افغانستان و سناریوهای پیچیده

حسن هانی‌زاده تحلیلگر مسائل بین‌الملل  
 
پیشروی سریع و تهاجمی طالبان به سمت ولایت‌های مختلف افغانستان، شمال و غرب و جنوب نشان می‌دهد که افغانستان وارد مرحله پیچیده‌ای از بحران  شده است. از آنجایی که خروج شتاب‌زده آمریکا و ناتو از افغانستان ناامنی‌ها را در این کشور تشدید کرده است، به‌نظر می‌رسد که یک سناریوی از پیش طراحی‌شده، توسط آمریکا و غرب برای بحران‌سازی در افغانستان تهیه شده است. مذاکرات سه‌ساله آمریکا با طالبان در دوحه، پایتخت قطر در چارچوب وجود چنین سناریویی برای انتقال قدرت از دولت اشرف غنی به طالبان قابل تجزیه و تحلیل است. آمریکا پس از بیست سال حضور نظامی در افغانستان و هزینه‌های سنگین انسانی و مالی به این نتیجه رسیده که باقی ماندن در این کشور هیچ‌گونه دستاوردی برایش به‌دنبال نخواهد داشت؛ لذا به‌نظر می‌رسد که طرح هرج‌‌ و‌ مرج سازنده بخشی از سناریویی است که آمریکا پس از خروج از افغانستان در دست اجرا دارد. از سوی دیگر، برخی رژیم‌های منطقه‌ای نیز تلاش می‌کنند تا از رهگذر تقویت طالبان و سرنگونی دولت قانونی اشرف غنی شرایطی فراهم کنند که طالبان در آینده به‌عنوان مجموعه تاثیرگذار داخلی و منطقه‌ای در عرصه‌های افغانستان ظاهر شود. تلاش این رژیم‌ها‌ و آمریکا این است که طالبان بعدا به ابزار ناامنی در مناطق شرق و غرب آسیا، تبدیل شود به‌ویژه اینکه ناامنی در افغانستان تاثیر منفی بالایی بر شرایط داخلی ایران، روسیه و چین باقی خواهد گذاشت. سیل مهاجرت افغانی‌ها به مرزهای اطراف این کشور به‌ویژه در مرزهای شرقی ایران، تاثیرات اقتصادی، امنیتی و فرهنگی بالایی بر ایران خواهد گذاشت و این موضوعی است که هم آمریکا و هم رژیم‌های مرتجع عرب در پی عملیاتی کردن آن هستند. تاکنون بیش از 14 ولایت مهم افغانستان از تسلط دولت مرکزی این کشور خارج شده و پیش‌بینی می‌شود که طالبان در آینده نزدیک به سمت اشغال کامل کابل حرکت خواهد کرد که در آن صورت سرنگونی دولت قانونی اشرف غنی شکل جدی‌تری به خود خواهد گرفت. به همین دلیل به نظر می‌رسد که سکوت جامعه جهانی به‌ویژه نهادهای بین‌المللی مانند شورای امنیت سازمان ملل برابر بحران افغانستان حکایت از وجود یک سناریوی از پیش طراحی شده برای ناامن کردن منطقه است. اوضاع افغانستان به‌شدت بحرانی است و اگر کشورهای منطقه و جهان سازوکار مناسبی برای تقابل با طالبان تعریف نکنند، این کشور در آینده به یک بحران منطقه‌ای و جهانی تبدیل خواهد شد.