راه‌اندازی اپراتور اختصاصی برای کودکان نیاز جامعه است

سوسن صادقی
خبرنگار
«عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از راه‌اندازی اپراتور اختصاصی کودکان خبر داد و گفت: طبق تکلیفی که در مصوبه شورای عالی فضای مجازی به وزارت ارتباطات ابلاغ شده، به‌زودی اپراتور اختصاصی کودکان و نوجوانان را برای ارائه محتوای سالم در فضای مجازی راه‌اندازی می‌کنیم.» فعالان حوزه نشر دیجیتالی کودک و محتوا درباره ضرورت راه‌اندازی این اپراتوری به «ایران» می‌گویند.
یک اقدام مؤثر


خسرو سلجوقی مجری سابق توسعه خدمات فضای مجازی برای کودکان کشور معتقد است راه‌اندازی اپراتور اختصاصی برای کودکان کشور بسیار لازم است ولی نباید با راه‌اندازی این اپراتور اختصاصی از مدیریت هوشمندانه فضای مجازی غافل شد و باید به توانمندسازی جامعه از نظر سواد رسانه‌ای بیشتر تلاش کرد.
سلجوقی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری برای تسلط جامعه به‌سواد رسانه‌ای به‌همراه راه‌اندازی اپراتور اختصاصی برای کودکان، موجب مدیریت فضای مجازی خواهد شد، گفت: البته ابتدا باید ببینیم جامعه کودکان و نوجوانان را چه سنی تعریف می‌کنیم؟ چون در اسناد بین‌المللی، دوره کودک تا نوجوانی را از صفر تا 18 سالگی می‌دانند ولی در کشور ما برای این دوره محدوده سنی منفی هیجده ماهگی تا 18 سالگی پیشنهاد شده اما در هر صورت بازه زمانی و جامعه بزرگی پوشش داده می‌شود که از این جهت راه‌اندازی یک اپراتور اختصاصی می‌تواند اقدام مؤثری باشد.وی در پاسخ به این سؤال که راه‌اندازی اپراتور مختص کودکان چقدر می‌تواند در توزیع ارائه محتوا موفق عمل کند؟ گفت: از آنجایی که اپراتورها، نقش توزیع‌کنندگی و دسترسی ارزان و آسان و باکیفیت به محتوا دارند. بنابراین باید نظام تولید محتوای فاخر و اقتصادی را زودتر از راه‌اندازی اپراتور فعال تا بتوان موفق عمل کرد.
سلجوقی افزود: اپراتوری کودک‌ و نوجوان هم همانند شبکه ملی اطلاعات از سه بخش زیرساخت، سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و مغزافزاری تشکیل شده که با راه‌اندازی زیرساخت یعنی اپراتور، دو بخش دیگر یعنی در حوزه نرم افزاری و مغزافزاری هنوز آمادگی ندارد پس بعد از سرمایه‌گذاری روی بخش سخت‌افزاری در دو بخش تولید محتوا و خدمات بیش از پیش باید تمرکز کرد. به اعتقاد وی، این اپراتور حتماً باید از طریق بخش خصوصی راه‌اندازی شود و به‌دلیل جاذبه کم می‌توان از اپراتورهای فعلی استفاده کرد ولی در صورت وجود متقاضی نباید به اپراتورهای فعلی مجوز مشارکت داد و اینکه برای تولید محتوا و ارائه خدمات هم باید نظام‌نامه‌ای تهیه و ارائه شود. سلجوقی در ادامه گفت: پیشنهاد می‌شود ابتدا سرمایه اجتماعی برای استفاده مردم از اپراتور تأمین شود و از سوی دیگر امکان رقابتی کردن کار و پایدار بودن فراهم گردد، سوم از سوی دولت و حاکمیت نظارت صورت گیرد و چهارم اینکه استفاده از فضای مجازی همسو با حکمرانی هوشمندانه برای جامعه باشد.
