برجام آماده برای فرجام؟

آرمان ملی- نــرگس کارخــانــه‌ای: شش دوره مذاکرات در برجام آن نتیجه‌ای که باید را نداشته است، اما حسن‌روحانی برجام را آماده می‌دید تا بتوان از نتایج مطلوب آن استفاده کرد و حالا چشم بسیاری به دور هفتم و نتایج آن در وین است. روز پنجشنبه نماینده اتحادیه اروپا به تحلیف رئیس‌جمهور سیزدهم آمد و در این راستا سخنگوی دفتر سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا علت سفر این نماینده را حفظ ارتباط دیپلماتیک و انتقال پیام مستقیم، اعلام و اظهار کرده است: «به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام، اولویت کلیدی رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا از سرگیری مذاکرات در وین و همچنین تسهیل اجرای کامل برجام است.» از طرفی وزیر خارجه بریتانیا هم گفته است: «امکان مذاکره با ایران تا حدودی فراهم است و به اقدامات ایران در منطقه بستگی دارد.» در آمریکا هم مذاکرات وین را جزو اولویت‌ها دانسته‌اند. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مسئولیت این تصمیم را بر دوش تهران دانسته تا هرچه زودتر وارد مذاکرات شود و از گزینه برداشته شدن تحریم‌ها که روی میز است استفاده کند. در ایران اما علی ربیعی تصمیم‌گیری درخصوص این موضوع را برعهده رئیس‌جمهورها نمی‌داند. این مذاکرات از ابعاد و منافع بسیاری برای طرفین برخوردار است که می‌توان به افزایش فروش نفتی ایران، آزاد شدن زندانیان ایرانی و آمریکایی و تاثیر بر برنامه‌های هسته‌ای ایران اشاره کرد. در این میان اما فروش نفتی ایران امری است که گویا مورد تمایل هر دو طرف ایرانی و غیرایرانی است.
 کمترین درآمد نفتی
رکورد کمترین درآمد نفتی ایران در سال 99 شکسته شد. به گفته محمد باقرنوبخت و بنابر گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درآمد فروش نفت در ایران 1.2 میلیارد دلار بوده است. همچنین با‌توجه به کمبود بودجه بیش از 300‌هزار‌میلیارد تومانی نیاز به فروش بسیار بیشتر نفت وجود دارد. بیش از 20‌درصد از درآمد حاصل از فروش نفت وارد صندوق توسعه ملی و پرداخت بدهی دولت به این صندوق می‌‌شود. تاکنون خریدار اصلی نفت از ایران در تحریم‌ها چین بوده است که این مساله مورد توجه آمریکا قرار گرفت تا حتی با اعمال تحریم‌های شدیدتر بر راه فروش نفت ایران، احتمال بازگشت ایران به برجام و مذاکرات را تقویت کند. از طرفی برای ایران هم تنها داشتن یک مشتری روش امنی برای فروش نیست. فروش بیشتر نفت اتفاقات مثبتی را می‌تواند رقم بزند اما از طرفی با مساله اقتصاد نفتی و شدت‌یافتن آن نیز مواجه هستیم که مساله‌ای است که بسیار بعدتر از رفع شرایط بحرانی کنونی باید به آن اندیشید. همچنین حتی با رفع تحریم‌های نفتی ایران نیز به‌عقیده برخی کارشناسان به فروش نفت ایران به‌زودی اتفاق نخواهد افتاد و باید تا آن زمان فکر دیگری برای کسری‌های بودجه و دیگر مشکلات داشت. اما از طرفی برخلاف گذشته و زمان اعمال تحریم‌ها که نیاز چندانی به خرید نفت از ایران به لحاظ اشباع بازار وجود نداشت، حالا این نیاز احساس می‌شود. به گفته سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی تا اواسط سال آینده پنج‌میلیون و ۹۰۰‌هزار بشکه به نیاز مصرف دنیا افزوده می‌شود. همچنین نماینده سابق اوپک، ایران را یکی از امن‌ترین منابع نفتی دانسته و پیش‌تر نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل اظهار کرده بود که خواستار رفع یا لغو تحریم‌های مرتبط با تجارت نفت ایران هستند. بازگشت به برجام و حضور فعال ایران در اوپک می‌تواند باعث افزایش فروش نفت تا یک‌میلیون بشکه بیشتر شود. در راستای احتمال بازگشت ایران به فروش جهانی نفت، سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین با اشاره به اینکه ایران همواره یکی اعضای فعال و مهم اوپک بوده و هست، تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران با عادی‌شدن شرایط، هیچ محدودیتی را در تولید و صادرات نفت خود نخواهد پذیرفت.» اما از طرف دیگر نماينده دائم روسيه در سازمان‌های بين‌المللی وين با انتشار توییتی، اظهارامیدواری کرده بود که با برداشتن تحریم‌ها، ایران به تلاش‌ها برای حفظ ثبات بازار نفت بپیوندد. 
 روابط بین‌الملل باید عادی‌سازی شود
یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در‌خصوص آینده برجام در دولت رئیسی اظهار داشت:  جدای از تمام فشارها باید بر‌اساس منافع مردم عمل کرد و این منافع برای ما در این است که روابط عادی با جامعه بین‌المللی داشته باشیم تا بتوانی از فرصت‌های جهانی برای توسعه، امنیت کشور و بهبود زندگی مردم استفاده کنیم. قاسم محبعلی در‌خصوص تاثیر تحریم‌های نفتی بر کشور به «آرمان ملی» گفت: کشورهای خاورمیانه کشورهایی متکی به فروش نفت هستند و هرگاه قیمت نفت و صادرات نفت افزایش یافته وضعیت این کشورها با بهبود مواجه شده و هرگاه صادرات یا قیمت نفت با کاهش روبه‌رو شده، رشد کشور و رفاه مردم نیز کاهش یافته است. اقتصاد ما نیز گروگان مسائل سیاسی است و منوط به عادی‌سازی روابط خارجی است. وی افزود: تا زمانی که اقتصاد ما اطلاعاتی نیست و از این حالت رانتی خارج نشده، چاره‌ای جز فروش نفت نیست. دیگر کشورها نیز در میان اختلافات سیاسی از این ویژگی سوءاستفاده کرده‌اند و سعی داشته‌اند با فشار از این ناحیه وارد شوند و در این شرایط فروش و قیمت نفت در کشور ما کم شده است. این نیز برخلاف منافع ملی است که کالایی با ارزش بالا به‌علت مسائل و مشکلات سیاسی بسیار ارزان ارائه می‌کنیم و در چنین شرایطی نیز کشورهایی چون چین از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند. وی در ارتباط با آثار زیانبار این تحریم‌ها و بی‌نتیجه ماندن برجام تصریح کرد: آثار این مسائل کاملا در وضعیت اقتصادی، اجتماعی و بهداشت واضح است. اگر این شرایط ادامه پیدا کند یا در صورت عدم توافق اگر اختلافات و تحریم‌ها شدت یابد، همین شرایط نیز بدتر خواهد شد و مشکلات کمبود برق، آب و گاز نیز بر آن‌ها اضافه خواهد شد. تمام این‌ها می‌تواند به فروپاشی اقتصادی منجر شود که آثار سیاسی و اجتماعی غیرقابل جبرانی در بر خواهد داشت. پس وظیفه هر دولتی است که در جهت این موضوع و حل این مشکل اقدام کند.