روزنامه ایران
1400/07/29
طوفان شن در کمین 5 استان کشور
زهرا کشوریخبرنگار
افت آب‌های زیرزمینی تنها به فرونشستی که از اصفهان تا شیراز را شکاف داده و در جنوب تهران به کمین راه‌آهن سراسری نشسته، محدود نمی‌شود. وحید جعفریان مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها در گفت‌و‌گو با «ایران»، متهم اصلی طوفانهای گردوغبار و ماسه را عدم مدیریت مطلوب آب و افت آب‌های زیرزمینی اعلام می‌کند و از وقوع طوفان شدید در ۵ استان کشور به‌دنبال خشکسالی بی‌سابقه سال ۱۴۰۰ خبر می‌دهد. به‌گفته جعفریان، این گرد و غبارها بزودی با سرعتی بسیار زیاد زندگی در خوزستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خراسان جنوبی و کرمان را سخت می‌کند. او درباره مهاجرت بیشتر اهالی این استان‌ها به‌دنبال طوفان گردوغبار هشدار می‌دهد و می‌گوید: «طوفان مرز نمی‌شناسد و خسارت آن به‌همین پنج استان محدود نخواهد شد.»
براساس آمارهای او ۳۰ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور تحت تأثیر فرسایش بادی هستند. این عرصه‌ها قابلیت وقوع گردوغبار و حرکت شن‌های روان را دارند.
طوفانهای شن زمین‌های کشاورزی را دفن می‌کنند و مناطق مسکونی را خالی از سکنه می‌کنند، جاده و خطوط ریلی را از مسیر رفت و آمد اهالی خط می‌زنند.
به‌گفته جعفری، شرایط اقلیمی، استان‌های بحرانی را آسیب پذیر‌تر کرده و شدت این رخداد را تقویت می‌کند.
او از اصلاح رویکرد‌های سازمان جنگل‌ها، منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در سال ۱۴۰۰ برای کاهش عوارض این بحران‌ها خبر می‌دهد.
سازمان جنگل‌ها در برنامه مقابله با بیابان‌زایی بنا را بر مشارکت مدیریتی در مناطق گذاشته است. این سازمان پیش از این برنامه‌هایی چون پروژه ترسیب کربن (رسوب کربن در خاک و اندام‌های گیاهی)، منارید (مدیریت یکپارچه منابع طبیعی تجدید شونده) و... را در استان‌های بحرانی انجام داده و نتیجه آنها را در سایر استان‌ها تکرار کرده است. این برنامه‌ها هرچند به توانمندی برخی از جوامع در مناطق بیابانی و ایجاد جنگل‌های دست کاشت منجر شده اما هرگز نتوانسته به پای سرعت افزایش مناطق بیابانی برسد. جعفری حفر چاه‌های بی‌رویه، سدسازی‌ها، عدم تخصیص حقابه تالاب‌ها را از جمله دلایل بیابانی شدن دشت‌های حاصلخیز کشور می‌داند. او یکی از دشت‌های بحرانی را که کانون ریزگردها ست جلگه خوزستان می‌داند که تا یکی دو دهه گذشته حاصلخیزترین زمین‌های کشاورزی را در خود جای داده بود. خشک شدن تالاب‌ها و افزایش ریزگردها مردم این استان را مثل سیستان و بلوچستان به سمت مهاجرت اجباری برد‌ه است.
جعفری از جمله برنامه‌های سازمان جنگل‌ها برای تثبیت بیابان را طبیعت‌گردی، پرورش گیاهان دارویی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و قرق اختصاصی می‌داند. او ایجاد دومیلیون هکتار جنگل انبوه دشت کاشت را از جمله طرح‌های موفق منابع طبیعی می‌داند. جعفری ایجاد پوشش گیاهی، کمک به پرورش دهندگان شتر و تأمین چوب لازم برای صنایع چوب را از پیامدهای مثبت طرح‌های بیابان‌زایی برمی‌شمرد.
این مسئول انجام عملیات در ۵۰ هزار هکتار از عرصه‌های بیابانی را برنامه ۱۴۰۰ منابع طبیعی اعلام می‌کند و می‌گوید: «ایده‌ها و طرح‌ها را در ابتدای سال پایش کردیم. تدوین سیاست‌ها و قوانین را در برنامه هفتم توسعه دنبال می‌کنیم. همچنین باید حمایت و تشویق‌هایی برای جلب بنگاه‌های مالی و سرمایه گذاری‌های کوچک به‌وجود بیاوریم.»
او ایجاد منابع اعتباری متنوع را از جمله ضرورت‌های حل معضل ریزگردها در مناطق بحرانی می‌داند و می‌گوید: «اگر فقط به اعتبارات دولتی تکیه شود از نظر اصول پایداری با چالش مواجه می‌شویم. باید مشارکت گروه‌های مختلف را بالا برد.»
او بهره برداران محلی، صاحبان حقوق عرفی، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و بنگاه‌های اقتصادی را از جمله گزینه‌های جذب سرمایه اعلام می‌کند و اعتقاد دارد که آنها باید در راستای مسئولیت اجتماعی در احیای منابع طبیعی ایفای نقش کنند.
جعفری از جمله سرمایه‌گذاران این حوزه را صاحبان صنایع معدنی می‌داند و می‌گوید: «برخی از این صنایع فعالیت‌های خوبی در تثبیت ریزگردها در مناطق کویری دارند.»
