روزنامه جوان
1400/07/06
فراق علامه ذوفنون
عالم ذوفنون، آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی در طول عمر پربرکت خود آثار فراوانی بر حوزه‌های علمیه و طالبان معرفت برجای گذاشت که زدودنی نیست. این فیلسوف عارف، در نظریات فکری – فقهی – عرفانی خود که بخشی از آن در بیش از ۱۹۰ جلد کتاب منعکس شده، تشریح کرده‌است که انسان دارای ابعادی گوناگون است و پرورش این ابعاد و سیر منازل معین، می‌تواند او را به درجات منظور نظر برساند. مشرب فکری برجای مانده از آیت‌الله حسن‌زاده آملی، منشأ فیوضات برای همه طالبان معرفت، بصیرت و حقیقت است.آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی در شاخه‌های متعددی از ریاضیات گرفته تا فلسفه و عرفان صاحب سبک و نظر بود. همین جامع علوم بودن او را به حق در نظر علما و شاگردان ذوفنون کرده‌بود. خود از محضر اساتید بزرگی، چون علامه طباطبایی، میرزا ابوالحسن شعرانی و الهی قمشه‌ای بهره‌ها برد و به تربیت و پرورش چند ده شاگرد استادشده پرداخت. نگاشته‌های این عالم فرزانه را می‌توان به شش دسته تألیف مستقل، شروح، حواشی و تعلیقات، تصحیح آثار دیگران، رسالات و اشعار اثرگذار تقسیم کرد. علاوه بر تألیف و نگارش کتاب‌های گوناگون، این عالم مجاهد ۱۷ سال به تدریس ریاضیات و هیئت مشغول بود. ایشان که زاده یکی از روستا‌های آمل بود، پس از سکونت در قم، ۱۴ دوره شرح منظومه، چهار دوره اشارات، یک دوره اسفار اربعه و چهار دوره شرح فصوص قیصری را تدریس کرده‌است.
مشرب فلسفی متمایز بر پایه عرفان حقیقی
به باور آیت‌الله حسن‌زاده آملی، دین، فلسفه و عرفان، با هم هماهنگ‌اند. ایشان ادعای یونانی‌بودن فلسفه اسلامی را نادرست می‌دانند؛ زیرا به باور ایشان فیلسوفان مسلمان، اندیشه‌های فلاسفه پیش از اسلام را عمق بخشیده و پخته‌اند. به گفته سید یدالله یزدان‌پناه، از شاگردان وی، آیت‌الله حسن‌زاده بیشترین تأثیر را از ملاصدرا و ابن عربی گرفته‌است. یکی از دیدگاه‌های این فیلسوف نامدار این است که انسان موجودی است از عالم ملکوت بوده و در این عالم هبوط نموده‌است. در اصل، مجرد است و در این عالم، با ماده و عوارض مادی، همراه شده‌است. آیت‌الله حسن‌زاده معتقد است که انسان دارای قوه‌هایی است که باید آن‌ها را به فعلیت برساند تا بتواند به کمال برسد و هنگامی که انسان به کمال رسید، دفتر غیب الهی و لوح محفوظ می‌گردد که تمامی حقایق در وجود او به نحو تفصیلی وجود دارد.
به همین منظور علامه آملی برای رسیدن به کمال چند راه مهم را پیشنهاد می‌کند: ۱- علم و عمل ۲ گوهر انسان‌ساز است که شاکله هویت انسان را می‌سازند و ظرفیت وجودی انسان را وسعت می‌بخشند که باید در جان نفس رسوخ کند. ۲- نفس انسان مراتبی دارد و نیز انسان دو قوه نظری و عملی دارد و برای هر قوه، مراتبی است که برای تبدیل این بالقوگی‌ها به سوی فعلیت، باید مراحل و منازلی را پیمود. ۳- انسان، هویتی الهی دارد که انسان با شناخت خود می‌تواند به قرب الی الله برسد.
