روزنامه خراسان
1400/04/19
توسعه ارزشمند جریان فرهنگی توس و فردوسی
در بیست و پنجمین سالگرد پیام تاریخی و دستور رهبر انقلاب در حاشیه بازدید از توس، امروز می‌توان تا حد زیادی به اقدامات صورت گرفته در رفع دغدغه بجا و درست ایشان اشاره کرد. نوزدهم تیر 1375، شاید یکی از مهم ترین و تاریخی ترین روزها برای فرهنگ و تاریخ ایران محسوب شود. در آن روز رهبر معظم انقلاب در حاشیه زیارت حرم مطهر امام رضا(ع) و سفر به مشهد به بازدید از آرامگاه فردوسی و شهر تاریخی توس پرداختند و در دفتر یادبود مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر نامدار ایرانی یادداشتی مرقوم کردند. یادداشتی که سرآغاز حرکتی مهم برای توسعه شهر تاریخی توس و آرامگاه شاعر پارسی زبان ایرانی ،فردوسی بود. در چند سال گذشته و به خصوص در دوره پنجم شورا اقدامات قابل توجهی در منطقه توس صورت گرفته است.
توس؛ قله فرهنگ و تاریخ ایران اسلامی
شهر تاریخی توس با محدوده ای 360 هکتاری که شامل بناهایی همچون آرامگاه بزرگ ترین سراینده پارسی گوی جهان و گنبد هارونیه است، در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. بازدید سال ۱۳۷۵ رهبر معظم انقلاب از شهر تاریخی توس و مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی، نقطه عطفی برای توجه به این منطقه و جایگاه تاریخی و فرهنگی آن بود. در پی دستور رهبری، توس که در دوران معاصر یکی از روستاهای تابع مشهد بود، بهمن ۱۳۹۱ با تایید شورای عالی معماری و شهرسازی ایران به عنوان یک محدوده منفصل شهری به شهرداری مشهد واگذار شد و به این ترتیب محدوده منفصل شهری توس در سال 1393 به شهر مشهد پیوست. توس هم‌اینک تحت مدیریت شهرداری منطقه ۱۲ کلان شهر مشهد اداره میشود. همچنین از سال ۱۳۹۳ با هدف حراست از میراث تاریخی توس اهالی ساکن این منطقه از هر گونه عملیات ساخت و ساز و دخل و تصرف زمین و ساختمان منع شدند.
گام اول؛ ایجاد ساختار اجرایی مناسب
با گذشت چند سال از طرح دستور رهبری جهت تلاش و همت مضاعف در توسعه منطقه توس، گویی تلاش محسوسی برای آبادانی این منطقه صورت نگرفته بود. توجه جدی نکردن به دستور و دغدغه رهبری بر احیای یکی از تاریخی ترین مناطق ایران اسلامی با وجود الحاق این منطقه به شهر مشهد از سال 93 موجب شده بود تا طرح‌های شهری و به سازی آن تا چند سال اخیر تقریباً رها شده باشد. شورای پنجم مشهد با شروع فعالیت خود مدعی شد که اهتمامی جدی برای احیای توس دارد؛ در این دوره اولین گام با ایجاد ساختار اجرایی برای توسعه توس صورت گرفت. شورا تشکیل کمیسیون ویژه‌ای برای به سازی توس را در دستور کار قرار داد. "مسعود ریاضی"، رئیس این کمیسیون ویژه در این خصوص در مصاحبه ای اعلام کرد: "در هر شورایی، بسته به اهداف شورا برخی کمیسیون‌های ویژه در کنار کمیسیون‌های تخصصی تشکیل میشود که در شورای پنجم شهر مشهد سه کمیسیون ویژه توس، مناطق پیرامونی و ایثارگران تعریف شد تا به مسائل مربوط به این سه حوزه به طور ویژه رسیدگی شود." در مهر 96 شورای شهر، شهرداری مشهد را مکلف کرد به منظور سرعت بخشیدن به فرایند باز زنده سازی ناحیه منفصل توس، حداکثر ظرف مدت یک ماه درخصوص تدوین ساختار اجرایی مناسب برای این ناحیه با رعایت تبصره های زیر اقدام کند. شهرداری باید به منظور تهیه طرح توجیهی برای مدیریت ناحیه منفصل توس و هماهنگی با دیگر نهادهای ذی‌ربط درخصوص تشکیل ستادی به همین منظور اقدام کند. همچنین نمایندگان کمیسیون برنامه، بودجه، فناوری اطلاعات و منابع انسانی و کمیسیون ویژه عمران و توسعه توس به عنوان ناظر در ستاد، نظارت بر اجرای فرایندهای مزبور را بر عهده خواهند داشت. با راه‌اندازی کمیسیون توسعه و به سازی توس از ابتدای دوره پنجم شورای شهر، پروژه‌های ارزشمندی تعریف و برخی از آن‌ها از مرحله ایده و طرح رد شده و به اجرا رسیده است.
