گردشگران، روستاییان مهاجر را به خانه باز می‌گردانند؟

زهره توکلی
خبرنگار
مهاجرت از روستاهای آذربایجان غربی به شهرها نگران کننده است. دخل روستاییان با خرج‌شان نمی‌خواند و آنها برای امرار معاش و گذران زندگی ساکن شهرهای مختلف می‌شوند. مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی آذربایجان غربی در گفت‌و‌گو با «ایران» اعتقاد دارد که برنامه‌ریزی روی جاذبه‌های طبیعی تاریخی روستاها می‌تواند مهاجران را به خانه‌هایشان باز گرداند.
استان آذربایجان غربی تنها دروازه زمینی ایران به اروپا محسوب می‌شود لذا ظرفیت آن را دارد که به واسطه این ویژگی خاص، درآمدهای گردشگری زیادی داشته باشد و به قطب گردشگری تبدیل شود چون روستاهای زیادی دارد که علاوه بر آب و هوای بسیار مطلوب، آثار تاریخی، طبیعی و گردشگری منحصر بفردی دارند اما هنوز از این ظرفیت‌ها به طور کامل استفاده نشده است.


این استان با داشتن 2هزار و 800 روستا و یکهزار و 500 اثر ملی و نیز 2 اثر جهانی از ظرفیت‌های بسیار ارزشمندی در بخش‌های مختلفی نظیر گردشگری، کشاورزی، دامپروری، زنبورداری و صنایع دستی برخوردار هستند که می‌تواند بخش‌های اقتصاد و اشتغال را در استان رونق دهد و از طریق آنها روستاهای استان توسعه یابد.
روستاهای پردانان پیرانشهر، سوله دوکل در بخش سیلوانای ارومیه، بند ارومیه، سهولان مهاباد، احمدآباد تکاب، باغچه جوق ماکو و روستاهای اطراف دریاچه ارومیه از جمله مناطق روستایی هستند که ظرفیت بالایی در حوزه گردشگرپذیری در استان آذربایجان غربی دارند.
مسئولان این استان معتقدند، با وجود ظرفیت‌های عظیم در روستاهای این استان، شاهد مهاجرت روستاییان به شهرها هستیم و علت اصلی این مهاجرت نیز نبود توازن میان درآمدها و هزینه‌های زندگی در روستاها بوده است. به همین دلیل ضرورت دارد که اقدامات لازم برای تثبیت جمعیت و معکوس‌سازی روند مهاجرت‌ها با انجام برنامه‌ریزی دقیق و جامع صورت گیرد.
مدیرکل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی آذربایجان غربی در خصوص وضعیت روستاهای این استان به «ایران» می‌گوید: از مجموع  2هزار و 800 روستای استان، 49 روستا به‌دلیل داشتن آثار تاریخی، طبیعی و گردشگری به‌عنوان روستاهای هدف گردشگری مصوب شده است که از جمله آن می‌توان به روستاهای قره کلیسا، تخت سلیمان، گورچین قلعه، سوله دوکل، خرپاپ و... اشاره کرد.
جلیل جباری می‌افزاید: البته این به معنای این نیست که بقیه روستاهای استان روستای هدف گردشگری نیستند چون بسیاری دیگر از روستاهای استان دارای جاذبه‌های طبیعی، بومگردی، صنایع دستی و... هستند اما مصوبه هدف گردشگری را ندارند. در دولت‌های قبل، روستاهای هدف گردشگری مصوب می‌شد ولی پس از آن، عنوان شد که باید به تمامی روستاهای استان به‌عنوان روستای هدف گردشگری نگاه شود تا مورد توجه قرار گیرند.
وی تصریح می‌کند: روستاهایی نظیر روستای «قرنقو» در شهرستان چالدران و روستای «شیرین بلاغ» در شهرستان چایپاره را در استان داریم که جزو روستای مصوب هدف گردشگری نیستند اما از بهترین تفرجگاه‌های استان محسوب می‌شوند به همین دلیل زیرساخت‌های گردشگری نظیر جاده دسترسی، کمپ گردشگری و... در این روستاها در حال اجراست.
