تلویزیون در برنامه‌سازی برای مادر‌ها کم‌کاری کرده است

سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: ماه‌های محرم و صفر مانند هر مناسبت دیگری بستری مناسب برای پخش ویژه‌برنامه‌های تلویزیونی است. امسال هم تلویزیون تصمیم گرفته است در کنار برنامه‌های روتین خود نگاهی نو به این مناسبت بزرگ و مؤثر داشته باشد، بر همین اساس شبکه نسیم با شعار نشاط و سرگرمی، تصمیم گرفته است امسال با «نفس» نفس تازه‌ای به برنامه‌های مناسبتی تلویزیون بدهد. «نفس» یک برنامه گفت‌وگومحور با ژانری مختص خود و ویژه مادران سرزمین‌مان است که با اجرای فلورا سام، از شبکه نسیم پخش می‌شود، به همین بهانه علاوه بر گزارش پشت صحنه برنامه «نفس» با کارگردان آن محمد پیوندی و تهیه‌کننده مقداد مؤمن‌نژاد گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه متن کامل آن را می‌خوانید. این روز‌ها بوستان ولایت در تهران، محل ضبط یک برنامه تلویزیونی است؛ برنامه «نفس» با رویکرد مادرانه به گفتگو با تنی چند از مادران این سرزمین نشسته است.
واژه مادر، واژه‌ای مقدس برای هر خانواده، به خصوص خانواده ایرانی است چراکه ایرانی‌ها به طرز عجیبی به مادرهای‌شان وابسته‌اند، معتقدند در زندگی زحمت بسیار کشیده و به نوعی همه مادر خودشان را قهرمان می‌دانند. مادری، نخستین ویژگی «نفس» است که آن را از بقیه برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیون متمایزمی‌کند. طی چند سال اخیر، مخاطب به وفور شاهد برنامه‌های اینچنینی با موضوعات اجتماعی بوده است، اما غالباً هیچ‌کدام از آن‌ها ژانر مخصوص نداشته‌اند و به دنبال سوژه‌های عمومی بوده‌اند. حالا «نفس» با انتخاب این سوژه یک تیر به دو نشان زده است؛ اول اینکه مخاطب را از سردرگمی درباره سوژه نجات داده است. در واقع مخاطب می‌داند که با چه هدفی پای این برنامه می‌نشیند. دوم، این تاک‌شو ادای احترامی است به تمام قهرمانان بزرگ این سرزمین که در عین زنانگی و ظرافت‌شان، همواره متحمل سختی‌های بسیاری بوده‌اند.
«نفس» قصه مادر‌ها را می‌گوید
محمد پیوندی نامی آشنا در کارگردانی و پرداخت قصه‌های اجتماعی در تلویزیون است و اغلب مخاطبان و برنامه‌سازان به دغدغه او نسبت به مشکلات اجتماعی واقفند. به گفته خودش در سال‌های اخیر، پرداختن به مسئله مادران از مهم‌ترین اهدافش بوده که امسال توانسته است آن را عملی کند.


پیوندی در پاسخ به «جوان» درباره چگونگی شکل‌گیری سوژه برنامه «نفس» می‌گوید: «ما ابتدا یک تاک‌شو براساس کاراکتر مادر طراحی کردیم، اما محوریت‌مان را بر این مبنا گذاشتیم که فقط شخصیت مادر حاضر در برنامه و مهمان‌مان را بررسی نکنیم، یعنی قصه‌ای را اساس قرار دادیم که در دل آن، شخصیت‌های مختلفی را کشف می‌کنیم که در یک نقطه قصه‌شان به قصه مادر گره می‌خورد.»
وی در پاسخ به این سؤال که بنا به چه دلایلی محوریت مادر را برای برنامه در نظر گرفتید؟ پاسخ می‌دهد: «ما محوریت مادری را بر اساس نسبت خونی در نظر نگرفته‌ایم، اتفاقاً قصد داریم در این برنامه بگوییم مادری فقط داشتن نسبت خونی نیست. بر همین اساس حتی در پی کسانی هستیم که صفت و درونمایگی مادرانه و زنانگی را همراه خود دارند. ممکن است در قصه‌های ما حتی یک نفر مادر نشده باشد، اما به بهترین شکل ممکن مادری را در حق اطرافیانش تمام کرده باشد. ما بیشتر روی واژه مادری تمرکز کرده‌ایم و این اتفاق، تفاوت ماست.»