اقدامات اجرایی توسعه توس
در آبان 96 و با تشکیل ساختار اجرایی به سازی و توسعه توس، با تعامل شهرداری و میراث فرهنگی و نهادهای ذی نفع در این موضوع احیای توس وارد فاز اجرایی شده است و روح تازه‌ای به کالبد این منطقه دمیده میشود. تمرکز کمیسیون توسعه و عمران توس روی مسائل زیرساختی نظیر تصویب سند احیای توس و تصویب تاسیس شرکتی با هدف توسعه پایدار منطقه تاریخی توس همراه میشود.
رئیس کمیسیون توسعه و عمران توس در آن زمان فعالیت‌هایی را که می‌توان برای توسعه توس انجام داد به سه دسته تقسیم کرد و گفت: نخستین فعالیت زمینه‌سازی برای برگزاری رویدادها و مناسبت‌هاست، دومین فعالیت تدوین طرح‌های شهری برای بافت این محدوده است که مشاور طرح قول داده است نتایج طرح راهبردی را هرچه سریع تر در اختیار شورای شهر قرار دهد و سومین فعالیت ایجاد مشارکت و تعامل بین شهرداری و میراث فرهنگی است.
با گذشت سه سال از تشکیل کمیسیون ویژه در شورای پنجم، 10 لایحه، 17 طرح و حدود 100 مصوبه در این زمینه ضورت می گیرد که مهم ترین آن ها، تهیه طرح و عملیات جلوخان آرامگاه فردوسی و سند راهبردی باز زنده سازی توس و دسترسی به مسیر کهندژ بوده است.
گام های اجرایی برداشته می شود
با هماهنگی نهادهای ذی نفع و مسئول در این زمینه ، اقدامات عملیاتی صورت می گیرد، هر چند برخی از آن ها روی کاغذ بوده یا به طور کامل به مرحله عملیات نرسیده است ، اما در زمره اقدامات صورت گرفته در نظر گرفته می شود. طرح هوشمند سازی ناحیه توس، ایجاد ساعات درسی شاهنامه در دوره ابتدایی، نصب المان های دایمی توس، برگزاری رویدادهای سالانه نوروز و روز توس، نقاشی های دیواری دانش آموزی، پیگیری ثبت جهانی توس، برگزاری نشست تخصصی توس، عملیات ساخت پردیس توس و ره باغ شاهنامه از مجموعه اقدامات صورت گرفته سال های 96 و 97 است. احیای توس در سال 98، به طور عمده در مسیر عملیات اجرایی قرار گرفته و با احیای بولوار شاهنامه و ساخت پارک جلوخان آغاز شد. ساخت المان های دایمی توس، سامان دهی مسیر کهندژ، سامان دهی زمین چهار برج و توافقات تملکی باغ مفاخر از جمله اقدامات عملیاتی سال سوم تشکیل کمیسیون ویژه توسعه توس بود. با پایان سال 98 و تکمیل سه فاز بازپیرایی جلوخان آرامگاه فردوسی در 7.5 هکتار مساحت و بودجه ای 30میلیاردی آماده بهره‌برداری برای عموم شده و دید بسیار خوبی به کهندژ برای مردم ایجاد شد. از سوی دیگر با اختصاص 50میلیارد بودجه برای سال 99 در خصوص تکمیل عملیات عمرانی منطقه توس پروژه ها ادامه یافت.
