به قولمان عمل کردیم
همان‌طور که مستحضرید، این روزها مدام رکورد جدیدی در فوتی‌های کرونا در ایران ثبت می‌شود. هر روز بیش از 500 نفر بر اثر ابتلا به کرونا جان خود را از دست می‌دهند. به تازگی واردات واکسن کرونا شتاب بیشتری گرفته است. در چنین شرایطی این سوال در ذهن مردم نقش بسته که چرا هلال‌احمر زودتر واردات واکسن را شروع نکرد، آن هم درحالی که قرارگرفتن در چنین پیکی پیش‌بینی می‌شد.
بیماری کرونا در ایران از بهمن و اسفند 1398 شایع شد و کمی زودتر از این تاریخ در چین آغاز شده بود. قطعا اول باید ویروس فعالیت خود را شروع کند، یک بیماری ایجاد شود تا به سمت تولید واکسن بروند.
تولید واکسن چند مرحله دارد تا به کارآزمایی بالینی برسد و روی انسان آزمایش شود. خود کارآزمایی بالینی هم سه مرحله دارد تا واکسن آماده شود. گاهی در میان مردم صحبت از این می‌شود که چرا یک‌سال قبل واکسن نیاوردیم؟ درحالی که این یک محدودیت است، مگر اینکه بگوییم قبلا واکسن درست شده و بعد از آن ویروس همه‌گیر شده، که این‌طور نبوده.
بنابراین تا آبان یا آذر 99 هنوز هیچ واکسنی وجود نداشت و اگر هم واکسنی بود، هنوز در مرحله آزمایش به سر می‌برد. برخی از واکسن‌هایی که در منطقه توزیع شد، در واقع درحال انجام آزمایش‌های بالینی مرحله سوم بود و مردم تصور می‌کردند کشورهای همسایه ما درحال دریافت واکسن هستند.
قبل از پاییز 99 ، ما در هلال‌احمر به دنبال واکسن آنفلوآنزا بودیم و می‌خواستیم حدود 2میلیون دوز واکسن آنفلوآنزا وارد کنیم؛ چراکه نگران بودیم تا در پاییز کرونا و آنفلوآنزا با هم ترکیب شوند. از آبان وقتی متوجه شدیم نمی‌توانیم واکسن آنفلوآنزا را وارد کنیم، به سراغ واردات واکسن کرونا رفتیم.
در واقع از همان زمانی که اولین واکسن کرونا در جهان وارد بازار شد، ما به دنبال تهیه آن بودیم. اما هرکالایی که باید به کشور وارد شود، مرجعی دارد. مرجع واردات دارو هم سازمان غذا و داروست. برای مثال این سازمان اعلام می‌کند که ما به واردات فلان دارو نیاز داریم، چه دستگاه‌هایی می‌توانند این دارو را وارد کنند؟
دستگاه‌ها و شرکت‌های مختلف اعلام آمادگی می‌کنند و یکی از آنها هم سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر است. فرآیند خرید واکسن اینگونه شروع می‌شود. ما در آبان و آذر و دی درحالی به دنبال خرید و واردات واکسن کرونا بودیم که هنوز مجوزی هم از سازمان غذا و دارو نداشتیم.
یعنی شما در آبان 99 اولین مکاتبه را برای خرید و واردات واکسن انجام دادید؟
بله، ما اعلام کردیم که می‌خواهیم برویم دنبال واکسن و داشتیم با شرکای بین‌المللی رایزنی می‌کردیم. از تولید داخل که خبری نبود ولی قصد برای خارج وارد می‌کردیم.
یعنی پیش از اینکه شما دنبال فرآیند اخذ مجوز شوید، حتی رایزنی‌ها را انجام داده بودید؟
ما به‌عنوان داوطلب واردکننده دارو، هر نوع دارویی، باید اول از توانایی خودمان برای واردکردن دارو مطمئن شویم تا وقتی اعلام کردند چه کسانی می‌توانند دارو وارد کنند، ما اعلام آمادگی کنیم. بنابراین ما در سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر با توجه به اینکه قبلا هم دنبال واردات واکسن آنفلوآنزا بودیم، اعلام کردیم می‌توانیم واکسن کرونا را وارد کنیم.
