روزنامه ابتکار
1400/05/16
دو نرخی بودن ارز باعث ایجاد رانت میشود حذف ارز ترجیحی، تزریق تورم به سفره‌ها؟
کیمیا نجفیمرتضی عزتی، اقتصاددان: اگر در شرایط فعلی بدون هیچ برنامه حمایتی ارز دولتی حذف شود به نظر می‌رسد این تصمیم بتواند افزایش گرانی را به دنبال داشته باشد، مگر اینکه این اقدام با سیاست‌های حمایتی جایگزین همراه شود.
20 فروردین سال 97، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور در پایان جلسه فوق‌العاده ستاد اقتصادی دولت برای مدیریت بازار ارز که به ریاست حسن روحانی تشکیل شده بود، اعلام کرد که از (۲۱ فروردین ۱۳۹۷) نرخ رسمی و قطعی ارز ۴,۲۰۰ تومان بوده و قیمت‌های بالاتر از آن مشمول قاچاق است. پس از آن با آشکار شدن تبعات سنگین این سیاست غلط به خصوص حراج منابع ارزی کشور در شرایط تحریم، دولت در مردادماه همان سال تصمیم گرفت تا ارز 4200 تومانی را تنها به واردات کالاهای اساسی اختصاص دهد. این سیاست دولت از همان ابتدا مخالفان جدی داشت و رفته‌رفته ثابت شد که این سوبسید نتیجه‌ای جز شکل‌گیری رانت و فساد نداشته است. پس از آن چندین بار صحبت حذف آن به میان آمد اما این مسئله به جایی نرسید. حال بار دیگر صحبت‌هایی در خصوص ضرورت جلوگیری از رانت و فساد به میان آمده است، کارشناسان در این راستا نظرات مختلفی را مطرح کرده‌اند. منوچهر سلطانی؛ کارشناس و فعال اقتصادی در گفت‌وگو با دانشجو موضوع حذف ارز ترجیحی به دلیل فسادزا بودن آن گفته است: «یکی از مسائلی که در مراسم تنفیذ ریاست جمهوری آقای رئیسی از سوی رهبر معظم انقلاب بیان شد موضوع جلوگیری از فساد و اعطای رانت بود. متاسفانه در طول سال‌های گذشته اعطای رانت‌های اقتصادی به نزدیکان و وابستگان دولت موجب از دست رفتن منابع ارزی و چالش‌های معیشتی بزرگی در عرصه اقتصاد کشور شده است، اما آنچه دولت باید در نظر داشته باشد هدفمند کردن اعطای ارز با نظارت‌های ویژه است تا با سیاست گذاری‌های درست نظارتی مانع از تحمیل تورم سنگینی به مردم شود. براین اساس با توجه به شرایط تورمی و از دست رفتن قدرت خرید مردم، دولت سیزدهم باید بسیار مدبرانه در این حوزه وارد شود چرا که حذف یکباره ارز ترجیحی در شرایط فعلی یعنی تحمیل تورم چند برابری به کالاهای اساسی مردم که با ارز دولتی وارد میشود. مهم‌ترین مسئله‌ای که می‌تواند راه نفوذ رانت خواران را به منابع عمومی ببندد مبارزه با فساد اقتصادی است که البته بین اعطای رانت و فساد اقتصادی رابطه دو جانبه‌ای وجود دارد. بهتر است دولت آقای رئیسی به جای حذف ارز ترجیحی و تحمیل تورم بالا به کالاهای اساسی که اصلا به صلاح امروز کشور نیست، روزنه‌های فساد اقتصادی را ببندد.»
این درحالی است که کمی پیش‌تر حسین محمودی‌اصل، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با ایبِنا با بیان اینکه سیاست ارز ترجیحی شکست خورده است، تاکید کرده بود: «دولت بعدی باید از این موضوع کامل خارج شود چرا که مضرات آن بیشتر از فواید آن است. راه‌حل دولت بعد این است که ارز حمایتی را حذف و حمایت را به صورت نقدی انجام دهد و به نظر من حذف این نوع ارز بالاترین خدمت می‌تواند باشد چرا که با این کار، مازاد تقاضا حذف میشود.»
دو نرخی بودن ارز باعث ایجاد رانت میشود
مرتضی عزتی، اقتصاددان در خصوص ارز دولتی و اما و اگرهای حذف آن به «ابتکار» می‌گوید: ارزی که با نرخ پایین‌تر داده میشود عمدتا برای کالاهای اساسی همانند روغن، نهاده‌های دامی و دارو است. پرداخت ارز دولتی در حالی است که طی چند سال اخیر بیشتر کالاهای اساسی بیش از 100 درصد افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. مثلا مرغ، تخم‌مرغ و ... بالای صد درصد گران شده‌اند و توجیه این گرانی نیز قیمت نهاده‌های دامی بوده است. بنابراین اگر در شرایط فعلی بدون هیچ برنامه حمایتی ارز دولتی حذف شود به نظر می‌رسد این تصمیم بتواند افزایش گرانی را به دنبال داشته باشد، مگر اینکه این اقدام با سیاست‌های حمایتی جایگزین همراه شود.