ضرورت نبودن راه‌اندازی اپراتور اختصاصی
حسن نجفی سولاری استاد دانشگاه معتقد است دسترسی کودکان و نوجوانان به محتوای متناسب با سن خود، مصوبه سازمان‌های بین‌المللی از جمله ITU و کارگروه WSIS است که کشور ما نیز متعهد به اجرای آن بوده ولی اپراتورهای سه گانه تلفن همراه و بقیه خدمات دهندگان اینترنت در اجرای آن تعلل کرده‌اند.
 نجفــی ســـولاری گفــت: راه‌انــدازی اپراتــور اختصاصی کودکان و نوجوانان ضرورت ندارد، بلکه هر سرویس دهنده اینترنت و اینترانت باید سرویس کودکان و نوجوانان را هم ارائه دهد. به‌عنوان مثال اپراتور همراه اول سیمکارت اختصاصی کودک واگذار کرد و شرکت‌هایی چون انارستان نیز تولیدات اختصاصی کودکان برای آن فراهم کردند و امیدوار بودیم  قواعد  سازمان‌های  جهانی  در محدود  کردن  کودکان و‌ نوجوانان به  اینترنت  بین‌المللی  و تعهد اپراتور‌های  تلفن همراه و سرویس دهندگان اینترنت داخلی در ارائه خدمات و محتوای ویژه کودکان و نوجوانان را انجام دهند. وی افزود: راه‌اندازی اپراتور مستقل نیازی نیست فقط باید طبق روال جهانی هر سرویس دهنده بخش اختصاصی کودکان ‌و‌ نوجوانان را با شرایط فرهنگی، خانوادگی و اجتماعی کشورمان نیز راه‌اندازی کرده و در آن از مخازن محتوای دیجیتال بهره‌برداری کند.
به‌ گفته این استاد دانشگاه، انحصار کودک برای یک اپراتور نتیجه مناسبی برای محتوا ندارد و باید همه اپراتورها انواع سرویس‌ها و محتوای تعریف شده مناسب سن و درجه‌بندی خردسال، کودک، نوجوان و جوان را ارائه کنند. نجفی سولاری در ادامه گفت: اساساً این امور باید از سوی بخش خصوصی و عمومی یا سازمان‌های مردم نهاد انجام شود و وزارت ارتباطات فقط زیرساخت آن را فراهم کند و صدا‌ و سیما نیز خدمات محتوا، بنیاد بازی‌ها و نیاز‌های بازی و.... را تأمین کنند و مرکز ملی فضای مجازی که مسئول هماهنگی نهادهاست به‌عنوان حکمرانی با سیاستگذاری و حمایت، بر امور نظارت داشته باشد و بقیه امور را با اتحادیه خدمات دهندگان و تولیدکنندگان پیش ببرد.
راه‌اندازی با محتوای غنی
مصطفی کیوانیان تولیدکننده محتوای کودک (خاله قیزی) نیز معتقد است اگر محتوای خوبی در حوزه کودک و نوجوان با همکاری بخش خصوصی تولید و در این بستر اپراتور اختصاصی کودک و نوجوان به کاربران خاص خود ارائه دهد، راه‌اندازی آن می‌تواند مفید باشد. کیوانیان گفت: تولید کننده محتوای حوزه کودک و نوجوان هم به‌دنبال درآمدزایی است ولی خانواده‌ها فرهنگ استفاده از محتوای پولی را ندارند و اندک خانواده‌هایی هستند که حاضرند برای اشتراک محتوا هزینه کنند بنابراین برای ارائه محتوای غنی روی بستر اپراتور اختصاصی، باید اپراتورها بخشی از درآمد را با تولید کننده‌های محتوای کودک و نوجوان شریک شوند.
