روزنامه شرق
1400/04/27
دولت آینده و مصائب استان خوزستان
دولت آینده و مصائب استان خوزستان احسان هوشمند 1- استان خوزستان یکی از مهم‌ترین و راهبردی‌ترین استان‌های کشور و قلب تپنده اقتصاد کشور قلمداد میشود. این استان از نظر برخی از شاخص‌های اقتصادی و زیربنایی جایگاه ویژه‌ای در کشور دارد. حدود هزارو 300 کیلومتر مرز زمینی و آبی، همسایگی با عراق و کشورهای جنوب خلیج فارس، جاری‌بودن رودخانه‌های پرآبی مانند کارون، دز، کرخه، مارون، جراحی، زهره و رود مرزی اروندرود، سازه‌ها و سدهای آبی بزرگ، قرارگرفتن در ساحل خلیج فارس و وجود بندر بزرگ امام خمینی، وجود حدود 80 درصد پالایشگاه‌ها و شرکت‌های پتروشیمی کشور، پالایشگاه آبادان، چاه‌های نفت فراوان، شبکه راه‌های ترانزیت کالا، وجود صنایع فولاد و برق و نیشکر و تولید قابل توجه برخی از محصولات کشاورزی، بخشی از ظرفیت‌های توسعه‌ای استان خوزستان است. خوزستان تنها استان کشور است که افزون بر کلان‌شهر اهواز دارای دو مرکز شهری با جمعیت بیش از 200 هزار نفر است. براساس نتایج سرشماری‌های کشور، خوزستان تا سال 1355 تنها استانی است که به‌شدت مهاجرپذیر بود و برخی از شهرهای استان مانند خرمشهر و به‌ویژه آبادان از نظر مراکز تفریحی و فرهنگی و تأسیسات شهری وضعیت منحصر‌به‌فردی در کشور داشتند. آغاز‌به‌کار برخی سازه‌های اقتصادی خوزستان در دهه 40 از آن‌چنان اهمیتی برخوردار بود که برای افتتاح آنها مانند سد دز شخص شاه و نخست‌وزیر و وزیر کشاورزی هم‌زمان در مراسم افتتاح آن شرکت داشتند. مشارکت مهم‌ترین دانشمندان نیشکر‌شناس جهان در اجرای این پروژه‌ها ابعاد اهمیت این پروژه را نشان می‌دهد. پالایشگاه آبادان شش دهه پیش بزرگ‌ترین پالایشگاه جهان محسوب می‌شد. البته اجرای طرح‌های توسعه‌ای گوناگون در استان خوزستان یک کاستی برجسته داشت و آن بی‌توجهی به توسعه موزون و پایدار بود. به‌عنوان نمونه اگر در بالادست خوزستان طرح توسعه نیشکر هفت‌تپه اجرا شد کمتر کسی به فکر آلوده‌شدن منابع آبی و رودخانه دز و شطیط و در نتیجه اثرات منفی آن بر پایین‌دست بود!2- وقوع جنگ تحمیلی خسارات بزرگی بر زیرساخت‌های خوزستان وارد کرد. هرچند طرح‌های توسعه‌ای بعدی در استان خوزستان موجب رونق‌گرفتن کار و صنعت در بخش‌هایی از استان شد اما اثرات جنگ و نیز توسعه ناموزون و ناپایدار به‌زودی خود را نمایان کرد. شکل‌گیری جوامع حاشیه‌نشین پرجمعیت یکی از پیامدهای این روند بود. شهر اهواز پس از شهر مشهد به دومین کانون حاشیه‌نشینی در کشور مبدل شد و حاشیه‌هایی مانند حصیرآباد، شلنگ‌آباد و کوی علوی، ملاشیه، مندلی و کوت عبداله نابسامانی‌های موجود را بیش از پیش عیان کرد!