جلوخان و مسیر دسترسی کهندژ در دسترس مردم
اکنون جلوخان آرامگاه فردوسی به بهره‌برداری رسیده و پارکی به مساحت 11هکتار در اختیار مردم قرار گرفته است. اتصال جلوخان آرامگاه فردوسی به دژ هزار ساله کهندژ صورت گرفته و فضایی برای فراغت مردم علاوه بر ارتباط تاریخی معنوی مردم مهیا شده است. طراحی بیش از ۱۰ مجسمه فاخر با موضوعات هفت خان رستم و شاهنامه برای آشنایی مردم با این اثر ارزشمند ساخته و نصب شده است. پروژه مسیر پیاده‌راه جلوخان آرامگاه فردوسی به هارونیه، با هدف زیباسازی و سامان دهی پیاده روی حدفاصل جلوخان آرامگاه فردوسی تا بنای هارونیه آغاز شده و در حال انجام است.
گفتنی است برای پروژه های سامان دهی توس تاکنون ١٠٥ میلیارد تومان هزینه شده که ٦٠ میلیارد تومان از این مبلغ از سوی شهرداری و ٤٥ میلیارد تومان از سوی اداره کل میراث فرهنگی به این کار اختصاص یافته است.
تصویب طرح راهبردی توس آری، طرح تفصیلی خیر!
اواخر تیر 99 پس از چند سال انتظار، طرح راهبردی توس به عنوان طرحی بالا دستی و آمادگی برای تهیه طرح تفصیلی این محدوده به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسید. شهردار مشهد در همان زمان وعده داد که در صورت ابلاغ این طرح با سرعت برای تهیه طرح تفصیلی آن هم اقدام خواهد شد. با وجود آمادگی مدیریت شهری، اعتراض جهاد کشاورزی مبنی بر از بین رفتن اراضی کشاورزی در این طرح سبب شد این طرح ابلاغ نشود و سال ۹۹ نیز با همین رویه به پایان برسد. بلاتکلیفی و بی توجهی به ابلاغ این طرح در پایتخت سبب شد تا طرح تفصیلی توس همچنان پس از 25 سال از درخواست رهبری در شورای عالی شهرسازی مسکوت بماند. شهرداری مشهد مدعی است تمامی اقدامات لازم اصلاحی جهت تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور انجام شده است و این شورا باید با سرعت بیشتری اقدام به تصویب آن کند.
گلایه‌های مردم توس همچنان پابرجاست
با وجود گذشت هشت سال از پیوستن این منطقه به شهر مشهد اما هنوز طرح شهری این منطقه آماده نشده است. این موضوع موجب می شود تا زمانی که توس طرح شهری نداشته باشد، مردم امکان ساخت‌وساز و دخل و تصرف در مایملک خود را نداشته باشند. هم اکنون ۴۰ هزار نفر در منطقه توس ساکن هستند و با توجه به محدودیت منابع، تاکید شده است که اجازه افزایش جمعیت آن به بیش از ۶۵ هزار نفر داده نخواهد شد.
