روزنامه آرمان ملی
1400/06/31
شرکت‌های عضو شانگهای با وجود تحریم‌ها به ایران نمی‌آیند
آرمان ملی- نرگس کارخانه‌ای: عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای با حمایت روسیه و موافقت دیگر کشورهای عضو پس از سال‌ها انتظار در کرسی عضویت ناظر و حتی یک بار رد شدن درخواست ایران برای تغییر به عضو دائم، بالاخره محقق شد. این عضویت در حالی است که دولت جدید در ایران همواره در شعارهای انتخاباتی و پس از انتخاباتی وعده داده بود سیاست خارجی ایران را به غرب و روابط با غرب گره نخواهد زد و همچنین گشایش اقتصادی کشور را حتی بدون در نظر گرفتن این عوامل به عنوان پیش‌نیاز محقق خواهد کرد. حالا روابط ایران با غرب، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اتحادیه اروپا و آمریکا در تنش است اما ایران همچنین در مسیر نزدیک شدن به از سرگیری مذاکرات هسته‌ای است. از این رو در خصوص تاثیر این عضویت دائمی ایران بر امور داخلی، خارجی و برجام و آینده مذاکرات «آرمان ملی» به گفت‌وگو با فیاض زاهد، استاد دانشگاه و فعال سیاسی اصلاح‌طلب پرداخته است که در ادامه میخوانید. عضویت ایران پس از سال‌ها در سازمان همکاری شانگهای دائمی شد، با وجود مشکلاتی که ایران در حوزه‌‌هایی مثل تحریم‌ها دارد این موفقیت چه ثمراتی به بار خواهد آورد؟عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای موفقیت بزرگی برای جمهوری اسلامی ایران است که در سال‌های گذشته توسط دولت‌های قبلی دنبال شد و در نتیجه تغییر برخی معادلات در داخل و خارج ایران این عضویت دائم محقق گردید. اما باید آگاه بود که پیمان شانگهای بیشتر یک پیمان سیاسی و امنیتی است و در واقع ابعاد اقتصادی را در بر نمی‌گیرد در حالی که یکی از مشکلات ایران مساله تحریم‌ها و مناسبات بانکی بود و به نظر می‌رسد حالا طرفین باور دارند قطعا ایران راه‌حلی برای حل و فصل مسائل بین‌المللی خود می‌یابد و این عضویت دست ایران در چانه‌زنی‌های بین‌المللی را بالاتر می‌برد. نگرانیها نسبت به اسرائیل و آمریکا خصوصا در دوره ترامپ و حتی در دوره جدید مذاکرات و اینکه ایران اصرار داشت دولت آمریکا باید تعهد دهد به هیچ وجه از برجام خارج نخواهد شد، این دائمی شدن عضویت به معنی نوعی ثبات امنیتی برای ایران است و به نظر می‌رسد، خود تا حدی نشان دهنده تغییرات بین‌المللی نسبت به ایران است. نباید خیلی دست بالا گرفت اما نباید ارزش آن را نیز کم پنداشت. به نظر می‌رسد حتی روسیه و چین نیز این اطمینان را پیدا کرده‌اند که بازگشت ایران به مذاکرات منجر به کاهش و رفع تحریم‌ها و در نهایت منجر به امکان استفاده از ظرفیت انرژی و بازار مصرفی ایران میشود.
گفته میشود تنها یک تا دو سال زمان می‌برد تا تکمیل مدارک برای عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای انجام شود. با این وجود آیا این عضویت میتواند به ایران در زمینه مذاکرات هسته‌ای کمک کند؟
شرایط پیوستن کامل به شانگهای حداقل دو سال زمان می‌برد چون کشورها پذیرفته‌اند ایران عضویت دائم داشته باشد اما برای عملیاتی کردن آن پروتکل‌هایی وجود دارد که بخشی از آنها این الزام را ایجاد می‌کند که ایران بخشی از جامعه بین‌الملل باشد. فرض کنیم که ایران برجام را فسخ کند و عضو پیمان شانگهای باشد. اما این دولت چین، روسیه یا هندوستان و پاکستان نیستند که باید با ایران معامله کنند، این شرکت‌ها و موسسات بانکی هستند که باید در فرآیند بانکی با ایران مشارکت داشته باشند. تا زمانی که ایران در تحریم‌های بین‌المللی و تحریم‌های ثانویه آمریکا است هیچ شرکتی مانند سال‌های گذشته به‌رغم اینکه یک دولت میانه‌رو در ایران حضور داشت در ایران فعالیت نکردند. چینی‌ها نه از ایران نفت خریدند و نه به بنادر اصلی خود کشتی‌های ما را وارد کردند، پول‌های بلوکه شده ما نیز در چین، کره، هندوستان و حتی عراق امکان بهره‌وری پیدا نکرد. اما این یک نگاه بلندمدت و راهبردی است و معنای آن این است که کشورهای عضو پیمان شانگهای این اطمینان را دارند که اراده دولت و حکومت ایران حل کردن تنش‌های بین‌المللی است. ایران از نظر روسیه و چین به یک شریک و ابزاری برای مذاکره کردن و بازی کردن با کارت‌هایی است که در اختیار دارد، ایران نیز باید تلاش داشته باشد از رقابت میان چین و هند، رقابت پنهان میان چین و روسیه، تنش‌های میان هند و پاکستان و تعارضات میان شانگهای و اتحادیه اروپا به نفع خود استفاده کند که بسیار میتواند به ایران در مانور دادن در چنین میدانی در شرایط کنونی کمک کند. آنچه از آن صحبت میشود یک تغییر راهبردی است و معنای آن این نیست که همین فردا میوه‌های رسیده بر روی شاخه‌ها برای چیدن وجود خواهند داشت.