تا زمانی که پرواز در فرودگاه امام ننشیند و ما محموله را تحویل نگیریم، خبر آن را اعلام نمی‌کنیم
اوج این مسأله در بهمن و اسفند اتفاق افتاد که دعواهایی بود برای صدور مجوز یا مجوزندادن. همزمان وزارت بهداشت در سهمیه‌های مختلف ثبت‌نام کرده بود؛ برای خرید واکسن از طریق کوواکس پول فرستاده بودند و با اسپوتنیک و جاهای دیگر هم در این زمینه کار می‌کردند.
اگر یادتان باشد در بهمن و اسفند 99 کمی واکسن وارد ایران شده بود. به هرحال اولین باری که رسما اعلام شد ما در هلال‌احمر می‌توانیم واکسن وارد کنیم، 14 فروردین امسال بود.
تا آن تاریخ ما دو پیک را پشت‌سر گذاشته بودیم. چرا صدور این مجوز و واردات واکسن اینقدر با تأخیر انجام گرفت؟ این تعلل از کجا نشأت می‌گرفت؟
آن زمان ما سه پیک را پشت‌سر گذاشته بودیم. سازمان غذا و دارو سیاست‌گذار بخش واردات دارو به کشور است. به هرحال شما نمی‌توانید دارو را شخصا وارد کنید و برای این کار نیاز به مجوز این سازمان دارید.
در واقع در تمام کشورها این مرجع ناظر را برای واردات دارو داریم، وگرنه ممکن است هر کسی دارویی را وارد کند که واقعا دارو نباشد، حتی یک مرحله قبل از این را هم سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند؛ مثلا می‌گوید چه نوع انسولینی با چه رنج قیمتی تهیه شود. بعد از واردات هم این دارو را تحویل سازمان غذا و دارو می‌دهیم تا بین داروخانه‌های مختلف توزیع کند. در مورد واردات واکسن کرونا هم همین‌طور بود.
می‌خواهم این موضوع را کمی شفاف‌تر کنید تا خوانندگان بهتر درک کنند. می‌خواهیم ببینیم گره کار کجا بود؟ در بحث واکسن بخش خصوصی نمی‌توانست خودمختار عمل کند و تنها نهادهایی که می‌توانستند واکسن کرونا وارد کنند، خود دولت، وزارت بهداشت و هلال‌احمر بود. می‌خواهم بدانم آیا امکان واردات واکسن در سه‌ماه پایانی سال 99 وجود داشته؟ اگر این امکان وجود داشته ولی رخ نداده، مشخصا دلیلش چه بوده؟
من آنچه مربوط به جمعیت هلال‌احمر است را می‌توانم توضیح دهم. اما آنچه مربوط به سایر دستگاه‌هاست را ما نمی‌توانیم بگوییم چه اهدافی را دنبال می‌کردند. اگر بخواهیم به صورت منطقی تصور کنیم، با یک مثال توضیح می‌دهم. الان ما واکسن برکت داریم که تولید داخلی آن انجام می‌شود.
آیا در این شرایط به ما اجازه می‌دهند یکمیلیون دوز از برکت را به کشور دیگری صادرات کنیم؟ نه! همه می‌گویند خودمان به این واکسن نیاز داریم. در دی و بهمن و اسفند یکی از مشکلاتی که در دنیا وجود داشت، این بود که همه کشورها با کرونا دست به گریبان بودند و تعداد محدودی از کشورها به تولید واکسن رسیده بودند.
درست است که ما رایزنی می‌کردیم و در تلاش بودیم که واکسن وارد کنیم، اما اگر مجوز هم داشتیم کسی به ما واکسن نمی‌داد. چرا؟! چون واکسنی برای صادرات نبود. خود دولت برای گرفتن واکسن از طریق کوواکس ثبت‌نام کرده و پول داده بود. خب اگر داشتند که از همین طریق به ما واکسن می‌دادند.
بنابراین می‌خواهم بگویم که اگر کمی منطقی فکر کنیم، شاید چنین امکانی آنطور که در افکار عمومی برای واردات سریع واکسن بود، در اصل وجود نداشت. اگر یادتان باشد بحثی بود که می‌گفتند غربی‌ها می‌خواهند به ایران کمک کنند.