نمی‌خواستیم به مردم آموزش دهیم
سال‌های گذشته شبکه نسیم برنامه مناسبتی «هزارداستان» را در محرم و صفر روی آنتن برده است. قبل از آن هم برنامه «ماه عسل» که قالبی گفتگو‌محور داشت از شبکه ۳ سیما پخش شد. این سؤال پیش آمده که چرا در سال‌های اخیر همه برنامه‌های گفت‌وگومحور در مناسبت‌های خاص مانند ماه رمضان یا محرم، شباهت‌های زیادی به «ماه عسل» پیدا می‌کنند. مقداد مؤمن‌نژاد تهیه‌کننده برنامه «نفس» در این خصوص به «جوان» می‌گوید: «طبیعتاً برنامه‌هایی که سوژه‌محور هستند و سوژه‌های اجتماعی دارند، تقریباً همه شبیه هم هستند، اما در برنامه «نفس» یک موضوع خاص، محوریت اصلی است. در تلویزیون درباره موضوع مادر، برنامه‌های کمی تولید شده است یا بعضاً برنامه‌هایی با محوریت خانواده را شاهد بوده‌ایم، مثل برنامه‌های عصرگاهی که در آنجا بیشتر درباره خانواده و زندگی کردن آموزش داده می‌شود، البته ما نمی‌خواستیم به مردم آموزش بدهیم، می‌خواستیم یک برنامه از جنس خود مردم برای‌شان بسازیم، در واقع می‌خواستیم این را نشان دهیم که یک مادر یا خانم در سن ۶۰ سالگی، مسیر زندگی‌ای را طی کرده که بسیار سخت بوده، تلاش کرده، حالا در یک جایی مادر ۴۰۰ نفر شده است و همه او را مادر صدا می‌زنند.»
مؤمن‌نژاد در ادامه می‌گوید: «با توجه به اینکه موضوع ما درباره مادر است، اما تکیه ما صرفاً روی مادر بودن آن شخص نیست بلکه بیشتر می‌خواهیم نشان دهیم یک بانو در سرزمین ما، همان‌طور که در زندگی شخصی‌اش تلاش کرده و موفق شده برای جامعه هم مفید بوده است، البته در برخی سوژه‌ها هم صرفاً روی زندگی شخصی آن طرف تمرکز کردیم. در بقیه برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیونی، سوژه‌ها درباره خودشان و زندگی شخصی‌شان صحبت می‌کنند، اما نگاه ما در این برنامه به خود شخص نیست، به اطرافیان اوست و بقیه درباره آن شخصیت صحبت می‌کنند. برای ما مهم است که آن آدم به لحاظ اجتماعی چه وجهه‌ای دارد و برای فضای فرهنگی و اجتماعی جامعه‌اش چه کاری انجام داده است.»
فلورا سام، یکی از بازیگران و کارگردانان پرکار مجموعه‌های خانوادگی در سیماست. وی پیش از این در اجرای برنامه «محاکات» شبکه ۲ سیما نیز حضور داشته است. خانم سام پیش از اینکه یک کارگردان، بازیگر و نویسنده باشد، یک مادر است، بنابراین وقتی به عنوان یک مجری مقابل مادران قصه‌ها می‌نشیند، اول از همه می‌تواند آن‌ها و فداکاری‌هایشان را درک کند. از طرف دیگر وی از آن دست کارگردانانی است که در آثار خود، همواره دغدغه‌مندی‌اش نسبت به هم‌جنس خود را نشان داده است، بنابراین با توجه به این دو نکته می‌توان گفت که او انتخاب مناسبی برای اجرای «نفس» بوده است. تهیه‌کننده مجموعه «نفس» درباره چرایی انتخاب این هنرمند برای اجرای برنامه می‌گوید: «خانم سام چندین ویژگی خوب دارند، اولین ویژگی اش نویسنده و کارگردان بودن‌شان است. قصه را می‌دانند و به لحاظ تصویری و هنری کار کردن با او خیلی راحت است. نکته بعد اینکه، چون رده سنی مهمانان برنامه بالا بود، ما نمی‌توانستیم یک مجری جوان یا حتی نوجوان را بیاوریم. ما باید مجری‌ای را انتخاب می‌کردیم که خودش زندگی را تجربه کرده باشد، بچه داشته و حس نوه‌دار بودن را درک کرده باشد.»
مؤمن‌نژاد با اشاره به درگذشت همسر خانم سام، مرحوم اوجی تهیه‌کننده فقید سینما و تلویزیون ادامه می‌دهد: «خانم سام خودش داغدیده است و روایت زندگی دارد و در برخی لحظات راحت با مهمان همذات‌پنداری می‌کند، از طرف دیگر از این طریق بیننده هم بهتر با برنامه و مهمان ارتباط برقرار می‌کند. اگر ما یک مجری یا بازیگر جوان را می‌آوردیم، کارمان سخت‌تر می‌شد، زیرا مخاطب باورپذیری را نسبت به آن آدم از دست می‌داد. مخاطبان برنامه او را باور کرده‌اند و ما تا به الان بار منفی نسبت به این قضیه نداشته‌ایم.»