راه مقابله با فاجعه كرونايي آبان

آرمان ملی- منیره چگینی: ویروس جهش یافته «دلتا» که منشاء جهش آن از کشور هند بود، روزهای سیاهی را برای مردم ایران به ارمغان آورده و روزانه جان بیش از 600 نفر را می‌گیرد. ویروسی که با همه هشدارها و درخواست‌ها از وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا مبنی بر بستن کامل مرزهای آبی جنوب و جنوب شرقی، جدی گرفته نشد و حال شرایطی را برای کشور رقم زده که مردم و کادر درمانی با جانشان تاوان بی‌تدبیری‌های مسئولان را می‌پردازند، به نوحی که طی هفته‌های گذشته ایران، آلوده‌ترین کشور جهان از لحاظ شیوع ویروس کرونا لقب گرفته است. اما نگرانی مردمی که در آرزوی یک دُز واکسن کرونا، شاهد مرگ عزیرانشان هستند، تنها به ویروس جهش یافته دلتا ختم نمی‌شود و در برخی از کشورهای شرق آسیا (فیلیپین، ویتنام و...) و آمریکای جنوبی (نظیر پرو و آرژانتین) ویروس جهش یافته و بسیار خطرناک‌ دیگری شیوع پیدا کرده و دور از ذهن نیست که با توجه به تجارب قبلی و عدم کنترل مسافران ورودی، خیلی زود سویه «لامبدا» به ویروس قالب در کشور ما لقب بگیرد. همان‌طور که در تجارب پیشین شاهد بودیم که 60 روز بعد از شیوع کرونا در کشور چین و شهر ووهان، مسئولان وزارت بهداشت در اول اسفند 98 اعلام کردند که این ویروس به ایران رسیده و جان دو نفر را در کشور گرفته است و هر روز بر تعداد مرگ و میر و ابتلا افزوده شد. در تجربه ناخوشایند دیگر، بهمن ماه ۱۳۹۹ نیز  وقتی گزارش شد که کرونای جهش یافته‌ای کشور انگلستان را فرا گرفته، بسیاری هشدار دادند که مرزهای کشور بسته شود، اما فقط پروازها به مقصد لندن لغو شد و طولی نکشید که این ویرس از طریق مرزهای غربی و کشور عراق به استان کردستان رسید و در 11 اسفند اولین فرد که یک پزشک و از کشور انگلستان به ایران بازگشته بود، در شهر سنندج جان باخت و چند هفته بعد روزانه حدود 400 نفر، قربانی شیوع گسترده این ویروس در کشور ما می‌شدند. همان‌طور که ایران بهشت ویروس‌های جهش یافته دنیا محسوب می‌شود، ویروس‌ جهش یافته آفریقایی نیز خیلی طول نکشید که از قاره سیاه به کشور ما برسد، ولی خطرناک‌ترین جهش کرونا که در اوایل اردیبهشت 1400 در کشور هند گزارش شد، فقط 80 روز نیاز داشت که تا وزارت بهداشت اعلام کند اولین بیمار مبتلا به سویه جهش یافته دلتا در خوزستان شناسایی شد و خیلی زود از طریق مسافرانی که با برگه سلامت جعلی که فروش آن در مرزهای جنوبی و جنوب شرقی خیلی رونق پیدا کرده، بود در در همه شهرهای ایران پخش شد و در حال حاضر «دلتا» ویروس قالب در ایران محسوب می‌شود، ویروسی که روزانه با رکورد شکنی‌های پی در پی باعث مرگ حدود 700 نفر و ابتلای حدود 40 هزار نفر در یک روز می‌شود. متخصصان بهداشتی معتقدند تمام ویروس‌ها هنگامی که تکثیر پیدا می‌کنند، می‌توانند دچار جهش شود. این جهش اگر بتواند به بقا و تکثیر شدن بینجامد ممکن است گونه‌ای قدرتمندتر شکل بگیرد. حالا لامبدا یکی از آن سلول‌هایی است که توانسته قدرتمندتر رفتار کند. حمید سوری، اپیدمیولوژیست در این باره گفته است: «واریانت لامبدا آن‌طور که کارشناسان می‌گویند از قدرت سرایت و البته بیماری زایی بیشتری نسبت به گونه‌های پیشین خود هم برخوردار است.» طی چند روز گذشته یک فایل صوتی از دکتر هوشیار، متخصصان بیمارستان امام رضا (ع) منتشر شده و او در گفتارش از مسئولان می‌خواهد خیلی زود کشور را قرنطینه کنند. در این فایل صوتی او بنا بر مطالعاتی که در باره این ویروس جهش یافته داشته، می‌گوید: «پیک مرگ و میر و ابتلا به ویروس دلتا، تا چند هفته دیگر به اتمام خواهد رسید، ولی دنیا درگیر ویروس بسیار کشنده «لامبدا» می‌شود که حالا در نیم‌ کره جنوبی و در سمت آرژانتین و شیلی، بسیار مشکل ساز شده است.» این متخصص پیش بینی کرده که رسیدن این ویروس به نیم کره شمالی زمین، مصادف با آغاز فصل سرما و ابتدای آبان‌ماه است و در ادامه گفته‌هایش می‌افزاید: «واکسنی تاکنون برای این ویروس پیدا نشده و واکسن‌های فعلی مثل فایزر، مدرنا یا سینوفارم، مقداری بدن را در مقابل این ویروس ایمن می‌کند، راه حل پزشکان برای مقابله با این ویروس، صفر شدن اجتماعات و قرنطینه خیلی جدی قبل از آبان‌ماه است.» وی در ادامه صحبت‌هایش دو راهکار برای مقابله با این ویروس جهش یافته پیشنهاد می‌دهد، اول آماده کردن گورهای دسته جمعی به تعداد بالاست، و راه دوم مقابله با این ویروس است، که به تعبیر وی: «ما حالا زمان داریم و مدیریت بحران باید تیم قدرتمندی را تشکیل دهد. تمام جلسات لغو و آموزش از راه دور انجام شود تا روزهای سیاه‌تر از جهش کرونای دلتا پدیدار نشود. برای آمادگی در مقابل این ویروس دو ماه زمان داریم و باید از این زمان طلایی برای مدیریت ویروس لامبدا بهره ببریم. مرزها را ببنیدیم و قوانین سخت‌گیرانه‌تری برای ورود مسافران خارجی در نظر بگیریم. قرنطینه 100 درصدی، حمایت‌های مالی دولت از اقشار متوسط و ضعیف جامعه، رعایت پروتکل‌های بهداشتی و واکسیناسیون 90 درصدی راه‌های مقابله با این ویروس است وگرنه باید به فکر ساختمان‌ گورهای دسته جمعی باشیم.»‌ 
 قرنطینه نمایشی تا قرنطینه موثر 
در این میان، قرنطینه کامل یا لاکدان، موضوعی است که هیچگاه به‌طور جدی به‌دلیل مشکلات اقتصادی دولت، انجام نشده و حالا گورستان‌ها و بیمارستان‌ها جای خالی ندارد. حتی این موضوع در گفته‌‌های وزیر پیشنهادی بهداشت برای دولت سیزدهم در مجلس مسجل است و عین‌اللهی درباره قرنطینه کشور در زمان بحران گفته است: «بحث دیگر ما موضوع قرنطینه و یا لاکدان است. در دنیا قرنطینه از ۱۰ تا ۱۰۰ درصد انجام می‌شود. در جایی که امکان حکومت نظامی وجود دارد امکان قرنطینه صددرصدی انجام می‌شود. منتهی با توجه به شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور ما باید موضوع لاکدان را پیگیری کنیم و به شکل نمایشی هم نباشد. یعنی قابل توضیح نیست که بعد از تعطیلی و امکان قرنطینه شاهد افزایش میزان مرگ و میر باشیم. این معیار لاکدان نیست، برای اعمال قرنطینه باید از همه کمک بگیریم. اصناف می‌توانند کمک کنند. از همه امکانات استفاده شود تا بتوانیم چرخه ویروس را قطع کنیم. ویروس کرونا موذیانه عمل می‌کند.»
