راضیه زرگری- خوشحال است و با ویلچر برقی که یک هفته است خریده در راهروی موسسه ویراژ می‌دهد. سحر بهترین استفاده را از ساعت‌هایی که برق محل کار قطع شده، می‌کند. در حالی که همکارانش پشت سیستم‌های کامپیوتر نشسته و منتظر وصل‌شدن برق هستند و یکی خودش را باد می‌زند و چند نفری او را تشویق می‌کنند که بوق و راهنما بزن تا به کسی نخوری.

چند گروه 40-30 نفری هستند. زن و مرد که اکثرشان روی صندلی چرخدار نشسته‌اند، چند نفری کوتاه‌قامت و یکی، دو نفر از ناحیه دست و انگشت معلولیت دارند. کم‌بینا و کم‌شنوا هم در بین‌شان هست. همه‌شان اما شاغل هستند؛ پرانرژی و فعال.

مثل آدم‌های عادی، هر روز از 8 صبح تا 4 بعدازظهر در مرکز تماس کار می‌کنند. از خدمات پس از فروش برندهای لوازم خانگی تا جمع‌آوری اطلاعات یارانه‌ای سرپرست‌های خانوار. کار با یارانه و روابط عمومی و قابلیت ارتباط‌گیری با مشتری، مهارت‌هایی است که همه این جوانان دارند. خیلی‌هایشان بهتر از افراد سالم جامعه هم کار می‌کنند تا زندگی مستقل خود را داشته باشند، بدون احساس ضعف، کمبود و ناتوانی.

داشتن شغل یکی از دغدغه‌های اصلی همه مردم است؛ تقریبا 10 درصد از جمعیت مردم کشور ما را افراد دارای معلولیت تشکیل می‌دهند. این یک‌دهم، از جامعه جدا نیستند و برای داشتن یک زندگی اجتماعی پویا و فعال به شغل نیاز دارند. اولویت مهمی که به کمک آن بتوانند هم اداره امور زندگی‌شان را به صورت مستقل داشته و هم در جامعه به عنوان یک شهروند زیست اجتماعی داشته باشند.

حمایت از توانمندسازی افراد دارای معلولیت، یکی از مسئولیت‌های سیستمی دولت‌ها و متولیان امور این بخش مهم از جامعه است که در ماه اخیر در سازمان بهزیستی کشور در قالب راه‌اندازی صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی معلولان به صورت جدی پیگیری شده است.

قانون حمایت معلولان می‌گوید سه درصد استخدامی دستگاه‌های اجرایی باید به افراد معلول اختصاص داده شود با این حال این قانون تاکنون به شکل کامل و جامع اجرایی نشده و در صورت اجرایی شدن تنها درصد کمی از مشکل جامعه هدف را رفع می‌کند.همین حقیقت اهمیت ایجاد شرایط کار و خوداشتغالی برای معلولین را واضح‌تر نشان می‌دهد.

براساس آمار بهزیستی کشور، بیش از یک میلیون و ۳۸۰ هزار نفر توان‌خواه یا توان‌یاب تحت پوشش این سازمان هستند که ۱۱.۲ درصد از این تعداد اختلال بینایی، ۳۹ درصد اختلال جسمی- حرکتی، ۲۴.۴ درصد ذهنی، ۸.۲ درصد اختلال روانی، ۱۳.۲ درصد شنوایی و ۳.۹ درصد از اختلال گفتاری رنج می‌برند.

این ارقام تنها درصد کمی از معلولین جامعه را شامل می‌شود. بسیاری از آنها در مناطق محروم و دورافتاده هستند و حتی تحت پوشش سازمان بهزیستی هم قرار ندارند.

آقا مرتضی بر اثر یک بیماری ژنتیکی در نوجوانی دچار معلولیت شده است. او سال‌های اول از اینکه دیگر نمی‌تواند به‌راحتی راه برود و دست‌هایش را حرکت دهد، دچار افسردگی شد و خانه‌نشینی را انتخاب کرد.

خودش تعریف می‌کند که وقتی دیدم نه قرار است معجزه‌ای اتفاق بیفتد و نه می‌توانم در کنج خانه دوام بیاورم، تصمیم گرفتم زندگی‌ام را با شرایط جدید بسازم.

او که حالا خیاط ماهری شده و در یک موسسه حمایت از معلولین پشت چرخ خیاطی می‌نشیند، حقوق و بیمه و مزایا هم دارد و می‌گوید: «تغییر در زندگی معلولین علاوه بر حمایت‌های سیستمی به خواستن خودشان هم بستگی دارد. خیلی‌ها هستند که حتی ممکن است فرصت کار هم داشته باشند اما اعتماد به‌نفس حضور و فعالیت در جامعه را ندارند.»

فرهنگ‌سازی در این موضوع بسیار مهم است. باور جامعه باید به یقین تبدیل شود که معلولان نیازی به ترحم ندارند و با حمایت از این قشر در ایجاد شغل می‌توان زمینه خودکفایی و توانمندسازی آنها را فراهم کرد.