جباری با بیان اینکه 57 منطقه نمونه گردشگری نیز در استان وجود دارد که خارج از محدوده روستاها قرار دارند و از آنها به‌عنوان مناطق دیدنی و تفرجگاهی بهره گرفته می‌شود، می‌افزاید: «چملی گول» یا چمن متحرک یکی از بی‌نظیرترین و منحصر بفرد ترین  پدیده‌های ایران است که در دل طبیعت روستای احمد آباد تکاب قرار دارد. چملی گول در زبان محلی این منطقه یعنی «جزیره‌ای از چمن روی برکه»، چمن متحرک چملی، قطعه بزرگی از نی‌هایی است که از به هم چسبیدن ریشه آنها بدون ارتباط با زمین روی آب شناور مانده، تشکیل شده است.
این مسئول درباره ظرفیت‌های ویژه روستاهای هدف گردشگری استان اظهار می‌دارد: با توجه به اینکه روستاهای هدف گردشگری در موقعیت‌های جغرافیایی با آب و هوای مناسب قرار گرفته‌اند و از تنوع زیستی و طبیعی بسیاری نظیر آبگرم، صنایع دستی و کشت گیاهان دارویی برخوردارند، بنابراین می‌توانند زمینه اشتغال بسیاری از جوامع محلی را فراهم آورند. این موضوع توسط مسئولان امر در استان مورد پیگیری قرار گرفته و نتایج قابل قبولی را نیز در برداشته است. به طور مثال مردم روستا از این گیاهان دارویی که به‌صورت سنتی جمع‌آوری می‌شود، علاوه بر مصارف خانواده، به‌عنوان دمنوش‌ها برای پذیرایی از گردشگران نیز استفاده می‌کنند.
مدیرکل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی آذربایجان غربی در خصوص لزوم حفظ بافت‌های تاریخی و میراث روستایی می‌گوید: ضرورت حفظ بافت تاریخی و میراثی روستاها به جهت لزوم صیانت از آثار تاریخی و فرهنگی کشور همواره مهم بوده است. چون زمینه ورود و اقامت گردشگران داخلی و خارجی را برای بازدید از آثار یاد شده فراهم کرده است و در نتیجه منجر به ایجاد زمینه اشتغال افراد محلی و رشد اقتصادی منطقه خواهد شد.وی در مورد اقدامات انجام شده برای بهبود اشتغال و حفظ جمعیت روستایی استان در روستاها اظهار می‌دارد: تهیه مستند معرفی توانمندی‌های روستایی آذربایجان غربی، معرفی آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی موجود در روستاهای مورد نظر و فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم برای دسترسی به آثار موجود، ایجاد مسیرهای دسترسی به روستاها، ایجاد کمپینگ‌های گردشگری، ساخت آلاچیق، ساخت سکوهای نشیمنگاهی، ساخت سرویس‌های بهداشتی، برق رسانی و حمایت از تولیدات صنایع دستی روستاها برای معرفی به تسهیلات بانکی از جمله اقدامات انجام شده است.جباری اضافه می‌کند: از دیگر اقدامات انجام شده می‌توان به برگزاری جشنواره‌های انگور، گیلاس، برف و اسکی خوشاکو، برگزاری جشنواره تکاب، آموزش دهیاران روستاهای هدف گردشگری، پیگیری امور مربوط به تشکل‌های مردم نهاد در حوزه طبیعت گردی، صدور مجوزهای مربوط به بوم گردی و مجتمع‌های گردشگری اشاره کرد که طی سنوات گذشته توسط اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان صورت گرفته است.
وی درباره اقدامات در حال انجام نیز می‌گوید: اعطای تسهیلات فنی و اعتباری، حمایت از مشاغل خرد و کوچک و کارآفرینی در حوزه‌های گردشگری و صنایع دستی که می‌تواند به ایجاد کارگاه‌های تولیدی صنایع دستی و... کمک شایانی کند از جمله اقدامات در حال انجام برای بهبود اشتغال و حفظ جمعیت روستایی استان است. همچنین اعطای تسهیلات از محل طرح اشتغال روستایی را در اولویت قرار داده‌ایم. ضمن اینکه آموزش صنایع دستی هم در روستاها در حال انجام است، به طوری که در سال گذشته بیش از 600 نفر در رشته‌های مختلف صنایع دستی بومی استان، آموزش‌های لازم را فرا گرفتند.
وی درباره میزان اعتبارات صرف شده برای رونق روستاهای استان می‌گوید: از سال 1396 تاکنون 170میلیارد ریال اعتبار در قالب تسهیلات بانکی برای اجرای پروژه‌های گردشگری بخش خصوصی واقع در محدوده روستاهای گردشگری هزینه شده است.