ده‌ها هزار نفر از هم‌وطنان با کمترین تأسیسات شهری و عمرانی و خدماتی راهی این مناطق شدند و افزون بر ضربات سخت با ساختار عشیره‌‌ای استان، آسیب‌های اجتماعی بی‌شماری نیز دامن‌گیر استان شد. وضعیت در شهرک چمران و طالقانی و گاما یا ولیعصر ماهشهر و بندر امام خمینی بهتر از اهواز نیست. در آبادان و خرمشهر و دزفول نیز چنین حاشیه‌هایی با جمعیت قابل توجه بر فهرست مصائب جمعی در خوزستان افزوده شد. خشک‌شدن هورالعظیم بر موج مهاجرت افزود و البته بر پیامدهای دردناک زیست‌محیطی و اقتصادی آن هم باید جداگانه تحلیل‌های متنوعی نوشت. تأسیسات آبی و سازه‌هایی مانند سد گُتوند هم با خطای محاسباتی صورت‌گرفته و بی‌توجهی به کوه نمک در نزدیکی سد بر شمار مصائب خوزستانی‌ها افزود. این در حالی است که افزایش ظرفیت‌های کشت و صنعت در استان و آلوده‌شدن آب‌های این استان به‌واسطه زهکشی در مزارع بزرگ بیش از پیش بر ابعاد زیست‌محیطی فرایند‌های اقتصادی در استان افزوده است. این در حالی است که بخش‌های زیادی از خوزستان با بحران آب روبه‌رو است. اینک از چهار هزار روستای مسکونی استان برای بیش از هزار روستا با تانکر آب حمل میشود و وضعیت شبکه فاضلاب در سطح استان نیز با مشکلات بزرگی روبه‌رو است. فرسودگی ساختار صنعت برق هم ابعاد دیگری از مسائل استان را نشان می‌دهد. آلودگی هوای خوزستان یکی از پیامدهای ارتباط نامتعادل انسان با طبیعت است. در سال‌های اخیر نزدیک به 230 روز از سال هوای برخی از شهرهای خوزستان از جمله اهواز ناسالم بوده است. در همین سال‌ها 34 روز از سال وضعیت ناسالم حاد برای کیفیت هوای اهواز گزارش شده است. در سال 1396 در نزدیک به 70 روز دمای هوای اهواز بیش از 49 درجه سانتی‌گراد بوده است. ناموزونی روند فعالیت‌های اقتصادی و توسعه‌ای ابعاد انسانی نیز داشته است. خدمات فرهنگی و هنری در استان ناموزون و در برخی حوزه‌های شرقی و غربی استان یا در حاشیه‌های شهرها بسیار ناامیدکننده است. محرومیت از تحصیل کودکان شش‌ساله و بالاتر در استان نیز روند نگران‌کننده‌ای دارد. این در حالی است که از نظر مدیریتی نیز استان وضعیت متعادلی نداشته است. در سال‌های گذشته حدود نیمی از مدیران استان در حالت سرپرست به کار گمارده شده و عمر برخی از مدیرانی که به‌صورت سرپرست استان را اداره کرده‌اند، چند سال استمرار داشته است. استمرار این وضعیت افزون بر تشدید فقر و نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی و بی‌کاری گسترده و آسیب‌های اجتماعی به روند مهاجرت از استان دامن زده است. اگر تا پیش از انقلاب خوزستان یکی از استان‌های مهاجرپذیر کشور بود، اینک خوزستان به یکی از مهاجرفرست‌ترین استان‌های کشور تبدیل شده است! استمرار مشکلات خوزستان همچنین موجب شده از نظر شاخص‌های سیاسی و امنیتی نیز استان دچار مسائلی شود. خوزستان در 10 سال گذشته یکی از بالاترین آمارهای اعتراضات صنفی، کارگری و اجتماعی را در میان استان‌های کشور ثبت کرده است. این اعتراض‌ها هزینه‌هایی برای کشور در پی داشته است.
3- حل مسائل خوزستان جدای از مسائل کلان و ساختاری کشور نیست اما درصورتی‌که حتی مسائل ملی نیز حل‌وفصل شود، خوزستان نیازمند توجه بیشتر و تغییر شاخص‌های حکمرانی استانی است. ارتقای نظام حکمرانی در استان خوزستان یکی از نیازهای اساسی این استان است. با استفاده از ظرفیت‌های نیروی انسانی متخصص استان به‌ویژه در دانشگاه مادر استان و نیز سایر ظرفیت‌های انسانی کشوری تدوین یک برنامه میان‌مدت پنج تا 10 ساله با اختصاص بودجه مناسب یکی دیگر از ضرورت‌های اساسی خوزستان امروز است. انتخاب مدیران شایسته به‌ویژه مدیریت عالی استان از میان شایستگان باتجربه و آزمون‌داده و به دور از جهت‌گیری‌های جناحی و سیاسی با مأموریت تعریف‌شده از دیگر نیازهای خوزستان امروز است. بررسی کارشناسی و چند‌وجهی با هدف تجدیدنظر در نظام تقسیمات کشوری خوزستان از دیگر موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. خوزستان در روزهای گذشته شاهد بروز برخی اعتراضات به تنش‌های آبی است. امید است به فوریت برای حل‌وفصل مسائل استان از روش‌های سنجیده و عقلایی و کارشناسی‌شده استفاده کرد. خوزستان در صد سال گذشته هزینه‌های زیادی برای توسعه کشور پرداخته است، استمرار وضعیت جاری نه حق مردم این استان است نه به مصلحت کشور.
سایر اخبار این روزنامه
مجلس به‌دنبال خروج از مذاکرات وین؟
دولت بدون دولت
کدهای «رئیسی» در حمایت از بازار سرمایه
انتصاب حجت‌الاسلام ربانی به نمایندگی ولی فقیه در جهاد کشاورزی
جایگاه ایران در اقتصاد جهانی از مبالغه‌گویی تا واقعیت
شورای نگهبان به دنبال افزایش اختیارات
ادامه اعتراض و درگیری در خوزستان تشنه
ایران در دوراهی جنگ - آتش‌بس
ماجرای بیسکویت‌های یک‌ونیم میلیون‌تومانی
تازه‌ترین اظهارات ۲ پناهنده مشهور ایرانی
تعدد و موازی‌کاری دستگاه‌های اطلاعاتی
دولت آینده و مصائب استان خوزستان
مدیریت شهری تهران؛ هنگامه تغییر پارادایم!
چه کسی مقصر است؟