مهم‌تر از جامعه، خود معلولان هستند که باید با تغییر نگرش نسبت به توانمندی‌هایشان به این باور برسند که می‌توان زمینه توانمندی و ایجاد اشتغال را اگرچه سخت اما امکان‌پذیر کرد.

صرف‌نظر از اراده شخصی، به اذعان فعالین این حوزه و حامیان معلولین، عمده‌ترین مانع پیش‌روی اشتغال معلولان تسهیلات مالی برای راه‌اندازی کارگاه یا مشاغل خانگی است.

کمبود سرمایه، عدم توانایی در تأمین ضمانت بانکی و ترس از اینکه نتوانند اقساط وام‌های خوداشتغالی یا کارآفرینی را بپردازند، موانعی است که نهایتا معلول را از دریافت وام منصرف می‌کند.

در همین راستا در روزهای گذشته که هفته بهزیستی بود، شاهد آئین افتتاح صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی افراد دارای معلولیت بودیم که به مناسبت  چهل‌ویکمین سالروز تأسیس سازمان بهزیستی با حضور وزیرکار، تعاون و رفاه اجتماعی برگزار شد.

محمد شریعتمداری عملیاتی شدن این مهم را تحقق یکی از آرزوهای دیرینه این وزارتخانه دانست: «حمایت از فرصت‌های شغلی برای ایجاد پشتوانه و توانمندسازی معلولان و همچنین اشتغال‌زایی چه در قالب کارفرما و چه در قالب خویش‌فرما ایجاد شده است.»

وزیر کار از ارایه حمایت‌های بلاعوض برای ایجاد زیرساخت‌های اشتغال جامعه معلولین خبر داد و افزود: «این صندوق بر آن است که یارانه سود تسهیلات اعطایی و پرداخت منابع قرض‌الحسنه با نرخ حداقل کارمزد  را نیز به افراد تحت پوشش پرداخت کند.»

شریعتمداری با اظهار خرسندی از راه‌اندازی این صندوق در آینده  نزدیک اظهار امیدواری کرد و گفت: «با ۲۴ میلیارد تومان سرمایه و نهایی شدن تشکیلات ‌می‌توانیم در پایان دولت شاهد اجرایی شدن این صندوق باشیم و در این زمینه ترجیحا از امکانات و نیروی انسانی فعال و کارآمد سازمان بهره می‌گیریم.»

وحید قبادی دانا، رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز دراین مراسم گفت: «سازمان بهزیستی یک سازمان دولتی است و امکانات لازم را غیر از منابع مقرر شده در قانون بودجه برای حمایت از فرصت‌های شغلی در دست نداشت. بنابراین ایجاد صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی این امکان را فراهم می‌سازد که درحوزه اشتغال فعالیت‌های سازمان بهزیستی جهش قابل توجهی داشته باشد.»

به گفته او، این صندوق در واقع با منابع اولیه سازمان بهزیستی، بالغ بر ۲۴ هزار میلیارد تومان شروع به فعالیت خواهد کرد. هیأت امنای این صندوق؛ رئیس بانک مرکزی، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، وزیر اقتصاد، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رئیس سازمان بهزیستی و دونفر از افراد دارای معلولیت که توسط شبکه ملی افراد دارای معلولیت معرفی شدند، خواهند بود.

هیأت مدیره این صندوق نیز از فعالان بهزیستی انتخاب شدند که به گفته قبادی دانا  از منابع موجود و همچنین کمک‌های نقدی و غیرنقدی مردم،  همچنین منابع موجود در سازمان بهزیستی به صورت املاک و مستغلات که وجود دارد برای ایجاد فرصت‌های شغلی برای افراد دارای معلولیت استفاده خواهند کرد.

به گفته رئیس سازمان بهزیستی کشور، در گذشته از محل «ب» تبصره ۱۶ برای ایجاد اشتغال، تسهیلاتی در اختیار افراد دارای معلولیت قرار داده می‌شد که در سال ۹۹، مبلغ هزار و ۷۵۰ میلیارد تومان برای ۴۰ هزار نفر تا سقف ۵۰ میلیون تومان این حمایت انجام شد. امسال نیز این مبلغ به  ۳ هزار میلیارد تومان رسیده و تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان برای هر فرد و شغل افرایش یافت.

او خاطر نشان کرد: «سعی کردیم از ظرفیت‌های دیگر در کشور از مجموعه‌هایی مثل؛ ستاد اجرایی فرمان حضرت امام «ره» و بنیاد برکت استفاده کنیم که قرار است در سال ۱۴۰۰، ۶ هزار فرصت شغلی برای ۶ هزار نفر ایجاد شود.»

قبادی دانا گفت: «تمام تلاش ما این است که بتوانیم در حوزه توانمندسازی خانواده‌های دارای معلولیت در حوزه مسکن و در حوزه اشتغال کمک‌های لازم را انجام دهیم تا این خانواده‌ها توانمند باشند و بتوانند زندگی مستمر همراه با منزلت اجتماعی را در بستر جامعه و درون خانواده خود تجربه کنند.»