ما گفتیم نمی‌خواهیم. در کشورهای همسایه 10هزار دوز آورده و زده بودند. 10هزار دوز اندازه جمعیت یک شهر کوچک ما هم نمی‌شد. اگر ما هم می‌خواستیم همین مقدار واکسن را به ما می‌دادند. اولین محموله سنگین را هلال‌احمر در اوایل اردیبهشت 1400 وارد کرد.
در اولین محموله 400هزار دوز واکسن آوردیم و بعد از آن هم مقدار هر محموله وارداتی ما یکمیلیون تا یکمیلیون و 300 دوز بود، اما میزان واردات واکسن باقی دستگاه‌ها 100هزار دوز بود.
در این فرآیند تحریم‌ها چه اندازه تأثیرگذار بود؟ آیا دست شما برای واردات واکسن بسته بود؟ یا در رایزنی با کشورهای صادرکننده، به بحث تحریم هم اشاره کرده بودند؟
بله، ما در سال 99 که دنبال واکسن آنفلوآنزا بودیم، سرجریان تحریم‌ها اذیت شدیم. یعنی وقتی می‌خواستیم هزینه این خریدها را به کشورهای غربی منتقل کنیم، اذیت می‌شدیم و دلهره داشتیم. ما نمی‌توانستیم به آنها پول بدهیم.
می‌گفتیم اگر که محموله را آوردید، به شما پول می‌دهیم. اگر این پول بلوکه می‌شد، کسی جوابگو نبود. این تحریم‌ها تهدیدکننده بود. در فرصت جدید هم این دلنگرانی را داشتیم.
الان هم وقتی می‌خواهیم کاری را انجام دهیم، واقعا نگران هستیم؛ کما اینکه خیلی از دلارها در خیلی از کشورها بلوکه‌اند. پول ما هم اگر در مسیر خرید در بانکی بلوکه شود، توان برگرداندن آن را نداریم و این ریسک بزرگی برای ماست.
غیر از ریسک تحریم‌ها و مسأله بلوکه‌شدن پول داروی کرونا، ریسک دیگری بود که هلال‌احمر در طی‌کردن این پروسه نگرانی‌هایی از آن داشته باشد؟
هلال‌احمر نسبت به بقیه یک امتیاز دارد. ما عضو یک جامعه بین‌المللی هستیم و قراردادهایی داریم. بعضی از کشورها باید به این حیطه‌ها احترام بگذارند. یعنی شاید دلیل اینکه دست ما نسبت به بقیه بازتر باشد، همین است که می‌توانیم برویم جایی فریاد بزنیم که ما یک نهاد عمومی غیردولتی هستیم.
جمعیت هلال‌احمر ظرفیت‌هایی دارد که یکی از آنها همین است که ما دولت نیستیم و جمعیت ملی هستیم. 192 جمعیت دیگر مثل ما در کشورهای مختلف دنیا هستند که با دولت‌ها همکارند، اما دولتی نیستند.
ما یک قرارداد 10میلیون دوزی با صلیب‌سرخ چین داریم که فکر می‌کنم هر 10میلیون دوز وارد شده. غیر از کشور چین می‌توانیم از کشورهای دیگر هم واکسن وارد کنیم؟ مثلا از طریق صلیب‌سرخ روسیه؟
در بحث واکسن کرونا ظرفیت‌های مختلفی وجود دارد. هرچه جلوتر می‌رویم، شرایط متفاوت‌تر می‌شود. ما الان در دنیا برگ برنده‌ای داریم که در داخل دو سه نوع واکسن داریم. فرض کنید کشوری بودیم که این واکسن‌های داخلی را نداشتیم! ما وقتی برای واردات واکسن با کشوری وارد صحبت می‌شویم، به ما می‌گویند که 192 کشور دیگر هم مثل شما هست که نیاز به واکسن دارد.
تولیدکننده‌های واکسن در دنیا محدودند اما متقاضی زیاد است. خیلی وقتها اتفاق افتاده در بخش‌هایی غیر از هلال‌احمر که سهمیه‌هایشان را نداده‌اند، قرار بوده 50میلیون دوز بگیرند که 300هزار دوز تحویل گرفته‌اند.
صادرکننده‌ها می‌گویند واکسن نداریم! تولیدمان محدود و متقاضی زیاد است. یکی از هنرهایی که در این معاملات می‌شود انجام داد این است که یک شریک تجاری در کشور صادرکننده داشته باشیم تا بتواند به شما این تسهیلات را بدهد تا لااقل سهم‌تان را به شما بدهد.