بنابرایــن آنچــه وزیر امور خارجه، آقای امیــرعبداللهیان، گفتند باید منتظــر ثمــرات اقتصــادی حاصل از عضویت دائم ایــران در پیمان شانگهای بود کــه در چــند مرحله انجام خواهد شد. با توجه به سیاسی- امنیتی بــودن این پیمان باور دارید این دستاورد بتواند از نظر اقتصادی به طور مستقیم منافعی برای کشور به همراه داشته باشد؟
چنین باوری ندارم و با حرف آقای امیرعبداللهیان نیز موافق نیستم، چراکه انجام هرگونه اقدام اقتصادی منوط به گشایش در حوزه‌های بانکی و بین‌المللی و حل و فصل مسائل با جامعه بین‌الملل و به نتیجه رسیدن مساله برجام است. ضمن اینکه فراموش نکنیم در حال حاضر چیزی به اسم شرق و غرب به معنای واقعی وجود و به تنهایی معنا ندارد، همه شرکت‌ها بین‌المللی شده‌اند، در بورس هستند، با بانک‌های بین‌المللی کار می‌کنند، از یک پول ثابت بهره می‌برند و در این شرایط اگر شما در اقتصاد بین‌المللی دچار مشکل باشید شرکتی با شما کار نمی‌کند. همانطور که در دولت آقای ترامپ، روسیه بر این بود که تا حدی که میتواند ایران را در برجام نگه دارد و از مزایای آن بهره‌مند شوند اما به‌رغم این تلاش‌ها نتوانست سبب توافق شود و هیچ شرکت روسی و بانک چینی بدون حل و فصل مناسبات بین‌المللی ایران امکان همکاری و مشارکت نداشت و من فکر می‌کنم این موضوع برای مقامات ایرانی نیز روشن است. اما پیمان شانگهای میتواند به آنها اطمینان دهد و با تکیه بر آن در مذاکرات با اعتماد به نفس بیشتری وارد شوند و رفتار کنند و در حل و فصل برجام از موقعیت خود در شانگهای استفاده کنند. ایران میتواند با شانگهای در برجام مذاکرات موفقی داشته باشد و با برجام در شانگهای از چین و روسیه امتیازات بیشتری بگیرد. ما به هیچ وجه دوستی یا دشمنی دائمی با هیچ یک از این کشورها نداریم بلکه همه کشورها در مناسبات مختلف منافع خود را دنبال می‌کنند. همانطور که شاهد موضع دولت استراتژیک و شریک سیاسی- امنیتی ایران، روسیه، در موضوع اسرائیل و فلسطین و حتی سوریه هستیم. ما در سوریه شهید بسیار دادیم، 30 میلیارد هزینه کردیم اما حالا دولت روسیه فشار می‌آورد که همه نیروهای خارجی از جمله حزب‌ا... لبنان و سپاه پاسداران باید از دمشق خارج شوند. موضوع این است که کشورها منافع خود را بر هر چیزی ارجح می‌دانند و روس‌ها در این راستا تاکنون به خوبی از موقعیت ایران در مذاکره با اسرائیل و طرفین غربی استفاده کرده‌اند. جمله‌ای را از آقای سردار جوانی دیدم که اشاره کردند امروز دیگر دوره «نه شرقی، نه غربی» تمام شده است و بسیار تاسف خوردم و احساس نگرانی کردم، چراکه استقلال یکی از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران بوده است.