 مردم به فکر خودشان باشند


برای بررسی بیشتر خطری که در کمین کشور ایران است و می‌تواند به‌زودی منجر به فاجعه انسانی شود، با چند کارشناس گفت‌وگو کردیم، ایرج خسرو نیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی، صحبت‌های دکتر هوشیار را تایید می‌کند و معتقد است: متاسفانه هر روز شاهد جهشی تازه از کرونا هستیم و حالا ویروس لامبدا به سمت مرزهای ایران در حال پیش‌روی است. ترکیه، قطر و هند کشورهایی هستند که حالا نشانه‌هایی از واریانت تازه کرونا در آنها مشاهده شده است، اما نباید به دولت‌ها و اقدامات آنها دل ببندیم و حفاظت شخصی خودمان را بالاتر ببریم. یعنی مردم باید سعی کنند که پروتکل‌ها و رعایت اصول بهداشتی را جدی بگیرند و از اعتراض‌های نمادین با اقدامات مسئولان دست بردارند، چون خودشان با جانشان تاوان پس خواهند داد. این گفته، بدان معنا نیست که مرزهای کشور همچنان باز و بدون حساب و کتاب مسافران در رفت و آمد باشند. هر هواپیماها و مسافران از کشورهای گوناگون به ایران می‌رسند و گواهی تایید سلامت نیز به عمد اشتباه اعلام می‌شود، یعنی طرف آزمایش می‌دهد و با پرداخت پول جواب منفی می‌گیرد و در تهران این نوع آزمایشگاه‌ها وجود داشت.» وی در ادامه صحبت‌هایش می‌افزاید: «از هر 10 نفر که به کرونا مبتلا می‌شوند سه تا چهار آزمایش آنها منفی است، یعنی ممکن است که فردی سوار هواپیما شود و جواب آزمایش او منفی باشد، ولی ناقل کرونا باشد و راحت وارد ایران می‌شود. کافی‌ است در ماه 100 نفر مبتلا به ویروس لامبدا وارد ایران شود تا فاجعه انسانی رخ بدهد. مرزهای شرقی و غربی ما نیز امروزه خیلی‌ها به صورت پیاده وارد می‌شوند و بدون اینکه واکسیناسیون انجام شود، در شهرها ساکن خواهند شد. در شرایطی که وضعیت دارویی و تخت‌های بیمارستانی کشور اصلا مساعد نیست، اگر قرار باشد شاهد شیوع یک ویروس جهش یافته دیگر باشیم، واقعا باید به حال مردم گریست، چون تعدا مرگ و میر بسیار بالاتر خواهد رفت.» خسرونیا به موضوع خستگی و ابتلا به کرونای کادر درمانی نیز اشاره می‌کند و باور دارد که این میزان از کادر درمانی، توان مقابله با شرایط فعلی را ندارد، چه برسد به ویروس بسیار  خطرناک لامبدا، با این حال می‌گوید: «اگر مرزها را کنترل نکنیم، داورهای وارد شده سر از انبار درنیاورند، واکسیناسیون سرعت بیشتری پیدا نکند و کشور کامل لاکدان نشود، باید در 20 یا ماه آینده به ویروس دلتا و لامبدا مبتلا شوند.» 
 خطر ترکیب لامبدا و دلتا
 در این شرایط رئیس انجمن ویروس شناسی ایران با ابراز نگرانی از خطر ترکیب دو واریانت لاندا و دلتا می‌گوید: طبق بررسی‌ها، هنوز گزارشی از ویروس لامبدا در کشور نشده، اما نگرانی که وجود دارد این است که جهش‌های مختلف با هم ترکیب شوند و قدرت انتقال بالایی پیدا کنند که می‌تواند خیلی خطرناک باشد و مشکلات جدیدی را ایجاد کند. علیجان تبرایی، در ادامه گفته‌هایش می‌افزاید: «ویروس لامبدای کرونا از حدود ۷ تا ۸ ماهه اخیر در کشور پرو و آمریکای لاتین شایع شد که به تدریج توسعه یافت و به کشورهای دیگر رسید. اگر روند واکسیناسیون سرعت بیشتری پیدا نکند، ممکن است با توجه به عفونت‌های تنفسی فصل پاییز و تلفیق آن با واریانت‌ها تحریک کنندگی بیشتری ایجاد شود. تبرایی افزود: امیدوارم، اول انجام واکسیناسیون و ایجاد ایمنی ۸۰ درصد اتفاق بیفتد چون درباره ویروس آلفا با ۷۰ درصد هم ایمنی ایجاد می‌شود اما واکسیناسیون در واریانت دلتا باید به ۸۰ درصد برسد، که همین هم به زمان بیشتر نیاز دارد، بنابراین امیدوارم سرعت تولید و واردات به سمتی برود که نیازهای متنوع را تامین کند.»
