روزنامه خراسان
1400/06/28
30 سال حمایت مستمر از نماد ملیت ایرانی
در بیانات رهبرانقلاب ،حداقل 6 راهبرد قابل احصاست؛ استفاده همیشگی و همه‌جایی از زبان فارسی، لزوم نهضت ترجمه از زبان فارسی، اهتمام به رونق انجمن‌های ادبی، ضرورت پرداختن زبان فارسی به مسائل روز و ... جواد نوائیان رودسری – توجه به تداوم رونق زبان فارسی در عرصه‌های گوناگون، یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های فرهنگی رهبرانقلاب است. ایشان از دوران جوانی و حتی نوجوانی، ارتباطی مستمر با محافل ادبی شهر مشهد داشتند و این ارتباط از آیت‌ا... خامنه‌ای یک ادیب و شعرشناس توانمند ساخت. مروری بر بیانات معظم‌له، طی سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تأییدکننده این ادعاست. افزون بر این‌ها، آیت‌ا... خامنه‌ای فعالیت‌های مداومی در عرصه شعر و ترجمه داشته‌اند و حاصل بخشی از آن، در قالب کتاب‌هایی چند، در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد. رهبرانقلاب با اهالی شعر و ادب و سنگربانان پاسداری از حریم زبان فارسی، دوستی و همنشینی مداومی داشته و دارند؛ ارتباطی عمیق و کارشناسانه که از سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شده و تا امروز ادامه داشته است. این ارتباطات و نیز، توجه به جایگاه زبان و ادبیات فارسی در بیانات ایشان، نشان می‌دهد که رهبرانقلاب این مقوله را به عنوان مقوله‌ای بسیار مهم برای حفظ ساختار فرهنگی کشور تلقی می‌کنند. پیشرفت‌ها قابل قبول است، اما ... آیت‌ا... خامنه‌ای در دیدارهایشان با اهالی شعر و ادب، همواره بر این موضوع تأکید داشته‌اند که فرایند تکامل شعر و نثر فارسی، در دوره انقلاب اسلامی، شتابی قابل قبول داشته‌است: «من البتّه از پیشرفت شعر در کشور در دوران بعد از انقلاب خیلی راضی‌ام و واقعاً خیلی خوب شده. این جوان‌هایی که امروز شعر می‌خوانند، با جوان‌هایی که حالا ده سال قبل شعر می‌خواندند، خیلی تفاوت‌های آشکار و بیّنی دارند، یعنی واقعاً پیشرفت شده، شعر خیلی خوب است.»(بیانات در جمع شاعران: 10/4/94) با این حال، این رضایتمندی از پیشرفت در یکی از نمادهای برجسته و عینی زبان و ادبیات فارسی، یعنی شعر، مانع از آن نبوده‌است که آیت‌ا... خامنه‌ای برخی ضعف‌ها را نبینند و نسبت به آنها نگران نباشند: «من خیلی نگران زبان فارسی‌ام؛ خیلی نگرانم. سال‌ها پیش ما در این زمینه کار کردیم، اقدام کردیم، جمع کردیم کسانی را دُور هم بنشینند. من می‌بینم کار درستی در این زمینه انجام نمی‌گیرد و تهاجم به زبان زیاد است. همین‌طور دارند اصطلاحات خارجی [به‌کار می‌برند]. ننگش می‌کند کسی که فلان تعبیر فرنگی را به کار نبرد و به جایش یک تعبیر فارسی یا عربی به کار ببرد؛ ننگشان می‌کند. این خیلی چیز بدی است؛ این جزو اجزای فرهنگ عمومی است که باید با این مبارزه کرد.»(بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی – 19/9/92) طرح مسئله با ارائه راهکار ایشان طی 30 سال گذشته، بارها درباره یکی از مهم‌ترین عوامل پاسداشت زبان‌فارسی در جامعه، یعنی درست‌نویسی در مطبوعات تذکر داده‌اند؛ در دیدار مدیران و مسئولان مطبوعات کشور که در 13 اردیبهشت 1375 اتفاق افتاد، رهبرانقلاب «ضعف زبان فارسی» را یکی از مشکلات جاری مطبوعات کشور به عنوان پرچمدار حفاظت از زبان فارسی در جامعه بیان کردند؛ مقوله‌ای که توجه به آن، بسیار ضروری است؛ این واقعیت که اطلاعات و آگاهی‌ها، هرچند جذاب و آموزنده، اگر در ظرف مناسب و پاکیزه ریخته نشود، نمی‌تواند مورد استفاده همگان قرار گیرد و تأثیر ذاتی خود را بگذارد، همان نکته‌ای است که آیت‌ا... خامنه‌ای مدنظر قرار داده و نسبت به آن دغدغه دارند. ایشان خطاب به رئیس رسانه ملی می‌نویسند: «زبان صدا و سیما باید فارسی درست و به راستی زبان معیار باشد. غلط‌گویی و غلط‌خوانی یکسره از بین برود و صدا و سیما آموزنده زبان شیرین و رسا و پُرتوان فارسی باشد.» (حکم انتصاب آقای لاریجانی به عنوان رئیس صدا و سیما – 24/11/72) با این حال، این طرح مسئله‌ها بدون ارائه راهکار نبوده‌است. در صدها ساعت سخنرانی معظم‌له، نکته‌های پرشماری می‌توان یافت که هر کدام راهکار و راهبردی اساسی برای رفع این دغدغه‌هاست. آیت‌ا... خامنه‌ای زبان فارسی را نماد ملیت ایرانی می‌دانند؛ شاخصی که می‌تواند باعث جلوه بیشتر ایرانیان در جهان باشد. شاید بیانات معظم‌له در دیدار اعضای هیئت دولت، به تاریخ ششم شهریور 1390، بتواند نوع نگاه ایشان را به مقوله زبان و ادب فارسی بهتر نشان دهد: «توصیه من این است که در زمینه علاقه به ایران، علاقه به کشور و گرایش به ایران، چند نکته را توجه داشته باشید. یکی این‌که مهم‌ترین بخش مربوط به کشور، زبان و ادبیات است. علاقه به ایران، این‌جوری تحقق پیدا می‌کند. ما در کشور زبان‌های مختلفی داریم؛ اما زبان ملی، فارسی است. آن کسانی که زبان‌های مختلف دارند، خودشان جزو مروّجین درجه یک زبان فارسی هستند. بهترین مقالات را در زمینه زبان فارسی، تُرک‌زبان‌ها نوشتند؛ این را من از روی اطلاع دارم عرض می‌کنم ... بنابراین نباید تصور شود که زبان فارسی نماد ملیت ایران نیست؛ چرا، هست. روی این موضوع تکیه شود.» امروز، پاسداری از زبان و ادبیات فارسی، برای همه ما، یک دغدغه ملی است، دغدغه‌ای که در بیانات رهبرانقلاب بازتاب گسترده‌ای دارد و برای رفع آن راهکارهایی ارائه شده که برخی از آنها از این قرار است: نخست : فارسی، همیشه، همه‌جا، همه‌وقت یکی از مشکلات فرهنگی امروز جامعه ما، علاقه مفرط برخی از مردم به بیان واژگان فرنگی و استفاده از آنها در کلام، تبلیغات و مانند این‌هاست. مسئله‌ای که باید آن را نوعی هجمه اساسی به زبان فارسی بدانیم. امروزه بسیاری از موسسات تجاری، برای تبلیغات خود از حروف لاتین و واژه‌های غیرفارسی استفاده می‌کنند. اعتراض رهبرانقلاب به این رویکرد اشتباه و ضدملی، در بسیاری از بیاناتشان به چشم می‌خورد: «ما در کانون زبان فارسی، داریم زبان فارسی را فراموش می‌کنیم؛ برای تحکیم آن، برای تعمیق آن، برای گسترش آن، برای جلوگیری از دخیل‌های خارجی هیچ اقدامی نمی‌کنیم. یواش یواش [در] تعبیرات ما یک حرف‌هایی می‌زنند - هر روزی هم که می‌گذرد یک چیز جدیدی می‌آید - ما هم نشنفته‌ایم ... اسم فارسی را با خط لاتین می‌نویسند! خب چرا؟ چه کسی می‌خواهد از این استفاده کند؟ آن کسی که زبانش فارسی است یا آن کسی که زبانش خارجی است؟ اسم فارسی با حروف لاتین! یا اسم‌های فرنگی روی محصولات تولید شده داخل ایران که برای من عکس‌هایش را و تصویرهایش را فرستادند! خب چه داعی داریم ما این کار را بکنیم؟ بله، یک‌وقت شما یک محصول صادراتی دارید، آن‌جا در کنار زبان فارسی - فارسی هم باید باشد البته؛ هرگز نبایستی از روی محصولات ما زبان فارسی برداشته بشود - البته زبان خارجی هم به آن کشورهایی که خواهد رفت، اگر زبان دیگری دارند، نوشته بشود، اما محصولی در داخل تولید میشود، در داخل مصرف میشود، چه لزومی دارد؟ روی کیف بچه‌های دبستانی چه لزومی دارد که یک تعبیر فرنگی نوشته بشود؟ روی اسباب بازی‌ها همین‌جور؛ من واقعا حیرت می‌کنم». (بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی – 19/9/92) دوم: نگاه جهانی به زبان فارسی دور نیست زمانی که زبان فارسی، از قسطنطنیه تا دهلی، زبان علمی و ادبی محسوب می‌شد؛ طرح شوم استعمار انگلیس برای زدودن زبان فارسی از شبه‌قاره هند، در واقع هجمه‌ای گسترده به میراث فرهنگی ایرانیان و گستره جغرافیایی آن بود. آیت‌ا... خامنه‌ای طی 30 سال گذشته و حتی پیش از آن، همواره بر این نکته تأکید داشته‌اند که زبان فارسی باید از لاک دفاعی بیرون آید و خود را به جهانیان عرضه کند؛ تلاش مسئولان فرهنگی کشور برای برقرار ماندن کرسی‌های تدریس این زبان در اقصی نقاط جهان و اهتمام به افزایش آنها، در بیان رهبرانقلاب، یک ضرورت است: «ما که می‌خواهیم زبان فارسی را ترویج کنیم، باید یک عالَم خرج کنیم و زحمت بکشیم. [وقتی] کرسی زبان را در یک‌جا تعطیل می‌کنند، باید تماس‌های دیپلماتیک بگیریم که چرا کرسی زبان را تعطیل کردید؟» (بیانات در دیدار معلمان – 13/2/95) ایشان تصریح دارند: «یکی از وظایف اصلی سفیران فرهنگی، ترویج زبان فارسی از طریق پیگیری کرسی‌های زبان فارسی در مراکز علمی و دانشگاهی است.»(بیانات در دیدار وزیر ارشاد و نمایندگان فرهنگی ایران در خارج از کشور – 11/12/88) این نگاه جهانی به زبان فارسی، در بیانات رهبرانقلاب، تنها محدود به عرضه شکلی این زبان نمی‌شود؛ ادبیات فارسی در دل خود، معارف و گنجینه‌های ارزشمندی دارد که حاصل تدبر و اندیشه حکما و اندیشمندان مسلمان ایرانی است، به همین دلیل، رهبرانقلاب تصریح می‌کنند: «من اعتقادم این است که در زمینه شعر کارهای نکرده زیاد است؛ همچنان‌که گفتیم؛ یکی‌اش مسئله ترجمه است؛ حالا امشب ایشان به من گفتند که شعرهایی را به زبان اردو ترجمه کردیم. بسیار کار خوبی است؛ این کار، کار لازم است. شعر فارسی در زمینه‌های مختلف [ترجمه شود]. حالا مثلاً شعر فلسطین، شعر دفاع مقدّس، شعر زنان، شعر مربوط به مسائل منطقه؛ شعر یمن، این‌ها تدوین بشود، ترجمه بشود، ترجمه به عربی، ترجمه به اردو و انگلیسی و ترجمه به بعضی از زبان‌های دیگر، ترجمه‌های خوب و منتشر بشود، منعکس بشود و [به خارج از کشور] برود. حالا مثلاً فرض بفرمایید که «فلسطین در شعر فارسی» من باب مثال؛ یک موضوع است دیگر. یا در جنگ هشت‌ساله بین ایران و عراق چه گذشت یا ماجرا چه بود؟ خب نمیدانند دیگر». سوم: توجه ادبیات به مسائل روز برخی از موضوعات در عرصه شعر و ادب، موضوعاتی همیشگی هستند؛ پرداختن به احساسات شاعرانه و اهتمام به نگاه ادیبانه در تنظیم نثر، البته امر پسندیده‌ای است؛ اما اگر قرار باشد ادبیات فارسی تنها در خدمت چنین مقوله‌هایی قرار گیرد، فرصت شکوفایی پیدا نمی‌کند. این موضوعی است که رهبرانقلاب، بارها در بیاناتشان، به آن اشاره کرده‌اند. اتفاقاتی که ایران و ایرانی با آن روبه‌رو هستند، از مهم‌ترین مسائل روز است که باید به عنوان موضوع، مورد توجه اهالی شعر و ادب قرار گیرد: «یک عده‌ای هستند که به مسائل کشور اصلاً اهمیت نمی‌دهند. من آدم‌هایی را مشاهده کردم که مدعی میهن‌دوستی و مدعی عاشق این آب و خاک بودند، اما به مسائل این آب و خاک اهمیت نمی‌دادند. هشت سال در این کشور جنگ بود؛ این جنگ را جمهوری اسلامی که راه نینداخته بود؛ بر جمهوری اسلامی تحمیل شده‌بود. خب، آنهایی که با جمهوری اسلامی مخالفند، در این جنگ باید چه موضعی می‌گرفتند؟ باید چه کار می‌کردند؟ دولت، دولت جمهوری اسلامی است؛ اما ملت، ملت ایران است؛ شهر دزفول است، خرمشهر است، تهران است؛ چرا نسبت به آن بی‌تفاوت ماندند؟ چرا شعرای مطرح، هنرمندهای مطرح، رمان‌نویس‌های مطرح، مقاله‌نویس‌های مطرح، روشنفکرهای مطرح، نسبت به این قضیه بی‌تفاوت ماندند؟ آیا این بی‌تفاوتی عیب نیست؟ این بزرگترین عیب است. ایران که ایران است؛ مگر دشمن به این کشور حمله نکرده؟ هیچ وسیله دفاعی ندارند. حداکثر دفاعی که می‌توانند از خودشان بکنند، این است که بگویند ما نسبت به جمهوری اسلامی بدیم؛ این تعصب نگذاشته است که ما در مورد ایران، در مورد تهران، در مورد خرمشهر، در مورد جوان‌های این کشور، در شعرمان یا در نثرمان یا در رُمانمان، یک کلمه حرف بزنیم. خود همین دفاع از خود - که حداکثر چیزی که می‌توانند بگویند، این است - برای آنها بزرگترین ننگ است که یک چنین تعصبی بر ذهن و روح و قلم و دل یک جمعی حاکم باشد.»(بیانات در دیدار شاعران – 14/5/91) چهارم: اهتمام به رونق انجمن‌های ادبی انجمن‌های ادبی، نهادهایی مردمی و غیرانتفاعی هستند که می‌توانند نقش مهم و مؤثری در تربیت شاعران و ادیبان جوان ایفا کنند؛ توصیه رهبرانقلاب به اهالی شعر و ادب این است که برای تشکیل چنین انجمن‌هایی، منتظر حمایت مسئولان نمانند و شخصاً برای ادای این وظیفه ملی اقدام کنند: «من چند سال پیش توی همین جلسه شب نیمه ماه رمضان گفتم و اصرار کردم که انجمن ادبی درست کنید. خبر نشدم که مثلاً یک عدد قابل توجهی انجمن ادبی درست شده باشد. خوب، میپرسیم چرا؟ می‌گویند پشتیبانی نکردند. کأنّه انتظار دارند که حالا حوزه هنری و وزارت ارشاد و دستگاه‌های دولتی بیایند پشتیبانی کنند تا انجمن ادبی درست شود. تشکیل انجمن ادبی که این‌جوری نیست. انجمن ادبی یعنی یک پنج نفر، ده نفر شاعر روی همان انگیزه‌های شعری دور هم جمع شوند، برای همدیگر شعر بخوانند، برای هم شعر بگویند؛ تدریجاً کسان دیگری اگر خواستند، به این‌ها ملحق شوند؛ نخواستند هم ملحق نشوند؛ این میشود یک انجمن ادبی، این میشود پرورشگاه، این یک مرکز گلخانه‌ای میشود برای پرورش این نهال و این گل؛ این لازم است. این‌که دیگر احتیاج به این ندارد که حالا فلان دستگاه‌ها کمک کنند.» (بیانات در دیدار شاعران – 25/6/87) پنجم: جدی گرفتن ادبیات کودک و نوجوان ساختارهای زبانی در دوران کودکی و نوجوانی افراد شکل می‌گیرد؛ اگر فرزندان ما توانایی درست صحبت کردن به زبان فارسی و انتقال مفاهیم در قالب شعر و نثر آن را در دهه نخست زندگی خود فرانگیرند، در آینده نخواهند توانست پاسداران خوبی برای این نماد ملیت ایرانی باشند: «شعر کودک و کتاب کودک و نوجوان از جمله بخش‌های مهمی است که امروز مورد توجه است. شعرایی که توانایی دارند، زبان رسایی دارند، باید مفاهیم حکمت‌آمیز را، یعنی حکمت اسلامی و ایرانی را در شعرهای فارسی بگنجانند. استعدادهای جوان باید پرورش پیدا کند. ما در بین جوان‌ها استعداد زیاد داریم و جوان‌ها هم راحت‌تر می‌توانند حقایق را بپذیرند و این حقایق را در بیان خودشان و در شعرِ خودشان منعکس کنند.» (بیانات در دیدار شاعران – 1/5/92) ششم : دقت در واژه‌سازی واژه‌سازی فرایندی پیچیده دارد؛ این‌که کلمه‌ای تازه از زبانی دیگر به زبان فارسی راه یابد و فرهنگستان و اهالی فن بخواهند معادلی برایش خلق کنند، نیازمند توجه به این مقوله است که زبان فارسی، خود به عنوان زبان علمی بخشی از تاریخ منطقه خاورمیانه و حتی شرق آسیا، این ظرفیت را دارد که از پس مفاهیم جدید بربیاید و اهل فن را ناچار به ترجمه تحت‌اللفظی نکند. رهبرانقلاب در بیاناتشان، بارها این موضوع را مورد تأکید قرار دادند که برای حفظ اصالت زبان فارسی، باید به ظرفیت‌های آن، به ویژه در عرصه واژه‌سازی تکیه کرد: «آقایان می‌نشینند کلمات فرنگی را تبدیل می‌کنند به ترجمه تحت‌اللفظی فارسی، همان‌ها را مدام با افتخار به کار می‌برند؛ نه، ما خودمان زبان داریم، واژه‌سازی کنیم.»(بیانات در دیدار بسیجیان – 3/9/95) ایشان در جایی دیگر، با ذکر مثال بر این مسئله تأکید می‌کنند: «من اصرار دارم این کلمه «اتاق فکر» را که فرنگی‌ها می‌گویند به کار نبرم. اتاق فکر یک تعبیر فرنگی است ... «هیئت‌های اندیشه‌ورز» از «اتاق فکر» خیلی گویاتر هم هست.» (بیانات در دیدار بسیجیان – 3/9/95)
سایر اخبار این روزنامه
30 سال حمایت مستمر از نماد ملیت ایرانی
فصلی جدید میان 2 کشور فارسی زبان
توقعات کوهستان از ما
طرح ممنوعیت سفر به خراسان رضوی در دهه آخر صفر، روی میز ستاد ملی
ببخشید که شما را کشتیم!
راهبرد حزب ا... و اقتصاد محور مقاومت
قهرمانی ورزشکاران، پیام امید را به جامعه تزریق می‌کند
بازی دو سر باخت گرانی لبنیات
چالش با لهجه افغانستانی پایان مدیر نامحبوب و کتک خوردن های ملابرادر !
صدور مجوز واکسن پاستور و سینوفارم برای زیر ۱۸ ساله ها
جنوبی ها فعال، سیستان و خراسانی ها کم کار !
ماجرای خرید و فروش کودکان در لانه های سیاه
1000 میلیارد خسارت !