بنابراین روسیــه با توجه به چه منافعی پس از تمــام این سال‌ها از عضویــت دائمی ایران چنین حمایتی کرد و شانگهای ایران را پذیرفت؟
به نظرم نوع مناسبات روابط ایران و روسیه حدی از اطمینان را شامل میشود چرا که روسیــه فکر می‌کند میتواند از ایران به عنوان یک شریک در حوزه‌های مختلــف استفاده کند. همچنین با تغییر دولت چه بسا روسیه دولت آقای رئیسی را بر دولت میانه‌رو آقای روحانی ترجیح دهد و به رفتن آقای ظریف و همکارانش، از طریق استقبال از حمایت ایران برای عضویت کامل، واکنش نشان دهد و استقبالی از سیاست خارجی جدید ایران به عمل آورد تا پیشرفتی در تمایل به حل و فصل مناسبات و حرکت به سمت پیوندهای مهم امنیتی و استراتژیک بیشتر با روسیه و چین محقق شود.
با توجه به تغییر افراد در تیم مذاکره کنند و احتمالا حضور افرادی مثل آقای امیر عبداللهیان و باقری کنی در تیم مذاکره کننده، پیش‌بینی چه تغییراتی را در روند مذاکرات دارید؟
در این شرایط چانه‌زنی‌ها سخت‌تر خواهد شد و امکان توافق دورتر، چون این افراد ویژگی‌های متفاوتی نسبت به تیم قبلی دارند و برای اینکه نشان دهند رویی به سوی غرب ندارند، تلاش می‌کنند ماهیت و شکل مذاکرات را تغییر دهند. اما این تغییرات نمی‌تواند چندان بنیادی باشد چرا که وقتی از مذاکره صحبت می‌کنیم از منافع و باورهای دو سوی میز مذاکره می‌گوییم. نکته این است که این آقایان رویکردشان به بازگشت به شرق است و نگاه مستقری به چین و روسیه در برابر نگاه به آلمان و آمریکا دارند. معنای این حرف این است که مذاکرات از پیچیدگی بیشتری برخوردار خواهد شد. اما چین و روسیه علاقمند هستند ایران به مذاکرات بازگردد تا آنها بتوانند از منافع اقتصادی و بازار ایران استفاده کنند. همچنین از آن جایی که هرگونه مذاکره در آن سطوح منوط به اراده‌های بالاتری در حاکمیت است، همانطور که در خصوص موضوع نوار صوتی آقای ظریف فرمودند آنها تنها مجری هستند. از این روست که ارزیابی من این است در نهایت اراده جمهوری اسلامی به انجام گفت‌وگو و مذاکره با واژه‌ها و تعهدات مشخص و متفاوت‌تری است و در مجموع معتقد هستم جمهوری اسلامی در مسیر استراتژیکی در جهت بازگشت به گفت‌وگو و رسیدن به توافقی جدید است.
چه پیش‌بینــی بــرای نوع تیمی که برای مذاکرات تشکیل میشود داریــد؟ آیا تیمی مستقل از وزارت خارجه به مذاکرات خواهند رفـت و آیا پیش‌بینی می‌کنیــد از آقای ظریف یا عراقچی دعوتی برای همکاری مجدد به عمل آید؟
فکر می‌کنم همانطور که باید، ابتدا آقای باقری کنی و وزیر امور خارجه مداخله کنند. همیشه مذاکره به شکل کارشناسی وجود داشته و وجود خواهد داشت اما اگر قرار است این به برجام بازگردد و آمریکا نیز به آن اضافه شود، طبیعی است که مذاکرات در سطح معاونین سیاسی و بین‌الملل انجام شود. همچنین فکر می‌کنم با آقایان ظریف و عراقچی مشورت‌هایی به عمل آید اما گمان نمی‌کنم از آنها در سری جدید مذاکرات برای مشارکت رسمی دعوت شود.
سایر اخبار این روزنامه
پيش شرط نشـدني
برخی و زرا بی تجربه‌اند
شرکت‌های عضو شانگهای با وجود تحریم‌ها به ایران نمی‌آیند
بازهم تناقض در آمارهاي اقتصادي
«فایزر» ازبلژیک‌می‌آید
خواسته‌های حداکثری، فرصت‌های موجود را از بین می‌برد
تحميل هويت غربي در جهان با « روش جنگ» شكست خورده است
آرزوی تبلت به مداد و پوشاک رسید
گشت ارشاد در بهشــت؟
گره کور مسکن باز میشود؟
جای خالی هاشمی
افغانستان و رسالت فراموش‌شده
بربریت مدرن در پوشش حقوق بشر
آقای رئیسی! رئیس‌جمهور همه مردم باشید
