دور افول فواره تحریم‌ها رسید

سرویس بین‌الملل جوان آنلاین: ۹۰ درصد اختلافات درباره نحوه احیای برجام در مذاکرات منتهی به تیرماه امسال حل شده؛ این روایتی است که میخائیل اولیانوف، نماینده روس‌ها در وین ارائه می‌کند. ظاهراً ۱۰ درصد باقی مانده به قدری کلیدی است که چند هفته مذاکره درباره آن‌ها در وین تا اول تیرماه منجر به توافق نشد. حالا وزیر خارجه ایران می‌گوید که دولت جدید مستقر شده «در حال مرور و مطالعه پرونده مذاکرات انجام شده است» تا مذاکرات را از سر بگیرد؛ مذاکراتی بدون «اتلاف وقت» و «وعده‌های توخالی سابقه‌دار» که «برای ایران نتایج ملموس داشته باشد و در عمل، برداشتن تحریم‌های غیرقانونی را ببینیم.» حسین امیرعبداللهیان برای اولین بار یک استراتژی داخلی را در گفتگو با همتای آلمانی خود در نیویورک بیان کرد؛ اینکه «سیاست قطعی دولت جدید گره نزدن اقتصاد داخلی به برجام است» و می‌خواهد «روابطی مستقل از برجام» با دولت‌ها طراحی کند. بیان استرانژی‌های داخلی، اغلب اوقات کاربرد خارجی ندارد، ولی وزیر خارجه جدید دولت ایران با شفاف‌سازی این استراتژی تلویحاً روشن کرد تهران پیچ سخت تحریم‌ها را پشت سرگذاشته و فواره تحریم‌ها، دیگر روند صعودی ندارد. احتمالاً به همین خاطر است که واشنگتن‌پست از قول مقام‌های امریکایی نوشته است، دولت جدید ایران عجله‌ای برای شروع مجدد مذاکرات ندارد. به گزارش «جوان» تقریباً تمام طرف‌های ملاقات‌کننده با حسین امیرعبداللهیان در نیویورک خواستار شروع زودتر مذاکرات احیای برجام شده‌اند. از جوزف بورل، کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا که گفته «شکست برجام و مذاکرات برای هیچ طرفی خوب نیست» تا هایکو ماس، وزیرخارجه آلمان که ضمن استقبال از توافق ایران و آژانس و سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس به تهران بر ضرورت تلاش همه طرف‌ها برای موفقیت مذاکرات وین تأکید کرد، حتی وزیر امور خارجه فنلاند هم که کشورش نقش مستقیمی در مذاکرات هسته‌ای ندارد، به امیرعبداللهیان گفته کشورش برای کمک به احیای برجام آماده است. سه‌شنبه شب هم جوبایدن، رئیس‌جمهوری امریکا در سخنرانی مجمع عمومی سازمان ملل گفت که امریکا آماده برگشت به برجام است، مشروط به اینکه ایران همه تعهدات خود را از سر بگیرد. در حالی که بنا به روایت میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین تا پایان دور ششم مذاکرات وین در آخر خرداد امسال «۹۰درصد موارد اختلافی حل شده بود و حدود ۱۰درصد از اختلافات باقی مانده بود» و به همین دلیل، طرف‌های مذاکره‌کننده باید «در سریع‌ترین زمان ممکن، راه‌حل‌هایی برای اختلافات باقی مانده پیدا کنند»، ولی واشنگتن‌پست در جدید‌ترین برآورد خود از قول مقام‌های امریکایی نوشته است: «سرنوشت این مذاکرات هنوز مشخص نیست و دولت جدید ایران عجله‌ای برای از سرگیری این مذاکرات ندارد.» ایران تا الان تلویحاً گفته که دلیل شروع نشدن مذاکرات، تلاش برای تعیین ترکیب تیم هسته‌ای و مشخص شدن سیاست‌های دولت جدید است. واشنگتن‌پست گفته که هنوز «مشخص نیست دولت جدید قرار است مذاکرات را بر عهده وزارت امور خارجه بگذارد یا مسئولیت آن را به شورای عالی امنیت ملی بسپارد که بیشتر تحت نظارت رهبری ایران قرار دارد»؛ روایتی که برخی منابع غیررسمی هم در تهران تأییدش می‌کنند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه هم در ملاقات با جوزف بورل، به این اشاره کرده که «دولت جدید در حال مرور و مطالعه پرونده مذاکرات انجام شده است.»
بیان استراتژی داخلی برای خارجی‌ها!