در کشور به‌خصوص در میان اهالی رسانه یک برداشتی به وجود آمده است، آن هم اینکه بین واردات واکسن خارجی و صبر برای به تولید رسیدن واکسن داخلی اختلاف‌نظرهایی به وجود آمده. آیا اینکه این تقابل دیدگاهها باعث صدمه‌زدن به روند واردات واکسن شده را قبول دارید؟ آیا از نظر شما این مقایسه درست است؟
من در مورد واردات واکسن این احساس را ندارم. در جریان فرآیندهای تهیه واکسن احساس نداشتم که کسی ما را محدود کند تا به تولید داخل برسند.
ما از روز اول هرجا که درباره واکسن صحبت می‌کردیم، از تولید واکسن خوشحال بودیم. بالاخره در این وانفسا که باید دنبال واکسن بگردیم و تولیدش هم محدود است، چه بهتر که خودمان یک تولیدکننده باشیم و می‌توانیم در نقش صادرات به جمعیت‌های ملی کمک کنیم.
ما همچین احساسی نداشتیم که دوگانه واکسن داخل و خارج درحال شکل‌گیری است. با این حال محدودیت‌هایی داشتیم؛ چه تحریم‌ها، چه تأمین ارز برای حواله و خرید. این محدودیت‌ها وجود داشت. اما الحمدلله از خردادماه روند بهتری داریم و کارها روان‌تر شده، به‌خصوص در مردادماه که هر هفته دوبار واردات واکسن را داریم.
آیا در این زمینه قراردادهای جدیدی بسته شده؟ یا این محموله‌های یکمیلیون دوزی که وارد می‌شود، در پی رایزنی‌های شما صورت می‌گیرد؟
در بحث واکسن محدودیت زیاد است. عرضه کم و تقاضا زیاد است. برای همین نمی‌توانیم قراردادهای بلندمدت ببندیم. ممکن است ناگهان دو استان کشور تولیدکننده درگیر شود و کل صادراتش را ممنوع کند. مثل موردی که دادستان هند محموله‌ای را در فرودگاه این کشور توقیف کرد و صادرات واکسن را ممنوع!
تا قبل از پرواز ممکن است خود کشور صادرکننده محموله را توقیف کند. واکسن کرونا محصولی نیست که بتوانیم قراردادی روتین برای خرید آن ببندیم و بگوییم که ماهانه یا روزانه چقدر وارد می‌کنیم.
آیا چشم‌اندازی دارید که تا پاییز چند دوز واکسن می‌توانیم وارد کنیم؟
هدف‌گذاری دومی که درحال حاضر در هلال‌احمر کردیم، روی 30میلیون دوز است. نکته مهمی که در معاملات وجود دارد این است که شما باید در جیب‌تان پول هم داشته باشید تا رایزنی کنید. وقتی به اندازه یکمیلیون تومان پول داریم، نمی‌شود قرارداد 100میلیون دوزی بست.
یعنی در زمینه واردات واکسن کرونا مشکل ارز دارید؟
ما در جلسات کارشناسی با مسئولان، به اندازه‌ای که فکر می‌کنیم می‌توانیم ارز تأمین کنیم، واردات را بر عهده می‌گیریم. اگر از لحاظ تأمین ارز اطمینان خاطر داشته باشیم، به جای یکمیلیون دوز روی حجم بیشتری رایزنی می‌کنیم. ولی در این حدی که می‌دانیم ارز تخصیص می‌دهند، با این روال می‌توانیم خرید واکسن را پوشش دهیم.
یعنی هلال‌احمر بودجه محدودی دارد در بحث واردات واکسن؟ شما وابسته به ارزی هستید که از جانب دولت می‌رسد؟
کاملا همین‌طور است.
درحال حاضر شما درخواست‌تان این است که دولت کمک ویژه‌ای برای تأمین بودجه ارزی واکسن کند، تا بتوانید حجم بیشتری وارد کنید؟
منظورم این است که خریدار ما دولت است، چون پول دست دولت است. وقتی دولت می‌گوید در حد 30میلیون دوز می‌توانم تأمین کنم، ما هم در حد همین مقدار رایزنی می‌کنیم.
