوی، قرآن کریم، منطق‌الطیر و مصیبت‌نامه و الهی‌نامه و گلستان سعدی را به شکل منحصر‌به‌فردی روایت کرده است. مجموعه هفتگانه «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» آذریزدی از چنان محبوبیت و جایگاهی برخوردار است که مجموعه انیمیشن ۲۶ قسمتی با نام «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» به تهیه‌کنندگی مرکز پویانمایی صبا تولید و با استقبال مخاطبان چندین‌بار از سوی شبکه کودک صداوسیما پخش شد. تمام ۲۶ قسمت این مجموعه برگرفته از کتاب‌های مهدی آذریزدی است و یکی از نکات جالب حضور آذریزدی به عنوان راوی در این مجموعه است که به نوعی تجلیل از مقام شامخ این نویسنده محسوب میشود. همچنین 3 کتاب او توسط شورای کتاب کودک به عنوان کتاب برگزیده سال انتخاب شد. «گربه ناقلا»، «شعر قند و عسل»، «مثنوی بچه خوب»، «قصه‌های ساده برای نوآموزان»، «تصحیح مثنوی مولوی»، «گربه تنبل»، «خودآموز مقدماتی شطرنج»، «خودآموز عکاسی برای همه»، «قصه‌های پیامبران»، «یاد عاشورا»، «تذکره شعرای معاصر ایران»، «لبخند»، «چهل کلمه قصار حضرت امیر(ع)»، «دستور طباخی و تدبیر منزل» و «خاله گوهر» از آثار پرمخاطب آذریزدی به شمار می‌رود. نکته قابل توجه آنکه مهدی آذریزدی به‌رغم پیشنهادهای مختلفی که داشت، هیچ‌گاه به کار دولتی مشغول نشد. در واقع تنها لذت زندگی‌اش کتاب خواندن بود. او نخستین نویسنده‌ای است که در ایران به فکر نوشتن داستان برای کودکان و نوجوانان افتاد به همین دلیل است که عنوان «پدر ادبیات کودک و نوجوان ایران» را به او داده‌اند، همچنین به خاطر آثار ارزشمندش در حوزه کتاب کودک، بحق روز درگذشت او به نام روز ملی ادبیات کودک و نوجوان نامگذاری شده‌است. وی سال ۷۹ به سبب نگاشتن داستان‌های قرآنی و دینی، «خادم قرآن» شناخته شد. *** کودکان فراموش شده مصطفی پور‌کیانی: به بهانه روز ملی ادبیات کودک و نوجوان با یوسف قوجق، نویسنده پیشکسوت این حوزه به گفت‌و‌گو نشستیم تا با مشکلات و راهکارهای رفع موانع در حوزه ادبیات کودک و نوجوان بیشتر آشنا شویم. قوجق، اصالتاً ترکمن است و به همین دلیل در اکثر آثار این داستان‌نویس، تاریخ، فرهنگ و باورهای ترکمن حضوری پررنگ دارد. درونمایه اغلب آثار داستانی وی -که غالبا فضایی بومی دارد- دفاع‌مقدس، انقلاب اسلامی، موضوعات تاریخی، مشکلات نوجوانان و مسائل فرهنگی - اجتماعی جامعه است. *** * به دلیل اینکه کتاب‌های شما بیشتر در حوزه ادبیات داستانی کودکان و نوجوانان به نگارش درآمده، مهم‌ترین مشکلات این حوزه را چه مسائلی می‌دانید؟ در حال حاضر بیشتر حوزه‌ها گرفتار مشکلات شدید اقتصادی هستند و حوزه ادبیات داستانی کودک و نوجوان، بویژه نشر این حوزه نیز بشدت درگیر همین معضل اقتصادی است. مسائل و مشکلات گوناگون مرتبط با بازار نشر، از تیراژ پایین شمارگان تا تاثیرات کرونا بر این حوزه، ناشران و نویسندگان را همچون سایر مردم جامعه گرفتار کرده است و به نظر من از مهم‌ترین مشکلات این حوزه همین گرفتاری‌های شدید اقتصادی است. * هر ساله جشنواره‌های مختلفی بخش ویژه‌ای برای کتاب‌های کودک و نوجوان در نظر می‌گیرند و جوایز زیادی نیز به این بخش تعلق می‌گیرد اما به نظر می‌رسد همچنان این کتاب‌ها در بین مخاطبان اصلی خود کمتر دیده می‌شوند؛ چه راهکاری برای دیده شدن بیشتر آنها پیشنهاد می‌کنید؟ به نظرم مشکلات بازار نشر و گرانی کاغذ از دلایل این ماجراست که باعث میشود سبد کالای فرهنگی خانواده از این جنس کتاب‌ها خالی بماند. از سوی دیگر فشارهای اقتصادی حال حاضر نیز سبب شده تا خانواده‌ها معمولا راغب به خرید کتاب نباشند. در این شرایط برخی ناشران به سمت تولید و انتشار کتاب‌های صوتی رفته‌اند که گویا با شرایط حال حاضر کرونایی استقبال مخاطبان را نیز به همراه داشته است و کمکی است برای دیده شدن و خوانش این آثار و پایین آمدن هزینه نشر؛ البته به نظر می‌رسد همین ناشران و نویسندگان نیز از کمک‌ها و حمایت‌های مالی نهادهای فرهنگی بهره‌ای نمی‌برند