از سوی دیگر مسائل فرهنگی و اجتماعی همچنان نیاز منطقه محسوب می شود. احداث مجموعه ورزشی چهاربرج در زمینی به مساحت یک هکتار که هدیه اهالی به شهرداری مشهد بود جهت بهره برداری به ورزش پر طرفدار کشتی چوخه اختصاص یافته است و می تواند بخشی از نیازهای فرهنگی منطقه را رفع کند.همچنین مطالعات اولیه دروازه ورودی شهر مشهد در سه راه شاهنامه، سامان دهی پل کشف رود و دروازه رودباره، تملک پارک مفاخر توس در آرامستان سفالقان، انجام مطالعات فاز یک فضای ۳۰ هکتاری پردیس توس از پل کشف رود تا آرامگاه و بازسازی عمارت اربابی چهار برج از جمله اقدامات عمرانی صورت گرفته در منطقه توس است که تاکنون انجام شده است اما ساخت ترن هتل، پارک موزه باستان شناسی و ساخت شهر خلاق ادبی از جمله مواردی است که ضروری است در دوره بعد شورا پیگیری شود و بهره برداری آن صورت گیرد.
ثبت جهانی توس در هاله ای از ابهام
با وجود تلاش های صورت گرفته در توس و اقدامات مثبت انجام شده، توس با وجود آرامگاه بزرگانی چون فردوسی، غزالی، اخوان و شجریان ثبت جهانی نشده است. تاکنون با وجود وعده‌های فراوان اقدام جدی برای ثبت جهانی توس انجام نشده و این موضوع جای بسی تعجب است. بر اساس آخرین گفته های ریاضی، "ثبت جهانی توس در پسِ نوبت ۵۲ اثر دیگر قرار دارد"بنابراین نیاز مبرم برای پیگیری این موضوع از سوی استاندار، نمایندگان مجلس و وزارت میراث فرهنگی وجود دارد.
یادداشت رهبر انقلاب در بازدید از آرامگاه فردوسی
رهبر انقلاب در حاشیه زیارت حرم مطهر امام رضا(ع) و سفر به مشهد در تیر 1375 به بازدید از آرامگاه فردوسی و شهر تاریخی توس پرداختند و در دفتر یادبود مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر نامدار ایرانی یادداشتی مرقوم کردند. متن یادداشت به شرح زیر است:
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
خدا را شکر که در حاشیه زیارت تابستانی مشهد مقدس رضوی علیه‌آلاف‌التحیه توفیق بازدید از مقبره فردوسی بزرگ و نامدار در شهر تاریخی و پرقصه توس نیز دست داد. اگرچه در گذشته آن مقبره و برخی یادگارهای تاریخی دیگر موجود در آن‌جا را دیده بودم، اما این بار هم به خاطر اهتمام به جانب مهمّ فرهنگی و تاریخی آن و هم به‌خاطر کارهای خوب آبادانی و زیباسازی که در آن انجام شده است و هم نیز به خاطر خبرهای اسف‌انگیزی که از غارت ذخیره کم‌نظیر موجود در این منطقه به من رسیده بود، آن را با دقتی بیشتر و با انگیزه و میل و شوری مضاعف نگاه کردم و اکنون احساس من آن است که دولت موظف است با همت به کار در این بخش بپردازد و آن چه تاکنون شده بسی کمتر از اندازه بایسته است.
به امید دنبال‌گیری و با سپاس از مسئولان و پژوهشگران
سید علی خامنه‌ای
19/۴/75
سایر اخبار این روزنامه
نسخه اورژانسی گذر از بی برقی
5 فیلتر جدید بانک ها برای اعتبارسنجی مشتریان
وزیر بهداشت، خود را «سردار مقابله با کرونا» خواند!
آش شور خاطره‌بازی در تلویزیون
معمای مصرف برق ما و خارجی ها
جهان در فاز بازگشت محدودیت ها
قمار بایدن روی تجربه ترامپ!
فرجام همسرکشی با تبر !
نظرسنجی کیو درباره یارانه نقدی و افزایش قیمت بنزین در دولت سیزدهم
می خواستم ضامن 200 زوج شوم اما ...
توسعه ارزشمند جریان فرهنگی توس و فردوسی
دیدار رئیسی با مراجع عظام تقلید
روزهای سرنوشت ساز افغانستان