در یک پروسه زمانی که می‌دانیم واکسیناسیون انجام می‌شود، پوشش دهیم که در کشور ذخیره واکسن داشته باشیم، آن هم با توجه به محدودیت تولید واکسن در دنیا. اما اگر دولت بگوید روی 50میلیون هدف‌گذاری داریم، ما هم این مقدار را پوشش می‌دهیم.
الان هدف‌گذاری شما روی خرید چند میلیون دوز واکسن است؟
روی 30میلیون دوز شروع کردیم که حدود 3 ونیم میلیون را تاکنون وارد کرده‌ایم.
می‌خواهم به بخش دیگری از ظرفیت هلال‌احمر در بحران کرونا اشاره کنم. بخشی که شاید از آن غفلت شده است، آن هم ظرفیتی است که هلال‌احمر در واکسیناسیون دارد. موضوع این است که ما مقداری واکسن داریم اما روند واکسیناسیون هم در کشور کند است. هلال‌احمر تا چه اندازه می‌تواند در این زمینه به وزارت بهداشت کمک کند؟
جمعیت هلال‌احمر ظرفیتی از قدیم‌الایام در واکسیناسیون دارد. ما واکسیناسیون حجاج را سالیان متمادی در هلال‌احمر انجام دادیم. در کل کشور حدود 167 مرکز واکسیناسیون داریم که زمان حج فعالند. واکسیناتور داریم، همه تشکیلات واکسیناسیون را داریم.
ضمن اینکه این ظرفیت را داریم که در شعب جمعیت هلال‌احمر هم مراکز واکسیناسیون را. اتفاقا در طی سال 1400 سه مرتبه هم به وزارت بهداشت مکاتبه و اعلام آمادگی کردیم، چون به هرحال متولی این کار وزارت بهداشت است. سایت دست آنهاست.
همه واکسن‌هایی که وارد می‌شود، به آنها تحویل داده می‌شود. آنها تقسیم می‌کنند و نمی‌شود که ما سیستم دیگری راه‌اندازی کنیم. اما تا به حال این درخواست‌ها از طرف وزارت بهداشت تأیید نشده. ما تا امروز در تهران دو مرکز واکسیناسیون را افتتاح کردیم، ولی با هماهنگی دانشگاه‌های علوم پزشکی در چندین استان هم کار را شروع کردیم.
در خوزستان و قزوین و قم و جاهایی که امکانات داشتیم، هلال‌احمر واکسیناسیون را انجام می‌دهد؛ اما زیرنظر دانشگاه‌های علوم پزشکی. خیلی وقتها دانشگاه‌های علوم پزشکی از ما کمک خواستند.
در بحث واکسن محدودیت زیاد است. عرضه کم و تقاضا زیاد است. برای همین نمی‌توانیم قراردادهای بلندمدت ببندیم. ممکن است ناگهان دو استان کشور تولیدکننده درگیر شود و کل صادراتش را ممنوع کند. مثل موردی که دادستان هند محموله‌ای را در فرودگاه این کشور توقیف کرد و صادرات واکسن را ممنوع!
مثلا در پیک سوم دانشگاه علوم پزشکی کردستان نیروی داوطلب تخصصی می‌خواست. یا دانشگاه علوم پزشکی ایلام نقاهتگاه می‌خواست و هلال‌احمر کمک کرد. الان هم دانشگاه‌های علوم پزشکی درخواست کردند و هلال‌احمر طبق این درخواست‌ها خدمات می‌دهد.
ما این ظرفیت را داریم که در حوزه واکسیناسیون ملی ورود کنیم. واکسیناسیون ما روزی 30هزار نفر بود که درحال حاضر به 500 هزار نفر در روز رسیده. ما می‌توانیم همه ظرفیت‌های هلال‌احمر را برای واکسیناسیون آماده کنیم.
چقدر در واردات واکسن با چالش روبه‌رو بودید؟ مثلا هماهنگی هواپیماها چطور انجام شده تا مثلا یکمیلیون دوز واکسن کرونا وارد کشور شود؟
چالش‌های مختلفی در بحث واکسن می‌تواند دستگاه را درگیر خود کند. مثلا بحث پیداکردن کارخانه‌ای که شرکای آن ایران را تحریم نکرده نباشند و می‌تواند از سهمشان استفاده کنند و نگویند به ایران نفروشید. دیگر بحث حمل‌ونقل است.