و با دست و پا زدن به این مسیر ادامه می‌دهند. * شاید در شرایط فعلی که شبکه‌های اجتماعی و فضای نت، کودکان و نوجوانان را به سمت خود کشیده است، نویسندگان و ناشران این حوزه نیز باید به فکر محرک‌های جدیدی برای جذب مخاطبان خود باشند و دیگر ابزارهای قدیمی راهگشا نباشد. معمولا ناشران و نویسندگان این حوزه حضور اندکی در فضای مجازی دارند که شاید بی‌تاثیر از کاهش مخاطبان این حوزه نباشد؛ از طرفی به نظر من صداوسیما نیز کمک بسیار زیادی در این باره می‌تواند انجام دهد که متاسفانه در این باره بسیار کم‌کاری کرده است. جای خالی برنامه‌های گوناگون برای معرفی کتاب‌های مهم کودک و نوجوان البته با ظرافت‌ها و خلاقیت‌های ویژه تصویری جهت معرفی این آثار بشدت احساس میشود. در حال حاضر که مدارس نیز به دلیل کرونا مجازی شده و دیگر کتابخانه‌ای به صورت فیزیکی در دسترس کودکان نیست، صداوسیما می‌تواند از این فرصت استفاده کند و مهم‌ترین کتاب‌های این حوزه را به شکل صوتی یا تصویری و حتی به شکل انیمیشن و داستانی برای کودکان و نوجوانان تهیه و تولید کند؛ قطعا این شیوه می‌تواند علاقه‌مندان بیشتری را در این حوزه جذب کتاب کند. *** رهبر انقلاب به کتاب‌های من آبرو دادند «دیدار با نخبگان استان یزد بود، مهدی آذریزدی هم حضور داشت. هر چند بستری شدن روزهای قبلش در بیمارستان، توان کمی برایش گذاشته بود. آقا که ایشان را دیدند، گفتند دل‌شان می‌خواسته نکته‌ای به استاد آذریزدی بگویند. همه منتظر شنیدن بودند. پیرمرد کمی خودش را جابه‌جا کرد و شوری در دلش افتاد. آقا با همان لبخند همیشگی گفتند: «حال که ایشان را می‌بینم، می‌گویم من خودم از جهت رسیدگی به فرزندانم، بخش‌هایی را از این مرد و کتاب او می‌دانم... دوره‌ای بود که فرزندان من به دوران بلوغ رسیده بودند و در دوره طاغوت که فضا برای نوجوانان و جوانان گمراه کننده بود، کتاب ایشان (قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب) کمک بزرگی به من کرد... این کتاب را بسیار خوب دیدم و جلدهای اول تا ششم این کتاب را برای فرزندان خود تهیه کردم و به همه کسانی هم که فرزندان هم‌سن فرزندان من داشتند این کتاب را توصیه کردم... ایشان در یک برهه از زمان، خلأ زنجیره فرهنگی کشور را پر کردند. این کتاب یک فرصت بسیار بزرگ بود و اطمینان دارم خداوند اجر شما را خواهد داد! بعد از صحبت‌های آقا، استاد آرام چشمان خیسش را پاک می‌کرد. بعد با لحنی آرام و دوست‌داشتنی گفت: «رهبر معظم انقلاب به کتاب‌های من آبرو دادند». منبع: دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب *** مراسم مجازی بزرگداشت آذریزدی ویژه‌برنامه روز ملی ادبیات کودک و نوجوان و گرامیداشت یاد مرحوم استاد مهدی آذریزدی، در محل آرامگاه این نویسنده فقید حوزه کودک و نوجوان در یزد برگزار شد. به گزارش «وطن‌امروز»، مراسم بزرگداشت یاد و خاطره مرحوم مهدی آذریزدی، خالق مجموعه معروف «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» همزمان با 18 تیرماه روز ملی ادبیات کودک و نوجوان، به صورت مجازی و به همت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در محل آرامگاه آن مرحوم برگزار شد. غلامرضا محمدی‌کویر‌یزدی، نویسنده یزدی در این مراسم گفت: مرحوم آذریزدی نمادی از صفا و صمیمیت بود که این ویژگی‌های وی ناشی از فرهنگ یزد بود. وی افزود: مرحوم آذریزدی با تلاش و شوری که داشت، خود را به پای دکترها و فوق‌دکتری‌ها رساند و با وجود اینکه درس نخوانده بود اما قصه‌هایش جهانی شد. محمدی بیان کرد: ادبیات ما با توجه به اینکه از دیرباز با قرآن سروکار داشته، رنگ آسمانی دارد و پر از عدالت و انسان‌دوستی است و اگر محتویات ادبیات ما در جامعه جاری شود، انسان‌دوستی نیز زیاد میشود و مرحوم آذریزدی توانست این ماموریت را بخوبی انجام دهد. وی گفت: آذریزدی شناخت تاریخی داشته که می‌توان وی را توفیق تاریخی نامید، زیرا با آثار خود توانست نسل‌های مختلف را با این ادبیات پیوند دهد.