با این حال، اینکه دولت جدید مستقر در پاستور، برای شروع مذاکرات عجله ندارد، به واقعیت دیگری هم برمی‌گردد که از صحبت‌های وزیر خارجه جدید ایران در حاشیه ملاقات‌ها در نیویورک می‌توان به آن پی برد. امیرعبداللهیان در ملاقات با جوزف بورل، به او گفت که مذاکرات به زودی شروع خواهد شد ولی ایران «نه اتلاف وقت می‌کند، نه رفتار غیرسازنده امریکا را می‌پذیرد و نه کشور را معطل وعده‌های توخالی سابقه‌دار خواهد کرد.» او همچنین گفته که بایدن با وجود آنکه به صورت زبانی از سیاست‌های ترامپ انتقاد کرده، اما در عمل، در قبال ایران همان سیاست‌ها را دنبال می‌کند و تأکید کرده است: «اگر امریکایی‌ها فکر می‌کنند با اعمال فشار علیه ایران نتیجه می‌گیرند صد درصد اشتباه می‌کنند.» به گفته امیرعبداللهیان «این وضعیت غیرقابل قبول است که امریکا از یک طرف گاهی حرف‌های مثبت می‌زند و از طرف دیگر تحریم‌های جدید علیه ایران اعمال می‌کند.» او تأکید می‌کند: «اگر دیگران به تعهدات خودشان برگردند و راستی‌آزمایی شود، ما نیز آمادگی داریم اقدامات جبرانی خود را متوقف کنیم. این کار سختی نیست که امریکایی‌ها به تعهدات خودشان بر اساس برجام عمل کنند و سه کشور اروپایی به بی‌عملی خود پایان دهند.» نکته مهم‌تری که وزیر خارجه جدید در ملاقات با هایکو ماس، همتای آلمانی خود بیان کرد، لزوم درک طرف مقابل از «شرایط جدید ناشی از شروع کار دولت سیزدهم» است. امیرعبداللهیان با اشاره به این واقعیت که روابط اقتصادی و تجاری ایران و آلمان «به هیچ وجه راضی‌کننده نیست و ضروری است برای بهبود این وضعیت چاره‌اندیشی شود»، گفته که سیاست قطعی دولت جدید در تهران «گره نزدن اقتصاد داخلی به برجام است» و تأکید کرده که تهران بر همین مبنا آماده «طراحی روابط مستقل از برجام» است. پیش از این، رهبر انقلاب هم در اولین ملاقات با کابینه دولت سیزدهم، به عنوان یک استراتژی داخلی تأکید کردند: «دیپلماسی را تحت تأثیر و متصل به مسئله هسته‌ای نباید قرار داد، زیرا هسته‌ای موضوع جداگانه‌ای است که باید به شکل مناسب و شایسته کشور حل شود.»
تکرار سناریوی سال ۹۲


در حالی که بیان استراتژی داخلی دولت‌ها در ملاقات با طرف‌های خارجی، بیشتر اوقات عملی بیهوده قلمداد شده، بیان استراتژی «تفکیک برجام از سایر جنبه‌های دیپلماسی ایران» سیگنالی به طرف‌های مذاکرات درباره چیزی است که امیرعبداللهیان آن را «شرایط جدید ناشی از شروع کار دولت سیزدهم» خوانده و به طرف‌های غربی گفته که «باید با انعطاف لازم و درک شرایط جدید» به وین بیایند. او در ملاقات با «ایگنازیو کاسیس» وزیر خارجه سوئیس نیز ضمن بیان اینکه «واشنگتن چاره‌ای ندارد مگر اینکه در رویکرد و رفتار خودش کاملاً تجدیدنظر کند»، تأکید کرد: «ضروری است هم امریکایی‌ها و هم طرف‌های اروپایی انعطاف لازم را نشان دهند تا مذاکرات آتی نتایج ملموس داشته باشد.» ناظران هر چند منکر اثر مخرب تحریم‌های بعد از خروج ترامپ بر اقتصاد ایران نیستند، ولی تأیید می‌کنند که اقتصاد ایران طی ماه‌های اخیر از نقطه اوج تحریم‌ها عبور کرده است. نه تنها در آماری که اوپک دهه آخر مرداد ماه امسال منتشر کرد قیمت نفت ایران از ۳۵ دلار هفت ماه نخست سال قبل به ۶۵ دلار رسیده بلکه بر اساس آمار شرکت‌های ردیابی تانکرها، متوسط روزانه صادرات نفت ایران به بالاتر از ۶۵۰ هزار بشکه، یعنی دو برابر نسبت به مدت مشابه سال قبل رسیده است. برخی آمار‌ها نشان می‌دهد صادرات نفت ایران که عمدتاً به چین انجام شده، در برخی ماه‌ها از نیم‌میلیون بشکه نیز گذشته است. این اتفاق که به فاصله سه سال بعد از خروج دولت ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ رخ داده و روندی افزایشی دارد، شبیه به ریزش فواره‌ای تحریم‌های ایران در سال‌ها و ماه‌های پایانی دولت دهم ایران طی سال‌های ۹۱ و ۹۲ است که باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق امریکا را وارد میز مذاکره با ایران کرد.
ریچارد نفیو که او را طراح تحریم‌های ایران می‌خوانند، گفته که به رغم همه فشار‌هایی که تحریم‌های امریکا و قطعنامه‌های سازمان ملل طی سال‌های ۸۹ تا ۹۲ بر ایران آورد، ولی «اقتصاد ایران در تابستان ۲۰۱۳ (۱۳۹۲) به ثبات نسبی رسیده بود و نرخ تورم و بیکاری با پایین آمدن ارزش پول ملی، بعد از کش و قوس‌های فراوان توانسته بود ثبات نسبی را تجربه کند.»
در حالی که دولت جدید رئیسی نشان می‌دهد که عجله‌ای برای شروع مجدد مذاکرات در وین، بدون تضمین شدن نتایج ملموس ندارد، ناظران می‌گویند ایران با پشت سر گذاشتن سه سال تحریم‌هایی که بعد از خروج ترامپ از برجام شروع شد، در مسیر تجربه‌ای مشابه تجربه تابستان سال ۱۳۹۲ است؛ زمانی که اوباما را متقاعد کرد تحریم‌های بیشتر، لزوماً به افزیش فشار‌ها به ایران منجر نخواهد شد. اینکه بایدن از آماده بودن امریکا برای بازگشت به برجام صحبت کرده و متحدان اروپایی کاخ سفید پی‌درپی بر طبل بازگشت فوری به برجام می‌کوبند، ظاهراً به خاطر این است که تا قبل از اینکه زمان از دست برود، ایران را به برجام متعهد کنند.