 آغوش باز ایران برای جهش‌های ویروس کرونا
در ادامه یک عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران که صحبت‌های او در این روزها سرو صدای زیادی نیز به‌پا کرده، نیز به «آرمان ملی» در ارتباط با خطر سویه لامبدا می‌گوید: « برخی محققان ویروس شناسی از گونه لامبدا تحت عنوان کووید-20 به این دلیل که می‌تواند در آینده گونه‌های بیشتری را تکثیر کند نام می‌برند. این‌گونه ویروس، پیش از این در برخی از ایالت‌‌های آمریکا و دست ‌کم ۲۹ کشور دیگر که اغلب در آمریکای لاتین هستند شناسایی شده است. این‌گونه به سرعت در آمریکای لاتین و کشورهای شیلی، آرژانتین، برزیل، کلمبیا، اکوادور و مکزیک در حال شیوع است. محمدرضا محبوب فر در ادامه گفته‌هایش خاطر نشان می‌کند: «کشورهای جهان البته به دلیل سیستم بهداشتی منضبط و کارآمد و انجام بیماریابی فعال و برنامه های واکسیناسیون فوری و اضطراری با واکسن‌های خارجی معتبر علیه ویروس‌های ووهان و هندی، مشکلی از بابت لامبدا احساس نمی‌کنند. کشورهای خاورمیانه نیز با تعامل جهانی مؤثر که در پیش گرفتند از عرصه جهانی عقب نشستند و پا به پای دنیا علیه کرونا تدبیر و اقدام کردند. اما در ایران وضع به گونه دیگری است. اکنون لامبدا ویروس در شرایطی که ویروس‌های آلفا، بتا و دلتا به کنترل درنیامده‌اند و مهار نشده‌اند، خود را آماده حضور در این کشور می‌کند. لامبدا اکنون پشت مرزهای ایران است و آماده است تا با توجه به تحریم و مشکلات اقتصادی در این کشور که باعث شده حتی افراد بزرگسال ملزم به کار باشند تا بتوانند زنده بمانند و با وجود اجتماعات شلوغ و پرازدحام در شرایطی که مردم تنها 5 درصد واکسینه شده اند، فاجعه به بار آورد.»
 قرنطینه، شوخی با مردم و کادر درمان 
وی در ادامه می‌افزاید: در شرایطی که روزانه تنها براساس آمار رسمی، صدها نفر بر اثر ابتلا به کرونا در ایران جان می‌‌بازند و ده‌ها هزار نفر به این بیماری مبتلا می‌‌شوند، تعطیلات کرونایی اخیر در کشور مانند گذشته شوخی با عملیات قرنطینه علیه کرونا بود و تنها آبرو و اعتبار قرنطینه در عملیات مبارزه با بیماری‌های عفونی از جمله بیماری کرونا را بر باد داد! متأسفانه تعطیلی اخیر حداقل منتهی به شلوغی و ازدحام مراسم‌های عزاداری در روزهای پایانی دهه اول محرم گشت و نه تنها دسته روی و عزاداری در فضاهای بسته وجود داشت، بلکه مراسم عزاداری و نماز ظهر عاشورا در تمامی نقاط کشور بدون فاصله گذاری اجتماعی و بدون استفاده از ماسک یا استفاده نسبی از ماسک برپا شد. با وجود چنین رویکردی نسبت به تعطیلات و قرنطینه باید طی یک تا سه هفته آینده، پیک پنجم به قله نرسیده منتظر پیک ششم کرونا بود. اما در پیک ششم آنچه به نظر می‌رسد اهمیت داشته باشد ترکیب سویه‌های جهش یافته آلفا، بتا و دلتا با لامبدا است که نه تنها عملا «فاصله گذاری اجتماعی» در برابر لامبدا ویروس بی‌اثر خواهد بود، بلکه وضعیت بیماری و کشور به سمت «فرار از اجتماع» تغییر جهت خواهد داد. تنها راه‌حل، قرنطینه و لاک داون کشور به حالت حکومت نظامی از درب خانه‌های مردم است و گرنه باید این بار تلفات 1000 نفری در روز براساس آمار رسمی و براساس آمار غیر رسمی هم روزانه 5000 نفر باشیم!