آیت‌الله حسن‌زاده، حکمت متعالیه را سیر تکاملی فلسفه اسلامی دانسته و معتقد است حکمت متعالیه، برهان آمیخته با شهود (عرفان) است. از نظر وی، فلسفه‌ای که با دین الهی مخالفت کند، قابل‌قبول نیست؛ آنچه را که دین الهی رد و انکار کند هم فلسفه محسوب نمی‌شود.
در همین رابطه آیت‌الله حسن‌زاده معتقد است وحدت وجود از مهمات مسائل توحیدی است. ایشان در معنای وحدت وجود هم گفته‌است که «در عالم یک حقیقت موجود است و آن خداست و موجودات دیگر قابل اینکه به آن‌ها چیز گفته شود، نیستند. … زیرا موجود آن است که اثر داشته و کار از او ساخته باشد. وقتی مقایسه کنیم می‌بینیم که موجودات دیگر کاری نمی‌توانند بکنند مگر به اذن خدا». همین نظرات که مبتنی بر محکمات فلسفی و عرفانی است، مشرب فکری علامه آملی را متمایز و مانا کرده‌است. در کنار این گستردگی فکری و منشأ اثر بودن و در عین حال افتادگی و فروتنی، ارادت این عالم برجسته به انقلاب اسلامی ایران، بنیانگذار انقلاب و رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، او را در نظر بعضی از مغرضان جاهل یا عالمان غافل مغضوب کرده‌بود تا جایی که به جای نکوداشت مقام شامخ او، برای وی طلب استغفار از گناهان و او را تکفیر نمودند.
سالک توحیدی، قطب علمی
سرانجام این عالم فرهیخته پس از سال‌ها مجاهدت علمی در سوم مهر و در ۹۳ سالگی و بر اثر نارسایی قلبی دیده از جهان فروبست. سران قوا و بسیاری از مسئولان کشوری و فرهنگی پیام‌های جداگانه‌ای برای ارتحال این عالم ربانی صادر کردند. وجه اشتراک همه این پیام‌ها، وزانت بالا و شأن فاخر علمی و اثرگذاری گسترده این عالم ذوفنون بود. به تعبیر عمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق، آیت‌الله حسن‌زاده آملی از شاخص‌ترین چهره‌های حوزه‌های علمیه و یکی از قطب‌های علمی آن بود.
رهبر انقلاب: منشآت این عالم ذوفنون
منبع پرفیضی برای همه دوستداران معارف است
رهبر معظم انقلاب اسلامی، در پیامی درگذشت سالک توحیدی، علامه حسن‌زاده آملی را تسلیت گفتند. متن پیام رهبر انقلاب به این شرح است:
با تأسف خبر درگذشت عالم ربّانی و سالک توحیدی، آیت‌الله آقای حسن‌زاده آملی رحمه‌الله‌علیه را دریافت کردم. این روحانی دانشمند و ذوفنون از جمله چهره‌های نادر و فاخری بود که نمونه‌های معدودی از آنان در هر دوره، چشم و دل آشنایان را می‌نوازد و توأماً دانش و معرفت و عقل و دل آنان را بهره‌مند می‌سازد. نوشته‌ها و منشآت این بزرگوار منبع پر فیضی برای دوستداران معارف و لطائف بوده و خواهد بود ان‌شاءالله. اینجانب به همه دوستان و شاگردان و ارادتمندان ایشان به ویژه به مردم مؤمن و انقلابی آمل و جوانان مشتاقی که مجذوب مواضع انقلابی و خلقیات والای انسانی آن مرحوم بودند، تسلیت عرض می‌کنم و رحمت و مغفرت و علو درجات ایشان را از خداوند متعال مسألت می‌نمایم.
سایر اخبار این روزنامه
فراق علامه ذوفنون
دادگاهی را که به ما حکم اعدام داد به سخره گرفته بودیم و می‌خندیدیم!
جیغ «بنت» از انزوای صهیونیست‌ها
انتقال جنگ امنیتی از تهران به نیویورک
فرمان جهاد در فضای مجازی
گرایش آلمان به روسیه و چین بیشتر میشود
زاویه برلین با واشنگتن بیشتر میشود
سؤالات و ابهامات یک تصمیم درست
ستاد مشاهده مواد مخدر!
