راضیه زرگری- قبل از اینکه سروکله همه‌گیری کووید-19 در زندگی بشر پیدا شود، شاید ویروس‌های فصلی مثل آنفلوآنزا اصلی‌ترین نگرانی مردم در فصول سرد سال بود. ویروس کرونا و سویه‌های متفاوت آن با علایم و شدت‌های مختلف، طی دو سال گذشته بیشتر بیماری‌های ناشی از ویروس را تحت‌الشعاع قرار داد، به طوری که برخی از متخصصان گفتند دیگر سرماخوردگی وجود ندارد و هر بیماری با علایم شبیه به سرماخوردگی را باید کرونا فرض کرد، مگر اینکه خلافش ثابت شود. آنفلوآنزا اما در عین اینکه علایم مشترک زیادی با کووید-19 دارد، یک ویروس فصلی است و مبتلایان به آنفلوآنزا با کرونایی‌ها متفاوت هستند. به همین دلیل هم تا قبل از شیوع همه‌گیری، واکسن آنفلوآنزا هر سال نزدیک پاییز، از مطالبه‌های جدی مردم به خصوص گروه‌های آسیب‌پذیرتر بود و حتی کمیاب هم می‌شد.

از دهم شهریور ماه تا دهم آبان ماه زمان طلایی تزریق واکسن آنفلوآنزاست و به گفته متخصصان حدود دو هفته زمان نیاز است تا سیستم ایمنی بدن به واکسن آنفلوانزا پاسخ مناسب دهد. واکسن آنفلوآنزا باید قبل از شیوع بیماری تزریق شود. ولی از دست رفتن این زمان نگران‌کننده نیست و  اگر موفق به تزریق واکسن آنفلوآنزا در فصل پاییز نشدید، امکان تزریق این واکسن تا اواسط زمستان هم وجود دارد.

به دنبال محدودیت‌هایی که برای قطع زنجیره کرونا در بسیاری از کشورها اعمال شد و موارد بهداشت فردی و ماسک زدن که تقریبا در همه کشورها نهادینه شده بود، فراوانی شیوع آنفلوآنزا در فصول سرد نیز در سال گذشته نسبت به سال‌های قبل کمتر بود. با این حال در بعضی از کشورها که واکسیناسیون کرونا به حداکثر رسیده و محدودیت‌ها لغو یا خیلی کمتر شده است، هشدارهایی درباره شیوع سنگین آنفلوآنزا و مرگ‌ومیر چند هزار نفری داده شده است.

مثلا در انگلیس به دنبال هشدار کارشناسان درباره اینکه مرگ‌ومیر آنفلوآنزا در زمستان امسال به 60هزار نفر می‌رسد، دولت قرار است بزرگ‌ترین برنامه مقابله با آنفلوآنزا را در تاریخ سیستم بهداشت و درمان این کشور راه‌اندازی کند. مسئولان سیستم بهداشت انگلیس تهدید سه‌گانه کرونا، آنفلوآنزا و ویروس تنفسی سینسیتیال (RSV)  را تهدید زمستانی این کشور عنوان کرده و از مردم درخواست کرده‌اند در تزریق واکسن آنفلوآنزا تعلل نکنند. این در حالی است که زمستان گذشته به دلیل فاصله اجتماعی و محدودیت‌های کرونا، تعداد بسیار کمی به دلیل آنفلوآنزا دربیمارستان‌های انگلیس بستری شدند. با این حال سردتر شدن هوا، کمترشدن مصونیت جمعی به واسطه لغو محدودیت‌های ارتباطات اجتماعی، به گسترش ویروس آنفلوآنزا کمک می‌کند و انتظار افزایش چشمگیر مبتلایان به این ویروس می‌رود.

بر همین اساس در کشور ما نیز سال گذشته فراوانی آنفلوآنزا نسبت به سال‌های قبل کمتر بود. «برای پیش‌بینی آنفلوآنزا ما معمولا نیم‌کره جنوبی زمین را بررسی می‌کنیم و احتمال شیوع و میزان شیوع آن در کشورهای نیم کره شمالی را که ایران هم جزو آنهاست، به دست می‌آوریم. به این دلیل که تابستان و زمستان در نیم کره‌های شمالی و جنوبی متفاوت است و ویروس آنفلوآنزا هم یک ویروس فصلی.» یک متخصص بیماری‌های عفونی در توضیح پیش‌بینی شیوع آنفلوآنزا در ایران این توضیحات را به «شهروندآنلاین» می‌دهد.

بر اساس اینکه چه سویه‌ای از بیماری در نیم کره جنوبی در گردش بوده و در چه میزانی از فراوانی؛ بر همین اساس واکسن آنفلوآنزا برای ما که در نیم کره شمالی هستیم، طراحی می‌شود. آمیتیس رمضانی می‌گوید: «با مشاهده وضعیتی که 6 ماه گذشته این ویروس در نیم کره جنوبی داشته، فراوانی بسیار کمی گزارش شده است، به طوری که در کشورهای استرالیا و نیوزلند، حدودا 10 مورد گزارش شده است.»

این پزشک معتقد است: «فراوانی کم آنفلوآنزا در سال‌جاری و به همین نسبت در سال گذشته نشان می‌دهد که اقدامات محافظتی مثل فاصله اجتماعی و ضدعفونی‌کردن دست‌ها که برای کووید-19 در بسیاری از کشورها رعایت می‌شود، باعث شده که میزان شیوع آنفلوآنزا هم کاهش پیدا کند.»