او مدیریت منابع آب و افت آب‌های زیرزمینی را بزرگ‌ترین عامل بیابان زایی کشور می‌داند و می‌گوید: «طوفان شن چهره خشنی دارد. هر آبادی و سبزه را دفن می‌کند. از هجوم شن‌های روان، ناپایداری خاک و پوشش گیاهی به جای می‌ماند.»
او ایجاد ۱۰۰ هزار هکتار جنگل را کمربند ایمنی شهر کرمان برمی‌شمرد و می‌گوید:«الان جز ریش سفیدان و گیس سفیدان کسی یادش نمی‌آید طوفانهای شن با کرمان چه کردند.»
جعفری انتخاب رئیس کارگروه ملی بیابان زایی توسط رئیس جمهوری در ابتدای دولت سیزدهم را دارای پیام مهمی می‌داند و می‌گوید: «این انتخاب نشان می‌دهد که دولت به مسأله بیابان زایی توجه ویژه دارد.»
اعتبارات بیابان زایی در جازموریان قطع شد
مردم جازموریان هنوز به‌خاطر دارند که جازموریان ۵۰_۴۰ سال پیش قرار بود مرکز فروش علوفه به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس شود. اما حالا حمزه احمدی مدیرکل منابع طبیعی به «ایران» می‌گوید: «یک میلیون و ۲۶۰ هزار هکتار از جنوب کرمان عرصه بیابانی است و ۳۰۰ هزار هکتار آن عرصه کانون‌های بحران فرسایش بادی است.
او سدسازی را یکی از علل اصلی خشک شدن جازموریان می‌داند و می‌گوید: «جازموریان قطب کشاورزی است اما طوفان شن هر بار به منازل مسکونی و زمین‌های زراعی خسارت می‌زند. پیش از این اراضی گسترده‌ای از کشاورزان زیر طوفان شن گم شد.» او این اتفاق را باعث بی‌رغبتی جوانان و مهاجرت آنها می‌داند.
احمدی می‌گوید: «شرایط بحرانی جنوب کرمان نیازمند یکسری اقدامات ویژه است. سال ۹۸_۹۹ اعتبار خوبی اختصاص یافت. ۴۰۰ هکتار نهالکاری شد. تله رسوبگیر زدیم و کانال حفر کردیم. قرق اختصاصی ایجاد کردیم. این فعالیت‌ها باعث شد تا آسیب کمتری به پایین دست برسد اما اعتبارات قطع شد و این فعالیت‌ها ادامه نیافت.»
او اعتقاد دارد اگر جازموریان حمایت شود و اعتبارات برسد نهال رایگان در اختیار کشاورزان قرار داده میشود تا اطراف مزارع بکارند هم سد دفاعی در مقابل طوفان و فرسایش بادی ساخته میشود هم فروش چوب آن به درآمدزایی بیشتر منجر میشود.
او می‌گوید: «طوفان فقط مزارع کشاورزی را از بین نبرد بسیاری از گونه‌های مرتعی و جنگلی هم در این هجوم بی‌امان آسیب دیدند.»
خراسان جنوبی استان بی‌دفاع!
طوفان ۳۲ منطقه استان خراسان جنوبی را تحت تأثیر دارد. وضعیت ۲۸ کانون آن بحرانی است. یوسفی رئیس اداره بیابان خراسان جنوبی در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «۸۸۰ هزار هکتار از وسعت استان را مناطق بیابانی با شن‌های روان تشکیل می‌دهد.»
وضعیت خراسان جنوبی آنقدر شکننده است که سازمان ملل در دهه ۸۰ پروژه بین‌المللی ترسیب را با هدف حفاظت از منابع طبیعی، ایجاد شغل پایدار و جلوگیری از مهاجرت مرزنشینان در این استان اجرا کرد.
یوسفی هم اعتبارات تخصیص یافته در سال ۹۸-۹۹ را خوب ارزیابی می‌کند و می‌گوید: مالچ پاشی با هدف کنترل شن‌های روان انجام گرفت. این مالچ پاشی با هدف ایمنی جاده‌های مواصلاتی انجام گرفت. جاده یزد-طبس شریان اتصال استان‌های غربی، جنوبی و مرکزی به مشهد است. راه‌آهن یزد_ طبس -سبزوار دوستی هم در این مسیر است.»
او این مالچ پاشی را باعث کاهش شدید تصادفات مرگبار در این مسیر و کاهش هزینه پاکسازی هر روز مسیر راه‌آهن می‌داند و می‌گوید: «مسئولان راه‌آهن می‌گویند تا پیش از این عملیات پیمانکار همیشه در حال پاکسازی راه‌آهن بود اما الان پاکسازی‌ها در محدوده زمانی طولانی و با هزینه کمتر انجام میشود.»
او هم نسبت به افزایش مهاجرت‌ها به‌دنبال روان شدن طوفانهای شن هشدار می‌دهد و می‌گوید: «مرزها نباید خالی از سکنه شوند.»
سایر اخبار این روزنامه
اقامه نماز جمعه تهران به امامت حاج علی‌اکبری
ماکت سوپرجام
دستور رئیسی برای پیگیری بی ثباتی در بازار
زمینه بازگشایی مدارس فراهم شود
جزئیات آغاز ثبت‌نام ۴ میلیون واحد مسکونی
پاندمی اخبار جعلی برای واکسن در فضای مجازی
صحنه رنگارنگ موسیقی اقوام ایران گسترده میشود
آموزش مادران برای تحصیل کودکان
دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران بهمن ماه برگزار میشود
طوفان شن در کمین 5 استان کشور
درباره بازگشایی مدارس با وزارت بهداشت توافق کردیم
سلام ایران