وی افزود: البته بحث درآمدزایی از طریق تبلیغات هم مهم است چون تاکنون فروش محتوا از این طریق جواب نداده اما این در حالی است که در دنیا هم فروش اشتراکی محتوای کودک و نوجوان فرهنگ‌سازی شده و هم بحث تبلیغات به خوبی جواب داده است. به اعتقاد این فعال حوزه محتوای کودک و نوجوان اگر زیرساخت‌ها با حمایت دولت در اختیار بخش خصوصی قرار بگیرد و از سوی دیگر فرهنگ سازی شود، بستر اپراتور اختصاصی می‌تواند زیرساخت خوبی برای فروش محتوا باشد چون اپراتورها هم قدرت بالا و خوبی در تبلیغات دارند و هم دارای اجرای قوی هستند پس با پشتیبانی اپراتور، تولیدکننده‌ها می‌توانند محتوای غنی در این بستر به کودک و نوجوان ارائه دهند و به درآمدزایی هم برسند.
به‌ گفته کیوانیان، بستر خوبی برای ارائه محتوا به کودک‌ و نوجوان وجود داشت  ولی متأسفانه در این بستر دزدی شد و این امکان از بین رفت ولی می‌توان با نظارت و برنامه‌ریزی درست این بستر را هم دوباره راه‌اندازی کرد.
جلب اعتماد والدین
محمد لسانی کارشناس حوزه رسانه نیز معتقد است اپراتور اختصاصی کودکان و نوجوانان می‌تواند هم دغدغه‌های والدین را در دسترسی به محتواهای مناسب کودکان و نوجوانان رفع کند، هم می‌تواند محلی برای تجمیع محتواهای غنی حوزه کودکان و نوجوانان که به‌صورت مجزا از سوی شرکت‌های مختلف تولید می‌شود، باشد. لسانی گفت: مهم‌ترین مسأله هم در ارائه محتوا از طریق اپراتورها بحث برندینگ است و اینکه اول از همه باید اعتماد والدین را جلب کرد. آنها ابتدا باید احساس کنند محتوایی که اپراتور مختص کودکان و نوجوانان ارائه می‌دهد دارای آورده‌ای (رضایت فرزند و امنیت خاطر والدین) بیشتر از هزینه‌ای است که برای آبونمان آن می‌پردازند.
وی با بیان اینکه محتواهایی هم که به کودکان و نوجوانان در اپراتور اختصاصی ارائه می‌شود، ضمن متناسب سن بودن باید به روز هم باشد و نباید محتوای تاریخ مصرف گذشته و بی‌کیفیت را تجمیع کرده و در دسترس کودکان و نوجوانان قرار داد، چرا که این بزرگ‌ترین خطر است بنابراین باید با در نظر گرفتن فیلتری بهترین محتواهای به روز را تجمیع کرد و در دسترس آنان قرار داد و در این زمینه تبلیغ رسانه‌ای خوبی نیز انجام داد. به اعتقاد این کارشناس سواد رسانه‌ای باید رنگین کمانی از خدمات نو و به روز و مطابق نیازهای کودکان و نوجوانان را ارائه داد تا به‌صورت حداکثری نه تنها برای آنها مفید و جذاب باشد، بلکه آنها را تربیت کرده و پرورش دهد و اگر در این زمینه منفعل عمل شود، موفقیتی حاصل نمی‌شود.
به باور لسانی برای موفقیت باید بخش خصوصی در راهبری و اجرا حضور داشته باشد و نباید مرزبندی صورت بگیرد و باید با حضور حداکثری بخش خصوصی به معنای واقعی وفاق ایجاد شود و همه از آن منتفع شوند و نباید بازار تکرو شود اگر این اتفاق بیفتد شرکت تکرو بعد از مدتی زیر بار سنگین مسئولیت ارائه محتوای مناسب در اپراتور اختصاصی له خواهد شد از این جهت باید به فکر رگولاتوری هم بود تا بخش خصوصی بتواند به‌صورت حداکثری هم نقاط ضعف را پوشش دهد و هم در نقاط قوت با یکدیگر هم‌افزایی ایجاد کند.