هر محموله‌ای که به ایران می‌آید، شامل 5-6 پالت بزرگ است. بحثم محدودیت جابه‌جایی است. حمل 10میلیون دوز با هواپیماهایی که ما یکمیلیون دوز را توسط آن وارد کردیم، امکان‌پذیر نیست. همچنین امکان ندارد ما 10 هواپیما را همزمان به کشور دیگری بفرستیم.
به هرحال اینها پروازهای تجاری محدود است و چنین پروازهایی به‌صرفه نیست. فرض کنید شما یکمیلیون و 300 دوز واکسن گرفته‌اید. یکمیلیون و 150 دوز را وارد کردید و برای 150هزار دوزش باید هواپیمای دیگری بگیرید.
این امکان‌پذیر نیست. باید صبر کنید تا محموله دیگری برسد. در واقع مقرون به‌صرفه نیست. سومین مسأله، مسأله ارز است. تا زمانی که این محموله نرسد و شما در گمرک آن را ترخیص نکنید، همیشه نگرانی دارید که اگر ترخیص نشد، جواب بانک مرکزی را چه میدهید؟ این ریسک دیده نمی‌شود اما برای ما ملموس است.
تا محموله به وزارت بهداشت برسد، ما این نگرانی‌ها را داریم. ما برای مردم داریم کار می‌کنیم ولی اینها همه ریسک‌هایی است که دیده نمی‌شود. گاهی اوقات ممکن است سیاست‌گذاری‌هایی شود. خیلی وقتها ما در بحث اطلاع‌رسانی محدود بودیم.
گاهی وقتها پیش می‌آمد که نباید خبرها را منتشر می‌کردیم. ما خوشحال بودیم، این همه زحمت کشیده بودیم، دوست داشتیم باعث دلگرمی مردم شویم و خبر را منتشر کنیم، ولی این محدودیت‌ها ایجاد می‌شد و خبر بایکوت می‌شد و پخش نمی‌شد.
ما وعده‌های به سرانجام نرسیده زیادی از دستگاه‌های مختلف درباره واردات واکسن داشتیم. چطور شد که هلال‌احمر وعده انجام‌نشده‌ای ندارد؟
از روزی که در بحث واکسن وارد شدیم با تمام شرایط، اعم از تحریم‌ها، بدعهدی‌ها، درگیری کشورها با کرونا و… روبه‌رو بودیم. من به‌عنوان سخنگو به همه دوستانی که دست‌اندرکار بودیم، گفتم وقتی محموله در فرودگاه امام نشست، ما در این زمینه اطلاع‌رسانی می‌کنیم؛
این خط قرمز ما بود. ما با اینکه می‌دانستیم پرواز انجام شده، اما تا زمانی که پرواز در فرودگاه امام ننشیند و ما محموله را تحویل نگیریم، خبر آن را اعلام نمی‌کنیم، کما اینکه این مشکل هم پیش آمد. در یکی از محموله‌ها قرار بود دومیلیون دوز را وارد کنیم.
فکر کردیم دومیلیون دوز یک‌جا به ایران می‌آید. اما وقتی محموله را بار کردند، متوجه شدیم یکمیلیون و 100هزار دوز است. بقیه محموله با پرواز دوم می‌آمد. هرچند باقیمانده این محموله هم آمد، اما در این مدت آنها که می‌خواستند علیه ما صحبت کنند، صحبت کردند.
لذا همیشه قرار شد وقتی محموله را در فرودگاه امام تحویل گرفتیم، خبر را اعلام کنیم. الان هم همین سیاست را دنبال می‌کنیم. الان هم هر زمانی که محموله‌ها رسید، علیرغم تلاش شبانه‌روزی‌مان برای واردات واکسن، تا محموله‌ای را تحویل وزارت بهداشت ندادیم، آماری را به رسانه‌ها اعلام نکنیم.
به شکرخدا هر وعده‌ای دادیم، اجرا شده و به قولمان عمل کردیم و امیدواریم به همین سیاق ادامه بدهیم.
فروش واکسن کرونا 40 میلیون تومان
10 سوال کلیدی درباره واکسن کرونا در گفت‌وگو با دکتر مسعود مردانی
فروش گواهینامه جعلی واکسن کرونا در دارک وب