بر اساس روند حرکت آنفلوآنزای فصلی در کشورهای دیگر، می‌توان حدس زد که شیوع این ویروس فصلی امسال در ایران هم کم خواهد بود. این متخصص عفونی می‌گوید: «معمولا از نیمه شهریور انتظار داریم که موارد آنفلوآنزا شروع شود که تا این روزها موردی از آنفلوآنزا نداشته‌ایم یا ممکن است یک مورد تاییدشده از این بیماری در کشور داشتیم. به همین نسبت در کشورهای همجوار ما هم تا 6-5 روز پیش مواردی از آنفلوآنزا گزارش نشده است.»

قرنطینه، فاصله اجتماعی و رعایت بهداشت فردی در این کاهش چشمگیر بسیار موثر بوده است. با این حال گروه‌هایی هستند که در معرض خطر بوده و تزریق واکسن آنفلوآنزا برای آنها ضروری است. رمضانی می‌گوید: «کادر درمان که به صورت مداوم با بیماران در تماس هستند، باید واکسن آنفلوآنزا را بزنند. ولی به طور کلی صرف‌نظر از قضیه کرونا، توصیه عمومی این است که همه افراد بالای 6 ماه می‌توانند واکسن آنفلوآنزا را دریافت کنند. ولی با توجه به اینکه مقدار واکسن آنفلوآنزا در کل دنیا محدود است و به علاوه اینکه فراوانی این بیماری با توجه به محدودیت‌های کووید کم شده، صرفا افراد در معرض خطر مثل کادر درمان، بیماران قلبی، ریوی و کلیوی مزمن، دیابتی‌ها و سنین بالای 65 سال، کسانی که در خانه سالمندان هستند و مراقبان آنها، خانم‌های باردار و کودکانی که به دلیل بیماری زمینه‌ای ناچار هستند آسپرین مصرف کنند، این گروه‌ها باید واکسن آنفلوآنزا را دریافت کنند.

از نظر زمان تزریق واکسن، این متخصص بیماری‌های عفونی توضیح می‌دهد که به طور کلی توصیه می‌شود بهتر است واکسن کرونا با واکسن‌های دیگر دو هفته فاصله داشته باشد. مثلا اگر فردی می‌خواهد گاردافل برای hpv استفاده کند، باید با این واکسن فاصله دو هفته‌ای داشته باشد. اما در مورد آنفلوآنزا و کرونا الان به این نتیجه رسیده‌اند که نیازی به فاصله بین تزریق واکسن‌ها نیست و حتی می‌شود در همان روز هر دو واکسن را همزمان تجویز کرد و در دو اندام متفاوت چپ و راست تزریق شود.

«استقبال مردم برای خرید واکسن آنفلوآنزا کم است.» این خبر را نایب رئیس انجمن داروسازان ایران داده است. علی فاطمی با اعلام توزیع واکسن چهار ظرفیتی آنفلوآنزا در داروخانه‌ها عنوان کرده که قیمت واکسن آنفلوآنزای چهار ظرفیتی نسبت به سال گذشته تقریبا پنج برابر شده است؛ به طوری که در سال گذشته قیمت این واکسن ۴۰هزار تومان بود، اما امسال بیش از ۲۰۰هزار تومان است. همین موضوع هم باعث شده که مردم کمتر از سال‌های قبل از این واکسن استقبال کرده‌اند.

به دلیل گرانی واکسن آنفلوآنزا، تقاضای زیادی هم برای آن وجود ندارد. نایب رئیس انجمن داروسازان ایران عنوان کرده در حال حاضر وضعیت توزیع واکسن آنفلوآنزا در داروخانه‌ها نسبت به هفته‌های گذشته بهتر شده است، به طوری که علاوه بر واکسن سه ظرفیتی، توزیع واکسن چهار ظرفیتی آنفلوآنزا نیز از این هفته آغاز شده. البته همچنان توزیع واکسن آنفلوآنزا به صورت سهمیه‌ای است و تقریبا فعلا به داروخانه‌های روزانه ۴۰ عدد و به داروخانه‌های شبانه‌روزی ۸۰ عدد واکسن چهار ظرفیتی آنفلوآنزا تعلق می‌گیرد.

واکسن‌هایی که تاکنون در بین داروخانه‌ها توزیع شده‌اند، وارداتی بوده و هنوز هیچ شرکتی برای توزیع واکسن آنفلوآنزای تولید داخل سفارش نگرفته؛ با این حال روز دوشنبه دبیر انجمن داروسازان کشور اعلام کرد واکسن آنفلوآنزای تولید داخل تا آخر هفته وارد بازار می‌شود. محمدی با اشاره به اینکه نوع تولید داخل و وارداتی با یکدیگر تفاوتی ندارند، تاکید کرد: «چون استانداردهای ما برای تولید داخل و وارداتی در یک سطح است، قطعا نمونه‌های تولید داخل هم نسبت به نمونه خارجی نقصانی ندارد و ما این اطمینان را می‌دهیم که واکسن آنفلوآنزای داخلی از نظر اثربخشی همان اثربخشی نمونه وارداتی را داشته باشد.»