این اقتصاددان ادامه می‌دهد: شکی نیست که نرخ ارز دو و یا چندگانه در یک اقتصاد باعث ایجاد رانت میشود و برای کشور مفید نخواهد بود اما اگر ارز دولتی به یکباره حذف شود ما افزایش قیمت کالاهای اساسی را شاهد خواهیم بود.
عزتی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به برخی از سیاست‌های حمایتی جایگزین برای حذف ارز دولتی اشاره می‌کند و در این باره می‌گوید: باید توجه داشته باشیم که حذف ارز دولتی برای اقتصاد مفید خواهد بود اما باید با سیاست‌های مناسبی جلو افزایش قیمت‌ها گرفته شود. سیاست‌هایی همچون پرداخت نوعی یارانه و یا کمک به تولیدکنندگان می‌تواند شیوه مناسبی برای جلوگیری از افزایش شدید قیمت کالاهای اساسی باشد. البته یارانه نیز می‌تواند رانت ایجاد کند و مشکلاتی را برای اقتصاد به همراه داشته باشد.
این اقتصاددان در ادامه با تاکید بر ضرورت تک نرخی بودن ارز اظهار می‌کند: در مجموع می‌توان گفت که حذف چندگانگی نرخ ارز برای اقتصاد فایده بیشتری نسبت به زیان‌هایش دارد اما همانطور که اشاره کردم شرط موفقیت این است که دولت یک برنامه منظم حمایتی حداقل طی چند سال برای تولیدات داشته باشد.
نگاهی به مزیت‌های یارانه
این اقتصاددان به مزیت‌های پرداخت یارانه اشاره می‌کند و در این خصوص می‌گوید: یارانه با وجود مشکلاتی که دارد، دارای مزیت‌هایی نیز هست. یکی از این مزیت‌ها این است که پرداخت یارانه ممکن است باعث شود که قیمت نهاده‌ها در داخل کشور گران شود و به طبع آن تولید این نهاده در داخل به صرفه‌تر باشد. در آن شرایط تولید نهاده‌ها در داخل کشور افزایش می‌یابد. وی با اشاره به کمبود منابع ارزی در کشور می‌افزاید: مزیت دیگر هم این است که سبب حذف ارز دولتی شده و با حذف رانت‌های غیرمتعارف قطعا ارز کمتری برای واردات مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده کمتر از ارز در شرایط فعلی که ما با کمبود ارز خارجی روبه‌رو هستیم به نفع اقتصاد کشور خواهد بود.
عزتی در پایان تاکید می‌کند: شاید در پرداخت یارانه هم رانت ایجاد شود اما دو مزیت اشاره شده می‌تواند تا حدودی مشکلات را مدیریت کند.
سایر اخبار این روزنامه
طلا در ثانیه‌های پایانی از چنگ یزدانی پرید!
تو شاید ببازی اما هرگز شکست نخواهی خورد
محمدعلی وکیلی
سرنوشت روحانی در پساریاست‌جمهوری؟
دو نرخی بودن ارز باعث ایجاد رانت میشود
حذف ارز ترجیحی، تزریق تورم به سفره‌ها؟
رژیم صهیونیستی دوباره تهدید کرد
پاسخ قاطع ایران به هرگونه اقدام احمقانه
خبرها حاکی از قطعی شدن زاکانی به عنوان شهردار تهران است
شهردار شدن با تهدید؟
بررسی گزینه‌های احتمالی تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
صندلی خالی وزارت ارشاد به چه کسی می‌رسد؟
وضعیت کرونایی وخیم است
تعطیلی موثر یعنی «لاک داون» واقعی
حاشیه های مراسم تحلیف از غیبت لاریجانی ها تا دست دادن متفاوت روحانی با قالیباف
سوگند رئیسی در خانه ملت
قالیباف در دیدار با رئیس اتحادیه جهانی بین‌المجالس:
IPU باید مقابله یک جانبه گرایی آمریکا بایستد
فرمانده نیروی دریایی سپاه:
در خلیج فارس و تنگه هرمز امنیت کامل برقرار است
پایان کار کشتی آزاد ایران با یک نقره و یک برنز
نقش مدال ارزشمند برنز المپیک بر سینه زارع
نمایندگان کاراته ایران حریفان خود را شناختند
تحلیل آسیا‌تایمز از سمت و سوی سیاست خارجی دولتِ ابراهیم رئیسی
سیاستِ جدید ایران
رئیسی در دیدار فرستاده ویژه امارات متحده عربی:
اراده جدی و صمیمانه ایران توسعه روابط با امارات است
